Tipik bir Kompresr Tesisini Oluturan Makina ve Aygtlar:

1. 2. 3. 4. 5. 6.

Kompresr Hava Tank n Filtre Genel Maksatl Filtre Basnl Hava Kurutucusu Hassas Filtre

Vidal Kompresr: Hava kompresr basnl hava ile alan makina ve aletlerin ihtiya duyduu basnl havay retir. eitli kompresr tipleri olmakla birlikte, genellikle, 10 HP 340 HP arasnda vidal kompresrler tercih edilir. Vidal kompresr birbirine geen iki adet sonsuz vida dili erkek ve dii profilli yatay rotordan oluan vidann emdii havay kna tayarak sktrmas prensibiyle alr. Ya enjeksiyonlu vidal kompresrlerde ya havann sktrlmasna yardm eder, vidann rulmanl yataklarn yalar ve skma esnasnda oluan snn atlarak, almann scaklk dengesi iinde srekliliini salar. Vidadan kan yal havadaki yan tutulmas ve yadan ayrlan havann kompresr kna verilmesi iin, vida kndaki yal hava kompresrn ya ayrc tankna girer ve buradan separar ad verilen ya ayrc filtreden geerek, tank kndaki minimum basn valfine gelir. Minimum basn valfi ya ayrc depodaki basnl hava 3-4 bar geene kadar kapal kalarak, depodaki basnc korur ve depodaki basn ya dolamn ve sistemin kapasitesini kontrol eden emi reglatrnn kontrol edilmesini salar. Havadan ayrlan ya ya ayrc depo iinde birikir ve buradan basn yardmyla vida emiine geri dner. Ya vidaya girmeden nce ya soutucusundan geirilerek, normal alma scaklna kadar soutulur. Ya soutucundan kan ya ya filtresini getikten sonra vidann ya enjeksiyon deliinden vida iine girer. Bylece srekli ve scaklk

dengeli ya dolam salanm olur. Minimum basn valfinden geen hava ise, hava soutucusunnda soutulur ve bylece kompresrden sonraki hatta hava iindeki suyun youarak tutulmas ve ayrca hava kurutucusunun yknn azaltlmas salanr. Kompresrler HP veya kW olarak gc, m3/dk olarak debisi/kapasitesi ve bar olarak alma basnc belirtilerek satlr ve satn alnr. Vidal kompresrler genellikle 7-13 bar arasnda alrlar ve hava kullanan makina ve aletler iin genellikle 6 bar yeterli olur. Fakat, kompresrden basnl havay kullanan makinalara kadar ki hatta basn kayplar olduundan, kompresrn normal alma basncnn ihtiya duyulan hava basncnn en az 1 en ok 2 bar stnde olmas gerekir. Vidal kompresrlerin hava emiinde havadaki kat yabanc maddeleri tutan genelde/yaklak 5 mikron hassasiyetli hava filtreleri kullanr. [hidepost] Bu filtrelerin tkanmasn nlemek iin, gerektii takdirde, kompresr kasasnn hava giriinde veya kompresr odasnda kaba toz ve paracklar tutan panel filtreler kullanlr. Vidal kompresrler ses/grlt izolasyonu salamak ve niteyi ortamdaki toz, kir ve sudan korumak iin kapal kasa halinde imal edilirler. Vidal kompresrlerin bulunduu odann yeterince havalandrlmas ve oda scaklnn 5 derecenin altna dmemesi ve 35 derecenin stne kmamas gerekir. (En son 40 derece st snr ve 1 derece alt snrdr. Alt snr solenoid valflerin donarak tkanmas ve yan donmas, st snr kompresrn hararet yapmas ve motorun soumamas problemi nedeniyledir.) Vidal kompresrn yann eksilmesi hararete, kirlenmesi ise tkanmalara ve dolaysyla hararete ve arzaya sebep olur. O nedenle, kompresrlerde eksik yan tamamlanmas ve periyodik ya deitirme (bakm) ilemleri, imalatnn kullanma klavuzunda tarif/tavsiye ettii gibi yaplmaldr. Hararet yapan, yasz alan veya yksek scaklkta alan kompresr arza yapar veya kompresr nitesinin paralarnn hizmet mr ksalr. Hava Tank: letmenin basnl hava talebi kompresr kapasitesinden fazla veya az olduu anlarda, sabit bir debi ile hava basan kompresrn bast havann basnc talep azalnca ykselir, talep artnca der. Kompresr talebe gre kendi emiini kssa veya asa dahi, basnta dalgalanma olur. Bu ekilde basn dalgalanmasn nlemek ve ksa bir sre iin kompresr kapasitesini aan hava taleplerini basnc drmeden karlayabilmek iin, ayn bir akmlatrn veya amortisrn yapt grev gibi, ani talepleri dengeleyerek basn dalgalanmasn nlemek iin, hava tank kullanlr. Vidal kompresr iin gerekli hava tank hacmi, kompresrn 1 dakikada bast (m3) hava miktarnn %20-30u kadar olabilir. Hava tanknn dizayn basnc kompresrn maksimum alma basncndan yksek olmaldr. Hava tank zerine bir manometre ve bir emniyet valfi monte edilir. Emniyet valfinin ama basnc ve kapasitesi hava tankn besleyen toplam kompresr kapasitesine ve hava tanknn dizayn basncna gre belirlenir. Ancak, hava tank yksek basnca uygun olsa dahi, kompresrn dayanamayaca kadar yksek basnca kmadan emniyet valfinin am olmas gerekir. (Ama sistemin basn dayanm en dk olan bileenini ihmal, yanl ilem ve ayarszlktan kaynaklanacak hasardan ve i kazasndan korumaktadr.) Kompresrden kan basnl hava, hava tankna girince geniler, hz kaybeder ve sour. Bu esnada hava iindeki nem youur veya su zerreleri

