1

GERCLN YOK EDLMES TEMEL BLMLERLE OLACAKTIR

Prof. Dr. Ali Demirsoy, Hacettepe niversitesi, Fen Fakltesi

Umay

biliyorsan,

dmeyi

de

bileceksin.

Korkarak

yaarsan,

hayat

yalnzca

seyredersin..." Nietszche

Dini rehber yapm ve Tanrnn varln kantlamay grev edinmi herkesin konumaya u cmlelerle balad ve dinleyenlerin de bazen hayranlkla, bazen aknlkla, ounlukla da aresizlikle dinledikleri cmleler ana hatlaryla unlardr. Bir saat kendi kendine yaplabilir mi, bir gz kendi kendine olabilir mi, bir masa kendi kendine oluabilir mi buna benzer saysz rnek saylarak konumaya balanr ve dinleyen, gerek temel bilim eitiminden gememi ise hi sesini karmadan dinlemek ve tasdik etmek zorunda kalr. Her eyin bir ustas vardr. Bugn grdklerimizin ve zellikle insani zelliklerin de bir ustas olmaldr. Grnrde bunu yalanlayacak tek bir reti hari- hibir kant yoktur. Tanr olmadan doann hep var olduunu kabul etseniz bile, canllarn ve zellikle insann yapsn aklamakta ve baka birine anlatmakta hep aresiz kalrsnz. En iyisi btn bunlar dzenleyen bir yaratcnn varln kabul ederek bu kmazdan ve meraktan kurtulmadr. Her eyin bir yapan olduu fikrine saplanm iseniz, Tanrnn da bir yaratcs olma fikrinden kurtulamayacaksnz demektir ve bu mantk dizisi sizi sonu ya da ucu olmayan birbirinin tekrarndan baka olmayan yani onun yaratcs kimdi gibi ard arkas kesilmeyen bir sorular dizisinin girdabna drecekti. En iyisi, bu aresizlii, Tanrya getirip dmlemek ve onun hep var olduuna, yaratlmadna balamaktr. Grnrde sorunun zlmesi iin en kolay yol bu oldu. Belli ki, balangta insanlar dogmaya iyice saplanmadklar ve biraz daha doal- insani bir yaklam sergiledikleri

iin, evrenin btn bu ilerini tek bir tanrya yklenmekten kandlar. nk btn bunlar tek bir Tanr iin ar bir yk olacakt. Bu nedenle, i blml bir Tanr kavram gelitirildi. rnein rzgrdan bir Tanrnn, yamurdan bir baka Tanrnn sorumlu olduu; yldrmdan, aktan, savatan, denizlerden, dalardan, tarmdan, topraktan, hastalktan, tedaviden, lmden ve akla gelebilecek her eyden farkl tanrlarn sorumlu olduu bir Tanr modeli gelitirildi. Bu nedenle de eitli inan ya da dindeki yzlerce Tanr tanmlanmasnn ortak taraf da bu oldu. Gereksinme duyulan her eye bir Tanr tahsis edildi. Toplumlarn gereksinmeleri belirli lde farkl olduu iin Tanrlarnn da farkl olmas doal bir geliim oldu. Ancak, balangta klan efi, daha sonra kabile efi, daha sonra kral ya da sultan yani her zaman bir ef anlay ile sosyalleen insan soyu, sonunda bu Tanrlarn da bir efi ve stnde bir varlk olmas gerektii fikrine gelmek zorunda kald ve ana Tanra ya da ef Tanr yaklam ile en byk Tanr Kibelay, Zeusu, Tanr Ray oluturmakta gecikmedi. Dier Tanrlar da ksmen grevlerine devam ettirildi. Bylece saysz Tanr ad insanlk tarihine girmi oldu. Ancak insanolu belli ki yine de rahatlamamt; bu kadar Tanrnn olduu yerde yetki kargaas olacakt. Yaad olaylar bunu gsteriyordu. Tam egemen olan bir hkmdarn bulunduu idare ekillerinde kargaalk en az oluyordu. Bylece, bildiimiz kadaryla, ilk defa, Msr Firavunu Amon, tek tanr olmaldr fikrine geldi. Ancak ok Tanrlln alkantsndan sebeplenen (yerine gre bir Tanrnn temsilciliini de yklenen) Msr Rahipleri, bunu hazmedemediler ve onu ldrdler. Ancak tek Tanr kavram da insan soyuna girmi oldu. Buna sahip kan, bu dnemleri bizatihi yaayan Hz. Musa oldu. Yine de ok Tanrllk braklamad. Bir zamanlarn Tanrlar hemen silinip atlamad,

