KADINDAN ERKEE TRANSEKSELLERN DENEYMLER

KADINDAN ERKEE TRANSEKSELLERN DENEYMLER

Yayna Hazrlayan: Aras Gngr Tasarm: Tennur Ba Basm: Ayrnt Basmevi (0312) 394 55 90 - 91 info@ayrintibasimevi.com.tr 1. Basm, Nisan 2012, Ankara

Pembe Hayat LGBT Dayanma Dernei Adres: Ata 1 Sokak 3/8 Yeniehir, ankaya, ANKARA Telefon: (0312) 433 85 17 Faks: (0312) 433 85 18 E-Posta: pembehayat@pembehayat.org Web: http://www.pembehayat.org 2

KADINDAN ERKEE TRANSEKSELLERN DENEYMLER

NDEKLER

nsz Kavramsal ereve Tanklklar Giri 1. Tanklk: Ahmet 2. Tanklk: Cemal 3. Tanklk: Kenan 4. Tanklk: Burak 5. Tanklk: Mehmet 6. Tanklk: Murat 7. Tanklk: Bulut rgtl Tanklk: nan Trans Erkeklerin Tbbi Sreleri Doent Doktor Serdar Nasr Trans Gei Sreci ve Hukuka Genel Bir Bak Avukat Sinem Hun Bilinen lk Trans Erkek Deneyimi: Jack Bee Garland

7 11 23 25 39 55 71 81 97 103 109 123 131 151

NSZ

Bir hafta sonu Hrriyet gazetesinde hayatm deitiren bir rportaj okudum. Rportaj bir trans erkein hem gndelik hayatndan hem gei srecinden hem de rgtlenmesinden bahsediyordu. Elimde tuttuum gazeteyi o gn defalarca okudum, rportajdaki fotoraflara bakarak sanki bana yant verecekmi gibi Tam zamannda ktn karma, iyi ki de ktn dediimi hatrlyorum. Tam da dnyann orta yerinde yapayalnz hissettiim bir dnemdi. Dnyann ortasna braklm, karanlkta yolumu ynm ararken o rportaj sayesinde bir k szd hayatma. Gazete sayfasn kesip czdanma koyduumu ve krgn, gsz, umutsuz olduum anlarda o iki sayfay czdanm7

dan karp baktm hatrlyorum. Bu karlama benim yolculuumu Ankaraya kadar getirdi. Trkiyede ve dnyada hem LGBT hareket iinde hem de toplumsal alanda trans erkek grnrlnn bu denli az olmas ve dahas medyada ok az rastladmz trans erkek haberlerinin benim yaamma dokunduu gibi baka insanlarn hayatlarnda da nemli bir dnm noktas olduu inancyla bu kitab hazrlama fikri kt ortaya. Kitabn hazrlk srecinde ise ok temel bir sorun karmzda duruyordu; trans erkeklerle ilgili yazlm Trke kaynaklarn yok denebilecek kadar az olmas. Dolaysyla karanlkta el yordamyla ilerlemek gibi bir eydi bu kitabn sreci. Grlerini ve deneyimlerini paylaan kiilere sorunlar, skntlar bir kaynakta toplama fikrini sylediimizde bu bilgiye duyulan ihtiyac bir kez daha grdk. Trans erkekler sosyal, tbbi ve hukuki srelerini, ailelerine alma yollarn genellikle internet zerinden kurduklar alar yoluyla birbirleriyle paylayorlar. Ancak bu a olduka dar bir erevede, darya kapal bir ekilde kiiselleiyor ve ne yazk ki bilgi belli bir grubun kullanm alan dna kamyor. Bilgilenme srecinin bu denli kk gruplarda olmas bir yandan trans erkeklerin erkeklik alglarnn sarslmaz yaps ile dier yandan grnrln trans erkekler iin yaam alanlarna ciddi bir tehdit olarak alglamasndan kaynaklanyor. Dier yandan bu iletiime dahil olabilen ansl aznln dnda kalan; rnein tarada yaayan sosyo-ekonomik koullar ve kltrel kodlar nedeniyle bu iletiim andan haberdar olamayan trans er8