hava hz dt iin havadan ayrlarak, hava deposu dibinde toplanr. Toplanan suyun zaman ayarl veya dolduu zaman aan otomatik tahliye cihazyla veya elle alp kapanacak vana ile periyodik olarak tahliye edilmesi gerekir. Kompresrn bakma alnabilmesi iin, kompresr kna kompresr basnl hava ebekesinden izole edecek bir kesme vanas (kresel vana) monte edilmesi gerekir. n Filtre: Basnl hava ebekesi iinde havayla birlikte srklenen pas, boya artklar gibi kat paracklar ve tam sv haldeki ya ve suyu tutmak iin, genel maksatl filtreden nce kullanlabilir. Kendinden sonraki filtreyi korur, ykn azaltr. Otomatik tahliyeli veya el (vana) tahliyeli olabilir. Genel Maksatl Filtre: Genel maksatl filtreler genellikle 1 mikron hassasiyetinde olup, hava ile birlikte geen kaak ya 0.5 mg/m3 seviyesinin altna dren filtrelerdir. Genel fabrika havas, pnmatik aletler ve boya tabancalar v.s. basnl hava kullanm iin gerekli filtrasyon seviyesini salarlar. Kurutucular sadece suyu tutabildikleri iin ve yalar tutamadklar iin ve ayrca kurutucuya ya girmesi verimi drecei iin kurutucudan nce genel maksatl filtre kullanmak gerekir. Ya ve su tutucucu filtreler sadece sv suyu tutabildikleri, nemi tutamadklar iin, girilerindeki basnl hava scakl artka ve ayrca hava hz/debisi artka verimleri der. Onun iin, souk ve uygun hava debisi olacak ekilde kullanlmalar gerekir. alma basnc ve hava debisi belirtilerek satlrlar veya satn alnrlar. Otomatik (kondensat) tahliyeli veya el (vana) tahliyeli kullanlrlar. Ya ve su tutucu filtrelerin elemanlar basn kayb/fark 0.5 bar geince veya en son 0.8 bar geince deitirilir. (Filtreden nce ve filtreden sonra manometre basnc fark llmelidir. Gerekirse, sisteme kurulum aamasnda filtrelerin ve kurutucunun basn farkn/kaybn gsterecek manometreler monte edilir veya kendi zerinde basn fark/tkanklk gstergesi olan filtreler kullanlr.) Basnl Hava Kurutucusu: Ya ve su tutucu filtreler havann iinde buhar fazndaki suyu (nemi) tutamadklar iin, basnl havay soutarak iindeki nemi youturan veya kimyasal olarak nemi tutan (absorbe ve adsorbe eden) kurutucular kullanlr. Soutmal kurutucularda soutucu gaz dolaan s eanjrnn hava tarafndan geen basnl hava sourken iindeki nem youur ve dolduu zaman aan veya zaman ayarl olarak (periyodik) aan tahliye chaz ile toplanan su (kondensat) sistemden dar atlr. Kurutucunun kapasitesi giriindeki basnl hava scakl ve ortam scakl ykseldike der. Bu nedenle, ortam scaklna ve giriindeki basnl hava scaklna gre belirtilmi kapasiteli kurutucu seilir. Kurutucu kapasitesi hattna baland kompresrn tam kapasitesinden az olmamal, mmknse az fazla olmaldr. (Kurutucu kapasitesi scaklkla deiir, buna dikkat etmek gerekir.) Soutmal kurutucularn grevi basnl hava iindeki suyu/nemi youturmak ve sonra sv suyu tahliye etmektir. Kurutucuya ya girerse s transfer verimi yani soutma verimi der; o nedenle, kurutucudan nce genel maksatl ya ve su tutucu filtre kullanmak gerekir. Basit pnmatik aletler ve basit kullanm hari, genel fabrika havas, boya tabancalar ve

kontrol havas iin kurutucusu olan ve kurutucudan sonra filtre olan kompresr tesisi kurulmas gerekir. Kurutucudan sonraki filtre kurutucu eanjrnden gelecek pislikleri, kurutucuyu geen ya tutmak iin kullanlan hassas filtredir. Kimyasal kurutucu scakln ok dk olabildii (sfr dereceye yakn veya sfrn altnda) ortamlarda (soutmal kurutucu i noktas scaklnn altnda alamayaca iin) kullanlr. Kimyasal kurutucudaki nem alc kimyasal kitleden havaya karacak partikller kurutucunun dna srklenebilecekleri iin, kimyasal kurutucudan sonra filtre kullanmak zorunludur. (Kimyasal kurutucudan sonra genel maksatl filtre kullanlr.) Filtre elemanlarn deitirirken ve kurutucunun bakmn yaparken kompresrn alabilmesi iin, kurutucu giriine ve kna birer kesme vanas, giri ncesi ve k sonras arasna bir bypass vanas, ayn ekilde filtre giriine ve kna kesme vanas ve giri ncesi ve k sonras arasna bir bypass vanas monte edilmesi faydal olur. Birden ok filtre iin tek bir bypass hatt yaplabilir. Kompresr tesisi kurulurken kesme ve bypass vanalar ihmal edilirse, filtrelere ve kurutucuya bakm yaparken sistemin havasnn kesilmesi (tahliye edilmesi) gerekir, byle bir zorunluluk ve problem olmamas iin bypass hattnn var ve doru yaplm olmas nemlidir. Basnl hava tesisatnn ve bypass hatlarnn yaplmasyla ilgili olarak kompresr imalatsnn ve/veya yetkili servisin tavsiyelerine uyulmaldr. [ Kullanma klavuzlarn okuyun, kompresr yerleim emalarna bakn. ]