ef Tanrnn yannda, biraz tenzili rtbe ile nemli grevler yklenen meleklere dntrld. Bylece, bizim dinimizde, grevleri farkl olan birinci dereceden Cebrail (vahiy getirir), Azrail (canmz alr), Mikail (Tabiat olaylarna, insanlara, hayvanlara ve bitkilere, rzka ve yamura nezaret eden melektir) ve srafile (Tanrnn hayat verme emrini yerine getiren; bu cmleden baharn diriliine arac olan ve en nemlisi yeniden dirili emrini icra edecek meleklerin badr), biraz daha alt rtbede ama yine de belirli bir grevi yklenmi rnein Mnker ve Nekire (kabirde iman ve ibadete ilikin sorular soracaktr) ve Tanr kkenli olmayp, insan olan, ancak baz Tanrsal yetkileri yklenmi dini kiiliklere rnein Hzr (zor anda kulun yardmna koan), Lokman (salmza kavuturan) ve benzer dini figrlere dntrlmtr. Bunlarn hepsinin mitoloji deeri vardr. Tanr ve Tanrnn emrindeki tm bu kutsal dini kadro, evrenin ve yaayan canllarn tm zelliklerini belirledi ve bu zellikleri belli ki bir kader (yazg) olarak onlarn defterlerine ayr ayr yazd. te dini kesimin bir trl anlayamad karmak yaplar, organlarmz ve ruh dnyamz, bizim hibir zaman ulaamayacamz, sadece ibadet ve biat edeceimiz bu gler dzenledi. u anda iman btn olan herkesin inand budur. Aslnda bu kesim istese de iin zn anlayamazd; nk eitimi gerei, kendine u sorular sormaktan hep ekinmiti: Neden? Niin? Bu sorular sorduunda imannda zafiyetler ortaya kyordu. Bu nedenle bu sorularn sorulmas yasaklanmt; yerine gre de ho grlmemiti. Dolaysyla insanolu binlerce yldr tutunduu bu kaz bir trl brakamam, zgr dnceye kavuamam ve byk bir kesim her eyin bir neden-sonu ilikisi iinde geliebileceini renememitir. te 3000 yl nce Hz. Musa ne demise Musevilerin, 2000 yl nce Hz. sa ne demi ise Hristiyanlarn, 1400 yl nce Hz. Muhammed ne demi ise