kekler her gn bunalm eiklerinde mutsuz, umutsuz bir bekleyi iinde hayatlarnn dkmn yapyorlar. Kabaca Trkiyede 15 yllk tarihi olan rgtl LGBT hareket iersinde de trans erkekler iktidar ve hiyerari duvarlarna arpabiliyor. Bizler ayn yata iki ocukken birimiz amcalara pipini gster diye misafir odalarna arldk, dierimiz eteini at diye arka odalara kapatldk. Bydmzde birimiz misafir odalarndan bunalp sokak kapsndan kt, dierimiz stne kapatlan kapnn kilidini bile aamad. Sistem biyolojik farkllmz byle snflandrd ve bizi byle ayrtrd. Zor da olsa o kaplar krarak dar kan ve imdilerde LGBT hareket olarak adlandrabildiimiz evre iinde translarn grnrln arttrmasnn bir iareti olarak bu kitap u an elinizde. Bu kitap kadndan erkee transeksellerin kiisel deneyimlerini anlatmaktadr. Balang niteliinde olan bu kitap literatrdeki kaynak sknts nedeniyle eitli acemilikler barndrmaktadr. Buna ramen ncelikle trans erkeklerin dnyada yalnz olduklar hissiyatn bir nebze de olsa azaltacan dnmekteyiz. Ayrca LGBT alannda sz reten ve toplumsal cinsiyet rollerini sorgulayan bireyler iin nemli bir bilgi eksikliini kapatacan ve bu alandaki bilgi ihtiyacn karlayacan umut ediyoruz. Kitabn hazrlanma srecinde hikyelerini cmert bir ekilde ortaya koyan sekiz trans erkee cesaretlerinden dolay ortak almamzn rn olan bu kitab var ettikleri iin teekkr ederim.
9

Hayal kurarken benim yanmda olduklar ve eletirileriyle emeklerini bu kitaba sunduklar iin Elin Kurbanolu ve Bar Suluya, grmelerin deifrelerine katks iin Onur elike, hukuki destei iin Avukat Sinem Huna ve bu sreci ren Pembe Hayat LGBTT Dayanma Derneine sonsuz teekkrler. Aras Gngr

10

KAVRAMSAL EREVE*

TRANSGENDER Aada bahsedilen terimler genel olarak farkl trans kimliklerden bahsediyor. Dnyada ve Trkiyede bireylerin kendilerini tanmlama biimlerinden bazlardr. Fakat unutulmamaldr ki dnyada ne kadar insan varsa o kadar cinsiyet kimlii ve toplumsal cinsiyet ifadeleri vardr. Herkes kendisini aada bahsedilen terimlerle tanmlamayabilir, baka ekillerde de ifade edebilir ya da bu terimleri alk olduumuz ekilde kullanmayabilirler. nsanlar kendilerini iyi hissettikleri ekilde tanmlamak zgrlne her zaman sahiptirler.
11

Transgender, basmakalp kltrel toplumsal cinsiyet rollerinden eitlenmi eitli eilimlerden bireyleri, davranlar ve gruplar ieren genel bir terimdir. Transgender kiinin cinsiyet kimliinin (kendini kadnla, erkekle zdeletirmek, ikisiyle de zdeletirmek, hibiriyle zdeletirmemek) doduu anda atanan (bakalar tarafndan fiziksel/genetik zelliklerine baklarak kadn, erkek veya interseks olarak tanmlanmak) cinsiyetiyle elememesi durumudur. Transgender her hangi bir cinsel ynelimi iaret etmez fakat transgender kiiler heteroseksel, ecinsel, biseksel, panseksel, polyseksel veya aseksel ynelimli olabildikleri gibi bazlar da bu cinsel ynelim etiketlerinin kendilerine yetmediini veya uymadn dnebilir. Kesin bir transgender tanm yoktur ama aadakileri kapsar: Kimlii tartmasz bir ekilde geleneksel kadn veya erkek rollerine uymayan, ama bu ikisini kartran veya bu ikisi arasnda gidip gelen kiilerdir. Genellikle genital organlarna baklarak doumunda atanan cinsiyetinin yanl veya kendisinin eksik bir tanm olduunu hisseden, dnen insandr. Doumda atanan cinsiyeti (ve tahmini toplumsal cinsiyeti) kimliksiz veya ifadesiz olandr. Transgender birey genelde belli bir toplumsal cinsiyetle zdeleen zelliklere sahip olabilir, geleneksel toplumsal cinsiyet srecinde baka yerde olabilir veya genderqueer gibi bu srecin dnda ya da karmnda var olabilir.
12