Hassas Filtre: Yksek kaliteli ve hassas pnmatik aletler ve basnl hava kullanan hassas makinalar ve kontrol havas iin, 0.01 mikron kadar hassasiyeti olan, basnl havadaki ya miktarn 0.01 mg/m3 deerinin altna deren hassas filtreler

kullanlr. Ya ve su tutucu hassas filtrelerin abuk tkanmamas iin, kendilerinden nce genel maksatl filtre kullanlmas gerekir. Genel maksatl filtreden sonra, gerekiyorsa, kurutucu ve ondan sonra hassas filtre kullanlr. Gda retiminde, tbbi kullanmda, (soluma yaplan) havalandrmada, ok hassas boyamada/kaplamada v.s. hassas filtrenin ya ve havadaki dier yabanc maddeleri tutma kabiliyeti yeterli olmaz; aktif karbon filtre kullanlmas gerekir. Aktif karbon filtre hassas filtreden sonra kullanlr/yerletirilir. Aktif karbon filtre hava iindeki dumanlar tutabilir. Aktif karbon filtreden geebilecek ya miktar 0.003 mg/m3 deerinden azdr. Hassas filtrelerin elemanlar basn fark/kayb 0.5 bar geince veya en son 0.8 bar geince deitirilmelidir. Bu filtrelerde ok az su ve ya toplanaca iin el (vana) tahliyeli olabilir. Veya solenoid valfli zaman ayarl otomatik tahliye cihaz kullanlr. (Sk kondensat tahliyesi gerekmeyecektir; nk, hassas filtreden nceki filtre ve kurutucu havadaki nem ve yan byk bir ounluunu tutarak, tahliye eder.)

Balca Hava Kompresr Tipleri

Hava kompresrlerinin yaygn olarak kullanlan temel tipi vardr: Pistonlu Kompresrler Vidal Kompresrler Santrifj (Turbo) Kompresrler Bu temel tiplerden daha ayrntl olarak kompresrlerin farkllklar : Kompresyon (Sktrma/Basma) kademesi says Soutma yntemi (hava, su, ya) Srme yntemi (elektrik motoru, iten yanmal motor, buhar, dier) Yalanma yntemi (yal, yasz) Standart (Hazr) Paket/nite veya Mteriye zel malat Pistonlu Kompresrler Pistonlu hava kompresrleri pozitif yerdeitirmeli (deplasmanl) kompresrlerdir. Bunun anlam, havann kapal bir hacim iinde telenerek sktrlmas, yksek basnl tarafa doru telenmesidir. (Pozitif yerdeitirme: Dk basnl taraftan yksek basnl tarafa doru hava ak olmas ve buna karlk teleyen elemann, rnein: pistonun hareketinin itme eklinde olmas.) Pistonlu hava kompresrlerinde silindir iinde hareket eden pistonun srekli yerdeitirmesiyle (telemesiyle) hava sktrlr. Pistonlu hava kompresrlerinde sktrma (kompresyon) pistonun sadece bir tarafa/yne (yukarya, emme ynnn tersine) hareketi esnasnda gerekleiyorsa, tek (ynde) etkili; her iki yne (aa ve yukar veya saa ve sola) hareketi esnasnda da sktrma oluyorsa, ift (ynde) etkili pistonlu kompresr olarak adlandrlr. Pistonlu hava kompresrlerinde her bir msilindirde otomatik yayl valfler vardr, bunlar sadece valfin giri ve k tarfafnda uygun/yeterli dzeyde basn fark varsa aarlar. Emi vafleri silindir iindeki basn (pistonun emi etkisiyle azalarak) hava emi/giri basncndan az dk olunca aar. k valfleri silindir iindeki basn (pistonun sktrma etkisiyle ykselerek) kompresr k basncndan az yksek olunca aar. Bir kompresr, tm kompresyon tek silindirle (pistonla) veya paralel olarak alan birden ok silindirle (pistonla) tek kademede/aamada gerekletiriliyorsa, tek kademeli kompresr olarak adlandrlr. Bir ok uygulamada tek kademeli kompresyon (sktrma) olanann tesinde yksek basnl hava gerekir. Tek kademede daha yksek sktrma oranna (sktrma oran: mutlak k basnnn mutlak giri basncna oran) kmak, ar yksek k scaklna ve dier tasarm/dizayn problemlerine yol aabilir.

Pratik amalar iin, bir ok endstriyel pistonlu hava kompresr tesislerinde, 100 HP (BG) zerindeki glerde, iki veya daha ok kademeli seri gruplar halinde pistonlu kompresrler kullanlmtr. Kademeler arasnda basnl hava soutmas yaplarak, takip eden kademeye giren havann scakl ve hacmi azaltlr. (Ara soutma yaplarak, alma scakl normal seviyeye drlm ve ayrca, sonraki kademenin verimi artrlm olur.) Pistonlu hava kompresrleri hava soutmal veya su soutmal, (silindir iinde, pistonun etrafnda, ya olup olmamas asndan) yal veya yasz tip olabilmektedir; paket/nite olarak (kapal kasa iinde) yaplabilir ve geni bir basn ve kapasite seim olana salayacak ekilde eitlendirilmi modelleri olabilmektedir. Vidal Hava Kompresrleri Vidal hava kompresrleri pozitif yerdeitirmeli (deplasmanl) kompresrlerdir. En yaygn kullanlan vidal hava kompresrleri, tek kademeli, ya enjeksiyonlu, helisel ve spiral loblar ve yivleri (knt ve oyuklar) olan bir ift (erkek ve dii) rotordan oluan vida (air-end, rotary screw) kullanarak yaplan kompresrlerdir. Bu kompresrlerde kapal bir gvde (vida gvdesi) iinde dnerek, (loblar ve yivler arasndaki) havay (ka teleyerek/srerek) sktran bir ift rotor vardr. Emme ve k valfleri yoktur. Bu niteler, esas olarak, vida rotorlar ve rotorlar ile vida gvdesi arasndaki aklklar kapatmas iin vida iine enjekte edilen (pskrtlen) ya vastasyla soutulur (ve vida iinde snan ya hava veya su soutmal ya soutucundan geirilerek soutulur). Kompresr iinde ya vastasyla soutma yaplmasnn sonucunda, alan paralarn alma scakl asla ar yksek deerlere kmaz. Vidal kompresr, bu zellikleri dolaysyla, srekli alabilen, hava veya su soutmal kompresr paketi/nitesi olarak yaplr. Basit dizayn (tasarm) ve anan paralarn azl, vidal hava kompresrlerinin bakmnn, altrlmasnn kolay olmasn ve kurulumunun (tesinin) esnek (zel artlar gerektirmeden, kolayca) yaplabilmesini salamaktadr. ki kademeli ya enjeksiyonlu (ya beslemeli/pskrtmeli) vidal kompresrlerde rotorlar ve onlar evreleyen gvde vida (air end, hava kafas, vida grubu) aksamn oluturur. Kompresyon birbine seri bal ilk/birinci ve ikinci/final kademe vidalar tarafndan paylalarak gerekletirilir. Bu, tm kompresr veriminin, tam ykte motor g/kilowatt sarfiyat olarak/asndan, %15'e kadar daha yksek (verimli) olabilmesini salar. ki kademeli vidal kompresr vidal kompresrn basitlii ve esneklii ile iki kademeli ve ift etkili pistonlu kompresrn enerji verimini birletirir. ki kademeli vidal kompresrler hava ve