Mslmanlarn hi deimeden tek bir noktasna, virglne el vurmadan aynen tekrarlamas bundan kaynaklanmaktadr. Hep ayn eyi yaparsanz, ayn sonuca ularsnz; yeniyi bulamazsnz. Gelien byle mitolojik mantk ierisinde, konumaya balarken biraz nce verdiimiz cmlelerle bir saatin, bir masann, bir radyonun yapmcs olmaz m? Gz kendi kendine olabilir mi? diye sze balarsnz. Syleyenler de ve dinleyenler de ayn soydan ve eitimden geldii iin bu halkann dna klamaz. Zaten dinle birlikte gelitirilen istismar sistemi karlarnn srdrlebilmesi iin- bu halkann dna kmay en byk su haline getirmitir. imdi gelin, sizi, dtnz ve binlerce yldr rpnp her defasnda ayn noktaya geldiiniz ve bir adm bile atamadnz girdaptan karmaya alalm. u anda elinizi gznzn zerine gtrn ve bir gz kendi kendine olabilir mi? sorusunu nce kendinize sorun. Gz kapa, kirpii, korneas, irisi, mercei, retinas ve bildiiniz ve bilmediiniz daha onlarca yaps olan byle bir karmak yapnn bir ustas olmadan olumas mmkn m diye sorduunuzda, siz de dhil hi kimse, kendi kendine olabilir diye dnmez. Niye? nk bu karmak organ en gelimi haliyle gzlyorsunuz; gemii hakknda da hi bilginiz yok; deerlendirmeniz bu haliyle yapmak durumundasnz. Gemiini ve oluum sreci iindeki olaylarla hi ilgilenmemiseniz, son aamadaki yap hayranlk verecek mkemmel bir yapdr. Hibir bina bir anda tmyle kullanma hazr hale getirilemedii gibi; gzn de bir anda kullanma hazr hale getirilemeyeceini dnrz. Aynen bir gkdelenin, binlerce yl nce tatan rlm bir kovuktan, zaman iinde tekniklerin gelitirilmesi ile bu gnk haline dntn ve bir gkdelenin temelden balayarak yapmnda her eyin aama aama ykseldiini izlemezseniz, byle bir yapnn yol haritasn renemezsiniz. Byle bir

yola girmi kii ya da toplum, dolaysyla gkdelenin de gzn de bir ustas olduunu dnr. Gkdelenin ustas o gkdeleni yapan mdr? Tutucu kesimin mantna gre evet; doa bilimcisine gre, onun ustas ilk defa bir ta br tan stne koyarak yapm mimarisini balatan insandan, bu aamaya kadar gelen srete katkda bulunan her insandr. Bunun biyolojideki ya da teknik bir tanmla temel bilimlerdeki ad: EVRMLEMEDR. Bu evrimlemeyi geni zaman dilimi iinde iz srerek renme, yeterince bilinletirilmemi kesimin anlamas iin zordur. Ancak uzmanlar size bunu anlatabilirler tabii anlamak istiyorsanz-. yle ki radyal temel ne zaman bulunmutur, kim bulmutur; beton ne zaman bulunmutur, kim bulmutur; nervrl demir ne zaman bilinmitir kim bulmutur; yaltm malzemesi, elektrik, shhi tesisat ile ilgili malzemelerin bulunuu ve kim tarafndan bulunduu uzmanlarca bilinir. Bilinmeyenler eksik halkalar olarak deerlendirilir; ancak bunun gkten gelmedii de bilinir; o anda saptanamamlar listesine alnr. Bina yaplrken, znde kaba ta devrindeki yntemden (ta krmadan), elektronik srece kadar geen her aamann u ya da bu ekilde, bu yapm srasnda tekrarland dikkatli bir gz tarafndan izlenebilir. Bakp grmyorsanz, anlatlan anlamyorsanz, bir gkdelenin yapmn da mucize olarak grebilirsiniz. Ancak yapm aamasna ulatmzda, bugn bizim karmak olarak nitelendirdiimiz her eyin; bu cmleden biyolojik yaplarmzn da basitten karmaa doru evrimlemesini ve yapmn izleyebiliriz. Bir defa ilk olarak u tip sorular kendinize sorma alkanln kazanmalsnz. Gerekten gz neden bir bireyde hazr vaziyette monte edilmi olarak ortaya kmyor da, embriyonik gelime dediimiz, adm