TRANSGENDER TERMNN EVRM Transgender ilk balarda A.B.D ve Kuzey Avrupada, cinsiyet geii ameliyatlarn olmadan kar cinsiyete gemek isteyen kiileri tanmlayan 1970lerde popler olmu (ama 1960larda bahsedilmi) bir terimdir. 1980lerde terim doumda atanm cinsiyetiyle cinsiyet kimlii uyumayan herkesi bir araya getiren emsiye kelime olarak kullanlmaya baland. 1990larda terim belli bir noktada toplumsal cinsiyet normlarna uymayanlarn dayanmasn kapsayan politik bir boyut ald ve bu normlarn geerliliini sorgulamak iin kullanlmaya baland. Ayrca eit haklar ve ayrmclk kart yasalar ile medyada, akademi dnyasnda ve hukukta kullanlma alann geniletti. Trkiyede transgender teriminin kullanm ok yeni olsa da yukarda saylan anlamlaryla zellikle LGBTI, feminist ve dier anti otoriter evrelerde kullanma girmitir.

TBB BR TERM oLARAk TRANSSEkSEL Transgender kelimesinden farkl olarak transseksel kelimesi tbbi ve psikoloji topluluu tarafndan bulunmutur. lk olarak Harry Benjamin tarafndan 1966da yazd The Transsexual Phenomenon adl kitapta bahsedilmitir. 1970lerde Amerikan Psikiyatri Dernei kard tm dnyada psikiyatr servislerinde kullanlan akl hastalklarnn tansal ve istatistiksel el kitabnda (DSM) ve Dn13

ya Salk rgtnn kard Uluslararas Hastalk Snflandrmasnda (ICD) cinsel kimlik bozukluu adyla akl hastal olarak tanmlanmtr. 1979da transseksellik zerine alan eitli uzmanlarn bir araya gelerek kurduu Harry Benjamin Uluslararas Cinsel Kimlik Uyumsuzluu Dernei Bakm Standartlar adl raporunu yaynlad. Psikoterapi (bire bir ve/veya grup terapisi), gerek yaam deneyimi ve ameliyattan oluan aamal cinsiyet geii sreci neriyordu. Tm dnyada kabul edildi. Trkiyede transseksellerin varl ilk olarak hukuksal olarak 1988de Trk Medeni Kanununun 29. maddesine eklenen bir fkra ile devlet tarafndan kabul edildi. Bu fkrada cinsiyet geii ameliyat geiren transseksellerin salk kurulu raporuyla mahkemeye bavurmalar halinde, mahkeme kararyla nfus sicillerinde deiiklik yaplmas ve kadn ya da erkek kimlii almalar mmkn oldu. 2002 ylnda ise ayn kanunun 40. md.sinde yeni ve farkl bir dzenleme yapld. Bu maddeye gre cinsiyet geiine iznin verilebilmesi iin, istem sahibinin 18 yan doldurmu bulunmas ve evli olmamas; ayrca transseksel yapda olup, cinsiyet deiikliinin ruh sal asndan zorunluluunu ve reme yeteneinden srekli biimde yoksun bulunduunu uzmanlardan oluan bir resmi salk kurulu raporuyla belgelemesi gerekiyor. TRANS kMLkLER HASTALk DELDR kAMPANYAS Trans Kimlikler Hastalk Deildir Kampanyas (Stop Trans Pathologization-2012) trans kimliklerin (transseksel ve
14