su soutmal olarak ve tam paketlenmi/nite olarak (kapal ve tm bileenleriyle altrlmaya hazr kasa olarak) yaplrlar. Yasz (oil free, bast havaya kompresyon eleman vida iinde ya karmayan) vidal hava kompresrleri kompresyon odasnda/blmesinde ya olmakszn alacak ekilde dizayn edilmi (tasarlanm) , havay ya olmakszn sktran vida (air end) kulllanlarak yaplan kompresrlerdir. Yasz vidal hava kompresrleri, yasz basnl hava ihtiyalarn karlamak iin, hava soutmal ve su soutmal olarak yaplrlar ve ya enjeksiyonlu vidal kompresrlerinin kullanm esnekliinin aynsn salarlar. Vidal hava kompresrleri hava soutmal ve su soutmal, ya enjeksiyonlu veya yasz , tek kademeli veya iki kademeli olarak imal edilirler. Basn ve kapasite olarak geni bir uyarlama aralna (eitlilie) sahiptirler. Santrifj (Turbo) Kompresrler Santrifj hava kompresrleri (yksek hzla) dnen bir impellerin havaya enerji transfer ettii dinamik kompresrlerdir. Rotor havann momentumunu (ve basncn) deitirir/artrr. Bu momentum sabit difzrlerde (yayclarda) havann hzn keserek, faydal/kullanlabilir basnca dntrlr. (mpeller: 2-3
bar veya daha yksek basnca uygun dizayn edilmi fan, pervane, kanatl rotor.)

Santrifj hava kompresrleri, tasarm/dizayn gereince, yasz kompresrlerdir. Dilileri (mpellerin yksek hzla dnmesini salayan dilileri) yalamak iin kullanlan ya ile havann balants/temas aft contalar/keeleri ve atmosferik havalandrma/venting tertibat kullanlarak kesilir. Santrifj kompresr srekli hizmet kompresrdr; ok az sayda hareketli paras olmasndan ileri gelen avantajyla, zellikle yksek hava debisi istenen uygulamalarda ve bil hassa (esas olarak) yasz hava gereken yerlerde kullanlmaya uygundur. Santrifj hava kompresrleri su soutmal olarak yaplabilirler ve paketlenebilirler (nite olarak verilebilirler). Tipik bir santrifj kompresr paketine/nitesine son (nihai) soutucu ve tm kontrol donanm dahildir.
NOT: Santrifj (Centrifugal) hava kompresrleri savurma prensibiyle almakla birlikte, dinamik kompresr anlamnda "turbo kompresr" olarak da adlandrlrlar. Fakat, "turbo" kavram tam olarak "santrifj kompresr" kavramna karlk gelmez. nk, eksenel turbo kompresr (uaklarn gaz trbinleri iine hava basan trbine akuple/bal eksenel kompresrler gibi) olabilir. Santrifj kompresrler radyal/apsal (yani havay ortadan emip evresine savurarak sktran) esasldr. Santrifj kompresrn havay sktran dner eleman impellerin tasarm yaps radyaleksenel karm olabilir. Ama eksenel kapsamna girmez. Sonu olarak: zelllikle Joy-CooperCameron imalat santrifj hava kompresrleri turbo kompresr olarak bilinirler. Hava kompresr cinsi olarak, turbo kompresr ve santrifj kompresr adlarnn ayn anlama geldii dikkate alnmaldr.

Basnl Hava Sistemleri

Srme/Tahrik, Hava Kafas (Air End, Pistonlu Kafa, Vida veya mpeller) ve soutma sisteminden oluan hava kompresr paketlerine/nitelerine ek olarak, komple bir basnl hava sisteminin dier bileenleri: Basnl hava tanklar/depolar Basnl hava kurutucular Basnl hava hatt (ya ve su tutucu) filtreleri Basnl hava datm boru sistemleri (Basnl hava tesisat)

Basnl Hava Tanklar

Basnl hava tanklarnn kullanlma maksad/faydalar: Kullanma hazr hava biriktirerek kompresrn hzl bir evrim (yktebota alma dngs) yapmasn nler Kompresyon modl, emi kontrol sistemi ve motordaki anma ve ypranmay azaltr Hava akndaki dalgalanmay (basn dalgalanmasn ve debi deiimini) giderir Ani ve ar hava taleplerinde arndrma/filtreleme sistemlerinin ar yklenmesini nler (sistemi/basnc dengeler) Rejenerasyonu takip eden ilenme ve scaklk artn giderir Basit bir prensip olarak, 1 m3/dk kompresr kapasitesi iin en az 150 litre hava depolama hacmi salanmaldr. (Kompresrn en az 9-10 saniyede basaca hava debisine denk olacak kadar.)