adm bir gelimenin sonunda ortaya kyor ve bu gelimede (insanda ana karnnda) basit bir yapdan balayarak karmakl doru bir geliim izliyor (buna embriyonik gelime diyoruz). Tanrsal yaratlmada bu srece hi de gerek yok. Hemen gelimi minyatr bir yap olarak ortaya kabilirdi. Kald ki, embriyonik geliim sreci ierisinde, beslenme yetersizliinden zararl etkilere kadar bir dizi olumsuz nedenlerle bu embriyonik srecin ve yaplarn sakatlandn biliyoruz. Tanrnn kullarnn, kendi ellerinde olmayan nedenlerle, eziyet ekmelerinden zevk duymadn ya da organlarn eziyet eksin diye kusurlu yapmayacan da dini retilerimizden biliyoruz. Pek ala bu aykrlk nereden kaynaklanyor? Akas sizin binlerce yldr sabitletirilmi, deimez dogmatik dncenizden. Gz yapmna znde karmak olarak balamyor. Geirmi olduu tarihsel srecini adm adm tekrarlayarak, ana karnnda yeniden ina ederek son halini alyor. Eer ana karnndaki gelimeleri incelerseniz, izlerseniz, 3 milyar yllk yknn basitten karmakla doru seyrini de grebilirsiniz. Elimizde bulunan bilgilerle doa tarihinin derinliklerine girdiimizde ilk kan canllarn k ile dorudan bir ilikisi olmadn, daha sonra n varln ya da yokluunu, daha sonra ynn, daha sonra iddetini, daha sonra grntnn eklini alglamaya baladn gryoruz (gzn evrimi adl yazmda bunun nasl olduunu anlatacam). Bu srece gzn evrimlemesi diyoruz. Dier her organn ya da yapnn bir evrimleme yks ve sreci vardr. Canllar eitlenirken bu yaplarn da dallandn, o canlnn yaad ortama gre ekillendiini gryoruz. Hayvanlarda eit eit gzn olmas bu nedenledir. Ancak aaya doru, yani ilkele doru indike benzerliin arttn, yani ortak bir kkenin varln da gzlyoruz. u soru da zaman zaman soruluyor. Bir baln gz niye insan gz gibi gelimiyor

da o aamada kalyor. Bunu anlamann yolu, tespih rneinde yatar. Gnlk meguliyetlerde kullanmak iin 33 boncuklu tespih kullanrsnz, ibadet edecekseniz 99luk, eer bir derghn eyhi olacaksanz, rnein 999luk tespih kullanrsnz. 999lik tespihte 33lk tespihin yaps vardr; ancak 33lkte 999luun eidini ve karmakln bulamazsnz. Balk niye o aamada kalm diye bir soru aklnza gelebilir. Bunun yant yollarmzn ayrld zamanda bir kol uygun ortamda yaamn o gnk yaplar ile srdrme olanan bulmu ise o kademede kalabilir, bulamayanlar, daha etin koullarla karlaanlar ilgili yaplarn gelitirebilirler. Gelitiremezlerse de yok olurlar (jeoloji tarihinde soyu tkenmiler bu gelimeyi baaramayanlard). Sizin karmak ve usta yapm dediiniz organ, gerekten gelinen noktada karmaktr ve bir ustann eseridir. Ancak bu usta 3 milyar yllk doal seilim; rn de karmak grnen yapdr. Biyolojide hangi yapy alrsanz aln, eer evrimlemeyi bilmiyorsanz, karmak ve olaanst yaplar olarak grnecektir. Ancak iin oluumunu ve asln renmek isterseniz, o zaman doru drst bir evrim eitiminden gemeniz gerekecektir. Bu eitim zor bir eitimdir, astronomiden, fizie, kimyaya, jeolojiye ve biyolojiye (biyolojide de molekler biyolojiden sistematie, doku ve hcre bilimine ve biyolojinin onlarca alt bilim dalna hkim olma anlamna gelir) kadar bilimleri sindirmi olmalsnz. Kim yapacak bunu, niversitelerimiz. Bugn niversitelerimizin hemen neredeyse %90nnda doru drst embriyoloji dersi verilmiyor; kural olarak bitki ve hayvan embriyolojisi zerinde alan hibir aratrma grubumuz olmad; evrim dersi ise birok niversitede verilmedii gibi, verilenlerin ounda da gstermeliktir. niversitelerinizin anlayamad bir eyi normal vatandalarn anlamasn beklemek hayalcilik olur.