Basnl Hava Kurutucular

Nem/Su, sv yada buhar faznda, basnl hava iinde (daima) mevcut olup, basnl hava sistemine tanr. Bu nem sistemden yeterince uzaklatrlamazsa/atlamazsa, basnl hava sistemi verimini kaybeder ve bakm ihtiyalar dramatik olarak (nemli lde) artar ve (retim kayb ve bakm masraflar dolaysyla) nemli maliyet artlar olur. Pnmatik aletlerin ou ve prosesler scak basnl havay tolere edemez. Kompresrler normalde son (nihai) soutucular ve nem ayrclar (kondenstoplar, su traplar) ierirler. Son soutucular basnl havay souturlar ve iindki suyun nemli bir ksmnn youup (kondenstoplar, su tutucular, su traplar vastasyla) ayrlmasn salayan s eanjrleridir/deitirgeleridir. Su ve ya buharlar basnl hava soutulunca nemli oranda/miktarda svlaarak youlum (kondensat) ayrma kaplarnda (kondenstoplarda) toplanrlar ve oradan periyodik olarak (otomatik boaltma sistemiyle v.s.) dar atlrlar. Son (Nihai) soutucudan 35-38C scaklkta kan basnl havann debisi ortalama 30 m3/dk ise, soutucudan 24 saat'te yaklak 250 litre su geer/kar. (Dar atlmas gereken su miktar...) Bu problemlerden kanmak iin, basnl hava arndrma/filtreleme aygtlar/cihazlar kullanarak, su buhar ve dier kirleticiler/kirler uzaklatrlr. Bu aygtlarn uygun seilmesi pnmatik uygulamalar iin kritiktir/nemlidir; ve basnl hava sistemlerini sofistike (ok ayrntl/bileenli) hale getirir. Kullanlan pnmatik donanm/ekipman ve beklenen/istenen en dk ortam scakl kurutma yntemini belirler. En yaygn kurutucu soutucu akkanl (soutma gazl) kurutucu olup, basnl havay soutarak nemden arndrr. Kurutucudan geerken souyan basn hava iindeki nem/su youur ve ya buharlaryla birlikte sistemin boaltma kaplarnda toplanr ve periyodik olarak darya (sistem dna) boaltlr. Bu ekilde nemden arndrlarak "kurutulan" basnl hava, basnl hava ebekesine (tesisatna) verilir/geer. Kurutucu (Dryer) performans basn i noktas (dew point) snf (class) cinsinden ve zgn/spesifik giri ve k ortam koullar cinsinden belirtilir. Soutucu akkanl kurutucu iin en dk i noktas snf Class H'dir. Bu snf 1C'den 4C'ye kadar bir basn i noktas verir. Soutucu akkanl kurutucularn i noktas Class H'den dk olamaz; nk, kurutucu iindeki su buhar donar. Pratikte en yksek (soutucu akkanl kurutucu) basn i noktas 16C olup, daha yksek i noktalar kurutucudan sonraki boru tesisatna kondenstat (youum) geebilecei iin kullanlmaz. Soutucu Akkanl (Soutma Gazl, Soutmal) Kurutucular mekanik soutma evrimiyle (ekovat/kompresr, evaporatr ve kondenserden oluan soutma sistemiyle) basnl havay soutarak iindeki suyun ve ya buharnn youmasn salar. Youum topland kaptan (kurutucu knda) periyodik olarak (otomatik) tahliye edilir. Soutucu akkanl kurutucularn ou basnl havay yaklak 2C scaklna kadar soutur, bu kurutucularn basn i noktas 1C - 4C arasndadr. Kondensat (Youum) 0C deerinde donmaya balayaca iin, bu snfn alt snr olduunu dikkate almak gerekir. Kimyasal (Desiccant) Kurutucular desiccant (okunuu: "desikknt" veya yaklak Trke sylenii: "desikkant") ad verilen kimyasal boncuklar/tanecikler basnl hava iindeki su buharn yzeylerinde toplayarak (adsorbe ederek yani yzeyinde yaptrarak/tutarak) basnl havadan ayrr. Silica gel (okunuu: Silika jel), aktifletirilmi almina (alminyum oksit) ve molekler elek/szge en yaygn kullanlan desiccant'lardr. (Basnl hava kurutucularnda silika jel veya almina tercih edilir.) Desiccant ortalama -40C basn i noktas performans

verir. Molekler elek/szge sadece silika jel veya aktifletirilmi almina ile birlikte -73C basn i noktas uygulamalarnda kullanlr. Deliquescent Hava Kurutucular desiccant ad verilen absorbtif tip kimyasallar vastasyla basnl havay kuruturlar. i noktasn basnl havann kurutucuya giri scaklnn 10C ile 15C kadar altna drrler. Basnl hava iindeki nem absorptif (sourucu, iine ekici) bir malzeme tarafndan tutulur/ekilir (svlatrlr) ve atk su olarak kurutucudan boaltlr. Bu atk su korrozyon yapc (korrozif) olup, yerel mevzuata uygun olarak uzaklatrlmaldr. Deliquescent kurutucular tipik olarak kumlama ve aa kesme ilerinde kullanlrlar. Kurutucudan kan kurutulmu basnl hava iine kk miktarda atk su karabilecei iin, k tarafndaki basnl hava ekipmanna (donanmna) zarar verebilir.

Filtreler
Coalescing (Birletirerek biriktirmeli) tip filtreler basnl havann artlmas iin en yaygn kullanlan filtre tipidir. Bu filtreler sv fazda suyu ve yalar basnl havadan ayrrlar ve soutmal kurutucularn k tarafna (soutmal kurutucudan sonra) veya kimyasal kurutucularn giri tarafna (kimyasal kurutucudan nce) monte edilirler. reticilerin byk bir ounluu bu filtrelerde "temiz ve kuru" hava iin < 0.1 bar (1 psi) basn dm/kayb, normal alma koullarnda (ya basnl hava iin) 0.2 ile 0.4 bar (3 ile 6 psi) kadar basn dm/kayb olduunu iddia ederler. reticiler filtredeki basn dm/kayb tipik olarak 0.7 bar (10 psi) deerine ykseldii zaman, ki yaklak olarak 6 ay ile 12 ay kadar bir almaya karlk gelir; filtre elemannn deitirilmesi gerektiini belirtirler. Coalescing filtreler, ayrca, kir paracklarnn tutularak, basnl hava sisteminden uzaklatrlmasn salarlar. Bununla birlikte, basnl hava iindeki kat paracklar (kir) filtrenin erken tkanmasna (basn kaybnn/dmnn erken ykselmesine) ve filtre elemannn mrnn ksalmasna sebep olur. Filtreler sv parack (partikl) bykl (mikron cinsinden) ve verimine gre tanmlanrlar/belirlenirler. rnein: 0.50 mikron hassasiyetli ve % 99.99 D.O.P. (ya ayrma) verimli/etkili, 0.01 mikron hassasiyetli ve % 99.9999 D.O.P verimli/etkili. Coalescing tip filtreler sadece sv fazdaki (youmu) suyu ve sv ya tutabilir; su ve ya buharlarn tutamazlar. Filtreden geen su buhar ve ya buhar havann soumasyla youabilir; bu youumun (basnl hava kullanan ekipmana ulamasnn) engellenmesi gerekir. Su ve ya buharlarnn basnl havadan uzaklatrlmas iin kurutucu kullanlmas gerekir.

Basnl Hava Datm/Boru Sistemi

Basnl hava tesisat sadece kompresr odasndan aletlere/makinalara nasl hava balants yaplacann belirlenmesi iin deil; ayn zamanda, kompresrn enerji sarfiyatn etkileyen balca faktr olarak nemlidir. Yetersiz/Kt tasarlanm veya yetersiz/kt bakm yaplan boru sistemlerinin basn kab (kuruluta) yksek olur veya (kullanm esnasnda) artar; ve sonuta, iletme maliyeti yksek olur, (veya) artar. Yaygn yaplan hata/yanl, datm sistemindeki problemleri halletmek iin kompresrn k basncn

ykseltmektir. Bu, enerji maliyetlerinin artmasna yol aar. Yksek basn kaaklarn artmasna ve basnl havann boa harcanmasna/atlmasna sebep olur; maliyet art ile basnl hava kayplarnn art bir arada gerekleir. Basnl hava datm/boru sistemi basnl hava sistemi kontrolnn (kontrol/danmanlk desteinin) balca odak noktasdr (balca ksmdr).

Basnl Hava Kaaklar

Kaaklar endstriyel basnl hava sisteminde ziyan olan (boa harcanan) enerjinin nemli bir kaynadr; bazen, bir kompresrn knn (bast havann) %20-30'u ziyan olur (boa harcanr). yi bakm yaplmayan tipik bir tesiste toplam basnl hava retme kapasitesinin %20'si kadar kaak olur. Dier yandan proaktif kaak saptama ve onarm kaaklar kompresr knn (kapasitesinin) %10'unun altna drebilir.

Basnl Hava Kontrolleri

Tesisin ne kadar havaya ihtiyac vardr? Havann miktar ve kalitesiyle ilgili olarak yaplmas gereken almalar, tesisin ihtiyac ve problemlerin saptanmas Basnl Hava Kontrolleri (Kontrol/Danmanlk Destei) kapsamna girer. Basnl Hava Kontrolleri (Air Audits) satcnn/reticinin basit bir (ayak st, yryerek) incelemesinden ibaret olabildii gibi, bir ka gnden bir ka haftaya kadar uzayabilen, birka bin dolara kabilen, youn izleme ve analiz almasndan oluabilir. En iyi basnl hava sistemi kontrolrleri/danmanlar (Auditors), kompresrler zerine ve her bir kullanm noktasna lme aygtlar yerletirererek izlerler. Hava datm sisteminin haritasn/projesini/durumunu ortaya koyarlar ve kaaklar kontrol ederler. Kurutucular, tanklar ve kontrol ekipman incelenir. Mteri istedii bilgi iin ne kadar deme yapmay dnyorsa/istiyorsa, ona gre tercih kullanabilir. Kimisi ok yksek gl (ok fazla beygir gl, kilowat'l) basnl hava sistemine sahiptir, ve bireyler yapmaya (bir zm getirmeye) motive olmutur; onun iin, kapsaml bir kontrol/danmanlk destei satn almas gerekir. Kimisi, sadece kitaplardan, internetten (ak kaynaklardan) veya konuyla ilgili seminerlerden bilgi almak ister ve alaca bilgiyi yeterli grebilir.

Is Geri Kazanma
Endstriyel hava kompresrnn kulland elektrik enerjisinin %80-93 kadar s enerjisine dnr. Bir ok durumda, uygun dizayn edilmi (iyi tasarlanm) s geri kazanma nitesi bu termal enerjinin %50-90 kadarn geri kazanabilir/alabilir ve faydal hava veya su stma ii yapabilir. Scak havadan geri kazanlacak s, bal/greceli olarak dk scaklk ssdr (40 C'nin alt) ve snrl uygulanabilir. (NOT: Ya soutucusundan geri alnacak s, kompresrn ya
scakl 100 C'ye kadar kabildiinden, havaya gre daha yksek scaklkta gerekleir ve bu s scak su retiminde kullanlabilir.)

ten yanmal motorla srlen kompresrlerde hava kafasnda (vidada, pistonlu kafada) ortada kan s dk olmakla birlikte, motorun scakl/ss ok daha yksek olabildii iin, dk basnl buhar retiminde dahi kullanlabilir.