Kald ki, ok az bir kesim tarafndan bilinen, bilinmesi iin ok kapsaml bilgi gerektiren bu konularn aklanamam ve anlalamaz taraflar, ikballeri iin dinleri smrenlerin kullanabilecei en uygun ara haline dnmtr. Bir televizyon programnda bir gzn pigmentlerden balayarak sinirsel balant ve kas dzenlenmesine kadar anlatmanz en az elli saat srer; ancak birilerinin bunu nnze mucize olarak koymas birka saniye alr. Siz bu zaman ayramayacanz iin; ayrsanz bile birok yerini bilgi eksikliinizden dolay anlayamayacanz iin, bu nemli gerei hibir zaman renemiyorsunuz; din istismarclarnn da kolaylkla eline dyorsunuz. Hibir organ karmak olarak ne gemite ne de ana karnnda geliti. Tarihsel geliimini ana karnnda basitten karmakla doru tekrarlar (ontogenetik geliim ya da ontogenezis). Bu nedenle ana karnnda kimyasal ya da fiziksel bir etki nedeniyle ya da kaltsal bir aksaklk sonucu inkitaya urarsa (geliimi durdurulursa), canl bu aamada, bu aamaya evrimsel olarak denk gelen canlnn zelliklerini gstermeye balar. rnein perde ayakl ya da perde parmakl olur, balk pullu olur, belirli bir kuyrukla doar, vcudu tmyle post gibi kllarla kapl doar, ikiden fazla memeye sahip olur, boyun ksmnda solunga yarklar grlr, yark damakl olur, vcudunun eitli yerindeki derileri isteiyle oynatacak kaslar ilevsel olur. Eer bu zellikleri aacak genler aktif ise olmas gereken gelime srdrlr ve en son halini alr. Eer genler bu gelimeleri bir yere kadar gtrebiliyorsa, doacak yavru ancak eski atasnn o gen tarafndan denetlenen zelliini yapabilir. Eer bu zellik gelimi dier nemli zelliklere ayak uyduramazsa da canl lr. Organlarn ana karnnda bile karmak olarak ortaya kmad, ok basit taslaklarn gittike karmak yap kazand ve en nemlisi

kazanlan her zelliin bir ya da birka enzim ile denetlendii bilinen bilimsel bir gerektir. En nemlisi de embriyonik gelimedeki bu kademeleri denetleyen enzimlerin, dolaysyla genlerin, bu zellii tayan en yakn akraba trlerimizle ayn olmasdr. Yani bir ata canldan dallanarak yeni zellikle canllarn ortaya ktnn ok ak bir kantdr. Bu kademeleri denetleyen genlerin ve enzimlerin belirli bir molekler dizilime sahip olduu; akrabalk yaknlna gre benzer olduklar ve bu molekllerde meydana gelecek sapmalarn bir ksmnn zelliklerin ortaya kmasn nledii ya da baka bir zellie kaymasna neden olduu da bilinmektedir. Bugnk bilimin geldii noktadaki en nemli baar, d grnmzde ya da bir ilevimizde meydana gelen bir anormalliin, hangi molekldeki aksaklktan kaynaklandn saptayabilmedir. Dolaysyla yaamn, basitten gelimie doru evrim dediimiz bir sre ierisinde, kaltsal molekle eklerin yaplmas ve baz deiikliklerin olumas ve seilmesi ile olduu biyoloji retisinin temel tan oluturmutur. Bunu anlayabilmek iin ilk olarak DNA moleklnn eitlenebilir zelliini kavramak gerekir. Daha ak bir anlatmla bir hamur gibidir; oynadka etkileri bakmndan yapsal ve ilevsel olarak eitli ekiller (zellikler) verebilirsiniz. Uygun olanlar (baarllar ya da beenilenler) ayakta kalr; olmayanlar elenir. Her zaman da en iyisi bulunamaz. Molekler aklamay kavram olsanz bile, yine de bu zelliklerin neden byle ortaya ktn en az kendi kendinize sorabilirdiniz. Bu molekllerin zellikleri de ustaca bir tasarmn rn gibi grnyor. z srmeye devam edip, organik evrimden (canllarn evriminde) biraz daha gerilere indiimizde karmza inorganik evrim (cansz evrenin evrimi) kmaktadr. Yeterince zamanmz ve ilgimiz varsa, epeyi bir sre zamansal olarak geriye gidersek, elimizde sadece bir proton ve bir