Motorun silindir gmlei soutma suyu 80-90 C olabilmektedir. Genel bir kural olarak gaz (sv) yaktn giri enerjisinin (benzin veya mazotun yada gaz yaktn motora giri enerjisinin) %30'u yksek scaklkta s enerjisi olarak geri alnabilir. Uygulamada ihtiya duyulan scaklk dk ise, giri enerjisinin %90' geri alanabilir. Tipik bir iten yanmal motorlu kompresr 2800 kcal/HP yakt giri enerjisine ihtiya duyar (1 HP iin 2800 kcal/h). Buna gre 200 HP kompresrde 56000 kcal enerji girii olur ve 168000 kcal geri alnabilir. Hava kompresr ile ayn saatlerle (ayn alma sresince) alan kk bir scak su kazanna denktir. Byk endstriyel motorlar (> 250 HP) 1900 kcal/HP gibi dk yakt giri enerjisiyle alabilirler. Is geri kazanma sisteminin deerlendirme anahtar, geri kazanlabilecek ve ihtiya duyulan s arasnda termal uyumluluk (scaklk uyumluluu), ve retilen ve ihtiya duyulan slar arasnda saat (zaman) uyumluluudur. Tesis (Kurulum) maliyeti de, ayrca hesaba katlmaldr. Sadece snn mevcut olmas deil, geri kazanlmasnn ekonomik olmas gerekir. zellikle, kk sistemlerde s geri kazanma sistemine bol/fazla para harcamak, yeterli kalori (s enerjisi) geri alnamayaca iin, faydasz olabilmektedir. Ayrca, hava kompresrnn alt ve sya ihtiya duyulmayan zamanlarda, kompresrde retilen snn atlabilmesi (kompresrn soutulabilmesi iin) iin bir s atma sistemi (soutma sistemi) kurulu olmas gerekir. Bunun maliyeti (Soutma sistemi maliyeti), tesis/kurulum maliyetine eklenir.

Ekonomiklik ve letme/altrma Maliyetleri

letme maliyetlerini teorik olarak hesaplamak kolaydr; fakat gerek maliyetlerin youn lme ve izleme faaliyeti olmakszn saptanabilmesi ok zordur. nk, gerek alma yk faktr iletme maliyeti iin kritik neme sahip olup, tam ykte alma hari, ksmi yklerde alma durumundaki iletme maliyetini (lm yapmadan) doru hesaplamak hemen hemen imkanszdr. Genelllikle (yaygn olarak) hava kompresrnn bir yllk iletme maliyeti balangtaki satn alma maliyetinden (bunun 1 yla den ksmndan) daha yksektir; ama, bir ok kii, en ucuz (satn alma maliyeti en dk) kompresr satn alrken, bunu (bu durumu) dikkate almaz. Elektrik Motoru letme Maliyeti En basit forml:
(Hava Kompresr Gc, HP) x (0.736 kW/HP) x (1 / Motor Verimi) x (Yllk alma Saati) x (Ortalama Elektrik kWh Maliyeti) x (Yk Faktr)

Motor verimi bilinmiyorsa, 0.9 (%90) kabul edilebilir. Yk faktr bilinmiyorsa, 0.8 (%80) kabul edilebilir. Daha hassas forml iin, G Faktr (Kosins ), talep ykleri (farkl sarfiyat durumu cretleri), st pik ve alt pik (on-peak ve off-peak) elektrik deerleri, tmleik (entegre edilmi) yk faktr dikkate alnr. Bunu, elle, (ilgili deerleri) lmeden ve yk faktrn bilmeden hesaplamak zordur.
(NOT: Yukardaki formlde yer alan HP = Metrik HP, PS, BG)

ten Yanmal Motor (Gaz Motoru) letme Maliyeti En basit forml:

(Motorun Beygir Gc, HP) x (2800 kcal/HP) / (8900 kcal/m3) x (Yllk alma Saati) x ($/m3) x (Yk Faktr)

Gerek motor yakt giri deeri (yakt sarfiyat) biliniyorsa, HP x kcal/HP deeri yerine onu (gerek sarfiyat deerini) kullann. ten yanmal motorlarda yk faktrn hesaplamak zordur; motorunun kontrol edilmesine, devir saysna ve kompresrn (hava kafasnn) g talebine/ihtiyacna gre deiebilir.

Yk Faktr
Hava kompresrleri nadiren tam ykte (tam ykle) alrlar. letme maliyet analizi yaparken, kyaslanan sistemlerin ksmi yklerde enerji taleplerini (sarfiyatlarn) anlamak nemlidir. Elektrik Motorlar Eski elektrikli hava kompresrleri yk durumunu dikkate almakszn srekli alrlard. Bu tip niteler altklar her saat iin tam glerinin %80'e kadarn kullanrlar. Baz yeni nitelerde hava kafas (vida veya pistonlu kafa) bota alma zellii iyiletirilmitir/gelitirilmitir; bunun anlam, elektrik motoru hava talebi olmayan zamanlarda/periyodlarda yksz alr demektir. Sonu olarak, yksz alan elektrik motoru anma gc deerinin (tam yk gc deerinin) %30'u kadar elektrik harcar. Dolaysyla, srekli alyor olsalar bile, bu (yeni tip) kompresrlerin elektrik motorlar kompresr yksz veya boa gemi olarak alt iin, nceden (srekli almaya gre) hesaplanandan daha az elektrik harcarlar. En yeni ve en yksek verimli elektrikli kompresr niteleri, hava talebi olmayan ksa periyodlarda motoru durdururlar (stop ederler). Bu evrimler (yke ve boa geme, bota bekleme ve stop etme) saniyeler iinde gerekleebilir. Baz niteler motorun devrini hava talebine gre deitiren deiken devir (frekans) srcleri (variable speed drives) kullanrlar. Bununla birlikte, deiken devirli src kullanlan nitelerin satn alma maliyeti (ilk maliyeti) nemli oranda yksektir. ten Yanmal Motorlar (Gaz Motorlar) ten yanmal motorlarn ksmi yklerde alma avantaj vardr. hava kafasnn (Vidann veya pistonlu kafann) nasl kontrol edildiine bal olarak, yksz alan kompresr rettii havay boaltabilir (emii ksabilir ve/veya havay boa atabilir), bylece motor ayn devirle dnse bile daha az g harcar. Byk nitelerde motor devri hava talebine gre deitirilebilir. Bununla birlikte, iten yanmal motoru olan kompresrler elektrikli motoru olan kompresrlere kar nceden sahip olduklar baz avantajlar en yeni ve yksek verimli elektrikli kompresr nitelerine kar (ksmen) kaybetmilerdir.

lk Maliyetler (Satn Alma + Tesis Etme Maliyetleri), Bakm Maliyetleri ve Geri demeler
ten yanmal motorlu kompresr paketleri/niteleri elektrikli nitelere gre, her iki cins de ayn konvensiyonel/yaygn donanma sahip iken, iki kata kadar (daha) pahaldr. Deiken devir srcleri olan elektrikli nitelerin satn alma maliyeti iten yanmal motorlu nitelerin satn alma maliyetine yaklaabilir. Endstriyel cins/snf iten yanmal motoru olan kompresrler en yksek satn alma maliyeti olan kompresrlerdir. Hava kafas (Vida veya pistonlu kafa) ksm tamamen ayn olsa dahi, iten yanmal motorlar olan kompresr nitelerinin bakm maliyetleri (iten yanmal) motor'a kar elektrik motoru durumundan dolay, ayrca, yksek olacaktr. Tipik

bir kural olarak, iten yanmal motorlarn 1 saat'lik almaya karlk gelen bakm maliyeti, 0.01$/HP'dir. (rnek: 2000 alma saati iin 20$/HP) ten yanmal motorlu kompresr nitelerinin ortalama bakm maliyetleri ticaretini/iini bitirecek (rekabet etmesi mmkn olamayacak) dzeyde fazla deildir ama kyaslamada nemli bir faktr olarak dikkate alnmaldr. En yksek s geri kazanma miktar iten yanmal motorlu kompresrlerden elde edilebilir; nk, iten yanmal motorlar elektrikli motorlara kyasla ok yksek scaklklarda alr. Ayn gler iin, iten yanmal motoru olan kompresrden geri kazanlabilecek s miktarna gre yakt maliyeti, denk bir scak su (veya dk basnl buhar) kazannn yada motor olmadan s reten herhangi bir stcnn yakt maliyetine yakndr. (ten yanmal motorlu kompresrn enerji geri
kazanm sistemi olmas durumundaki yakt maliyeti stc aygt veya makinann yakt maliyetinden nemli oranda fazla deildir. Dolaysyla basnl hava retimi dndaki enerji sarfiyat tam telafi edilmi -geri kazanlm- olur.)

Genellikle (Amerika'da), iten yanmal (gaz) motorlu hava kompresrleri elektrikli nitelere gre daha dk (enerji sarfiyat bedeli) maliyetle alrlar (elektrik daha pahalya gelir). Buna ramen, yksek satn alma bedeli, mterisi asndan, gerek geri demenin hangisinde (elektriklide mi iten yanmal motorlu da m ?) olaca konusunda dikkatlice bir analizi gerektirmektedir.

Kompresre Byk Hava Tank Koymak Avantaj Salar m?

Kompresre Byk Hava Tank Koymak Avantaj Salar m?
ou iletme sahibi kompresrlerinin retmi olduu hava basnc yetersiz kaldnda tesisata ekstra bir hava tank eklenerek bu sorunun zlebilecei kansndadr. Ancak kompresrnzde bir arza olmad halde ayarlanan st basnca gelemiyor ve belirli bir basnta boa gemeden sabit duruyorsa bu durum kompresrnzn iletmeye yetersiz geldii anlamna gelmektedir. Normal artlarda bir kompresr iletmenin ihtiyac olan havay rettikten sonra durmal ve en az 5 dakika sonra tekrar devreye girmelidir. Hatta pistonlu tip hava kompresrlerinde yukarda belirtiimiz alma-durma zaman, "alt kadar dinlendir" diye kk iletmeler arasnda yaygnca bilinir. Kompresre Hava Tank Eklemek ancak aada belirtilen durumlarda hasl olabilir.

Hava Tesisatnn uzunluu 50 metreden uzun ve bina ok katlysa ve son noktada kullanlan hava basnc yetersiz kalyorsa

Kullanlan tank mrn tamamlamsa ve deimesi gerekiyorsa Kompresre bal olan hava tank yetersiz seilmise

Eer yukarda belirtilen maddeler dnda kompresr sisteminize hava tank eklerseniz bu kompresrn biraz daha fazla uzun almasndan baka bir ie yaramayacaktr. Aada Hangi gteki kompresre Ka Lt Hava Tank konulaca yaklak olarak gsterilmitir.

10 hp - 15 HP 500 Litre 20 HP - 25 hp 750 Litre 30 HP - 50 hp 1000 Litre 75 hp - 100 hp 2000 Litre 125 hp 150 hp 3000 Litre 180 hp 350 hp 4000 Litre

Yukarda belirtilen hava tank hacimleri ve kompresr kapasiteleri kompresrlerin en rahat alma formuna gre seilmitir. Yukardaki listeyi baz alrsak, rnein 50 Hp bir kompresr 1000 litre tank 4 dakikada dolduruyorsa ve 10 dakika bota bekliyorsa 2000 litre tank yaklak 8 dakikada doldurup 20 dakika bota bekleyecektir. Verilen rnekte de grld gibi kompresrnzn bota bekleme sresi artt gibi alma sresi de artmaktadr. Bu gibi durumlarda hava tankn bytmek gereksiz bir yatrmdr.