10

elektrondan olumu hidrojen molekl kalr. Bugnk nesnel dnyann zelliklerini belirleyen hidrojen atomunun zellikleridir. Evrende ne varsa bu atomun evriminden (baka elementlere dnmesinden) ve kendi zelliklerinden kaynaklanmaktadr. Daha da geriye gitmeye kalkrsanz kuarklar karnza kar. Cernde olduu gibi daha da ileriye gitmeye kalkrsanz, madde yapan bozonlara ularsnz. Neyle ularsnz? Temel bilimlerin gcyle Ancak bulunacak sonular dogmasndaki birka cmleye balayarak yazlyd; ama biz srrn zemedik gibi beylik szlerle ncelii kapmaya alan saysz karcnn pusuda bekledii de bir gerek Hangi g olursa olsun byle bir evrimin gerekleebilmesi iin hidrojen moleklnn bulunmas kanlmaz grnmektedir. Evrensel tasarmlar renmek istiyorsak, ncelikle hidrojen moleklnn zelliklerini daha yakndan tanmamz gerekir. Hidrojene vardmzda bir biyolog iin yol bitmitir. Bize gerekli olan bulmu saylrz. Evrim de, yaratl da, gelmi gemi tasarmlarn tmnn balang noktas hidrojen molekldr. Bundan tesi CERNde alan fizikilerin yantlanmas gereken bir sorudur. Bundan tesini ya da hidrojeni kim yapt demeye kalkrsanz, sorularn sonunu bulamazsnz. Eer bir eyin yaratcs olmadan hep var- olabileceine inanyorsanz, grebileceiniz, saptayabileceiniz, lebileceiniz, hesaplayabileceiniz hidrojen molekln balang noktas almanz imdilik yeterli olacaktr. CERNdeki deneyle tamamlannca canllar dnyas iin gerekli malzemenin oluumu konusundaki meraklarnz bir miktar daha giderilecektir. Ancak, bilim adamlar, inorganik evrimin bu noktasn da yetersiz bulduklar iin, daha gerilere ve derinlere bakmaya alyorlar. Yllarca nce, kuarklara, fermiyonlara, bozonlara, fotonlara da ulald. Yetmedi.

11

Cenevrenin Cern ehrindeki 10 milyar dolarlk proje daha gerilere, yani hidrojen molekln oluturacak, atom alt paracklarn evrenine ulamak iin yaplmaktadr. Eldeki ok gl kuramsal bilgilerden dolay temel bilimciler, maddeyi ortaya karan bozonun Higs Bozonunun peinde. Tespit edildii gn, yaratllar yeni k yolu bulabilmek iin epeyi zorlanacaklar u anda gelinen bilimsel nokta, evrenin hep var olduu; ancak zaman iinde mimarisini deitirdii ynndedir. Bugnk evrenin oluum tarihi, yani douu, zamann, hzn, ktlenin (Newton Yasalarnn) ortaya kt 13.7 milyar yl nceki bir nokta olarak kabul edilmektedir. Ondan nceki hep var olduu dnlen- evrenin yasalar bu proje ile incelenmeye balanmtr. Ancak, farkl yasalarn geerli olduu bir nceki evrenin bugnk biyolojik evrimle yakndan ilikisi olmad iin; balang noktas, evrimsel g ve evrimlemenin balang tarihi, Bu hidrojen nedenle moleklnn evrenin ya olutuu 13.7 zaman yl dilimi olarak alnmaktadr. verilmektedir. Btn bunlar anlayabilmek iin, bugne kadar bize hap; siz ona uyuturucu hap da diyebilirsiniz verilmi olanla yetinmeyip, oumuz iin zor olsa da, dnmeyi gereken en denemekle nemli ie de balamalyz dnmeye; derim ancak Unutulmamas ey milyar

sorgulamay renmeyle balanyor. Sorgulamayan hibir birey gerei renemez; sorgulamay yaam tarz olarak benimsememi hibir toplum da atlm yapamaz. rnek mi istiyorsunuz? Sorgulamay tabu klm; dini retiyi de rehber yapm lkelere bakn Btn bunlardan karlacak sonu: Eer doada merak ettiiniz herhangi bir eyin aydnlatlmasn istiyorsanz, bilimsel dncenin alfabesi olarak grlen matematik bata olmak zere srasyla, fizik,

12

kimya, jeoloji, astronomi ve biyolojiyi sindirmi olmanz gerekiyor. Fiziki evrenin ve canl bnyesinin anlalmas baka hibir yolla renilemez. Dogma, bu bilimlerin renilmesindeki zorluu frsat bilenlerin topluma pompalamaya altklar nesnel olmayan retinin addr. nsann sosyal evrimine ya da ilikilerine ynelik doru ynlenmeyi ise sosyal bilimler dediimiz retiler belirler. Bu iki retinin incelendii, gelitirildii, reniminin yapld en st kurumlar fen ve edebiyat faklteleridir. Buradan kacak renciler bir topluma en doru ve en gereki yolu gsterebilirler. Bu fakltelerin ihmal edilmesi toplumun geleceine pranga vurmak olacaktr. Ne yazk ki Trkiye bugne kadar bu iki faklteye gerekli zeni gstermedii gibi, bu fakltelerin mezunlarnn hamiliini yklenmi (tplarn salk bakanl, ziraatlarn tarm bakanl, ormanclarn orman bakanl, hukukularn adalet bakanl, mhendislerin sanayi ve bayndrlk bakanl gibi) her hangi bir kurum da olmad iin rencileri aradklarn bulamamlar ve dolaysyla renci seviye gittike dm; birok blm kapanm; bir ksm da yolda lkretimde ocuun eitimi zel yetitirilmi retmenlerle

yrtlmelidir. Bunlar bilgi yklemeden ok, dnmeyi reten ve belirli davran biimlerini reten eiticilerdir. Bunlar, bir zamanlar retmen okullarnda yetitirildi ve ou gerek retmen kimliini kazand. Daha sonra eitim fakltelerine bu grev verildi (kan ilkretim hocalarnn eitici olarak daha baarl olduunu syleyemeyiz). Buna da evet diyelim. Ancak daha ok bilgiye gerek gsteren lise ve dengi okullarn fen ve edebiyat retiminin fen ve edebiyat fakltelerinin ilgili blmlerinin mezunlarna almamas dorusu anlalabilir deildir.

13

Bilimsel anlaya kavuma kuyudan trmanma gibidir; domaya saplanma da kuyuya dme gibidir renci seviyesinin dmesini sadece mezun olanlarn i bulmadaki zorluklarna balamak da hatal olacaktr. nemli bir etkendir; ancak sadece sorun bu deildir. Aslnda ok daha kroniklemi ve gizli kalm baka bir olumsuzluk sz konusudur. Fen ve Edebiyat fakltesindeki retim elemanlarnn nemli bir ksmnn ada fen ve edebi bilimleri iine sindirememi olmasdr. Dogmann hi uramamas gereken bu iki fakltenin elemanlar ak ya da gizle olarak teoloji biliminin savunulurcuuna soyunmulardr. Durum iler acs, byk ehirlerimizin en byk niversitelerinde profesrlk kadrosundan cret alanlar, stanbulun en byk niversitesinin birinde, 14-16 Mays 2012 tarihinde Yaratl Kuramn tartacaklarm. Katlanlarn bugnk bilimsel anlayn tersine nemli katklar olduu ak. Herhalde onlar tartacaklar. Katlanlarn bu gne kadar hibir bilim adamnn aklna gelmeyen nemli bulular (!!!) var. rnein: Bunlardan biri ilk insan Hz. Ademin boyunun 30 metre olduunu ve insanlarn bir dnem dinozorlarla birlikte yaadn kitabnda yazm, bir dieri, kitabnda, ada bilim adamlarnn aratrmalarndan ziyade Said-i Nursiden alntlar yapt iin niversiteden ihra edilmi; bir dieri kitabnda bakteriler filden daha glm ki diyerek, Darwinin gl olan ayakta kalr grn rtmt; bir dieri Darwini bilimsel elbise giydirilmi ideoloji olarak tanmlam, orta retime yazm olduu kitapta alt trn biyolojide bilinmesi gereken bir husus olduunu yazmasna karn, evrimi ret ettiini syleyerek; alt trn aslnda bir trden baka bir tre evrimlemesinin nemli bir adm olduunu kavrayamadn gstermitir. Bir de bu bir bilimdir, tartlmasnda ne saknca var demezler mi. Bu daha da vahim bir durumu gsteriyor: Bilim adam olarak eitim

14

kurumlarnda beslediiniz bu insanlar, dnyann neresine giderseniz gidin, bir eyin bilim olabilmesi iin gerekli olan temel l ve koullardan bile haberdar deiller. Byle bir teraziden ve dirhemden ne llebilirse, rn o olacaktr. Hacivat Karagz oyunu, bunca teknik ve bilimsel gelime karsnda gittike ortadan kalkyor diye ok zlyordum. Marmara niversitesinin byle bir orta oyununa ev sahiplii yapmas iyi olmu; belli ki stanbullular bu oyundan byk zevk alacaklar. Keke niversite ynetimi, u anda belki de Marmara niversitesinin retim yelerinin tmnn yazm olduu kitabn toplamndan daha fazla Evrim Kart kitaplar yazm, ilk okuldan cumhurbakanna kadar bedelsiz datm, her hafta ok gzel kzlarla televizyon syleileri yapan zat da bu msamereye davet edip, sahneyi zenginletirse Operasyon baka cephelerde de srmekte: Fen ve Edebiyat fakltelerinden pedagoji formasyonlar kaldrld. Bylece mezunlarnn hi deilse retmen olurum umutlar da bylece budand. Dogmann glenmesi smrnn devam iin- iin byle bir budama gerekliydi. Toplumun yaratc gcne dolayl olarak nemli bir darbe vuruldu. Yerine bir eyler ikame edilmeliydi. Mjde gecikmedi. ok sayda imam hatip ortaokulu alacakm. Meyve veren ant aalar devrilince, altnda yabanileri biter. Kim bilir batnn fen ve edebiyat (keza sanat) eitimi ile ulat uygarla, bakarsnz biz imam hatiplerle ve orta retime koyduumuz zorunlu-semeli zel derslerle ularz.

Prof. Dr. Ali Demirsoy Hacettepe niversitesi, Fen Fakltesi

15

Deerli Kardeim Derinliine bilmediimiz birok ey bize olaanst gelmektedir. Bunlarn banda da biyolojik yaplar gelir. Bilmediimiz bu eylerin bana mistik bir sfat ekleyerek kendimize gre bir dnya kurmuuz. Bu gzl kaldrmaya da niyetimiz yok gibi grnyor. stelik Fen ve Edebiyat fakltelerine yaplan operasyon banazlmzn daha da artracaa benziyor. Eer aknlnz ve hayranlnz bilimsel yaklama

dntrmeye balamak isterseniz, bu yazy okuyunuz derim. Sevgilerimle