transgender) hastalk tanmndan karlmas gerekliliini savunan bir kampanyadr ve temel amac, szde cinsiyet kimlik bozukluklarnn tehis klavuzlarndan karlmas (Amerikan Psikiyatri Birliinin 2013te yenilenecek DSMsi ve Dnya Salk rgtnn 2014te yenilenecek ICDsi) ve trans bireylerin salk haklarnn gvence altna alnmasdr. Manifestodan Psikiyatriletirme terimini, transsekselliin zihinsel bir bozukluk olarak adlandrlmas ve tedavi edilmesi eklinde kullanyoruz. Psikiyatriletirme, tbbipsikiyatrik kurumlarnn cinsiyet kimlikleri zerinde kontrole/tahakkme sahip olmalarn salyor. Bu kurumlarn resmi pratikleri; devlet, din, ekonomik ve sosyal karlardan g alarak erkek/kadn ikililiini yeniden retiyor. Bu dayatmay doru ve doal olarak adlandryorlar. Bu ikililik, sadece iki bedenin (kadn ve erkek) mmkn olduunu varsayyor ve bu iki bedene de belirli davran biimleri yklyor; kadnlk ve erkeklik. Ayn zamanda da geleneksel olarak heteroseksellii trans bireylerin sahip olabilecei tek ynelim olarak belirlemi bulunuyor. Trkiyede, Psikiyatri Merkezlerinde en az iki yl sren psikiyatrik gzlemden gemek, ksrlatrlmak ve cinsel organ deiiklii zorunludur. Ayrca Trkiye Devletinde resmi belgelerindeki ismini dzeltmek isteyen ya da hormon alarak ve/veya ameliyatla bedeninde deiiklik isteyen herkes psikiyatri gzetiminden gemeye zorunludur.
15

Bunun dier sonular ise, cinsiyet kimliklerimizin haftalk terapilerle kontrol edilmesi, medeni haklarmzn elimizden alnmas ve baka birok hakkmz ihlal eden aalayc prosedrler uygulanmasdr. Kampanyann Talepleri 1. Cinsiyet Kimlii Bozukluu tanmnn uluslararas tehis klavuzlarndan karlmas (DSM-V ve ICD11in gelecek uyarlamalar) 2. Cinsiyet dzeltme srecinin salk sistemi tarafndan sigortalanmas 3. Interseks bireyler zerindeki ikili cinsiyet sistemine normalletirme terapilerinin durdurulmas 4. Hormon terapisi ve cerrahi destee zorunlu psikiyatrik takip olmakszn cretsiz ulam 5. Transfobi kart mcadele: Eitim, trans bireylerin istihdam ve sosyal hayata dahil edilmesi, ayrca sosyal ve kurumsal transfobinin her eidinin ifa ve rapor edilmesi.

TRANSGENDER kMLkLER Kiiler kendilerini transgender olarak tanmlarken transgender i ie gemi birok kategori ierir. Crossdresser, travesti, androjen, genderqueer, drag king, drag queen ve sklkla transsekseli kapsar. Transgendern gncel tanm eletirilse bile transseksel kiileri de kapsar. nterseks kiiler kesin bir ekilde kadn
16

ve/veya erkek tanmlarna genital organlar veya dier fiziksel cinsiyet zellikleri yznden uymaz ama her interseks kii kendini transgender olarak tanmlamayabilir, bazlar doumda onlara atanm cinsiyetlerinden memnundur. Cinsiyet ve toplumsal cinsiyetin sert tanmlarna muhalefet ettikleri iin transgender ve interseks sorunlar sklkla i iedir. Trans erkek terimi kadndan erkee transsekselleri ve trans kadn ise erkekten kadna transseksel insanlar iaret ettii gibi baz transgender kiiler de bu tanm kullanmaktadrlar. Cisgender terimi kendini transgender olarak tanmlamayan kiiler iin kullanlr. Bunun Trke karl yoktur ama trans olmayan, na-trans gibi nerilerimiz vardr. Trans kiiye eer varsa, -nfus czdanndakinden farklhangi isimle arlmay veya - bedeninde bir deiiklik yapp yapmadna bakmadan- nasl hitap edilmesi gerektiini sormak iyi olabilir.

TRANSSEkSEL Transseksel kiiler doumda onlara atanan cinsiyetten farkl olarak kar cinsiyetin bir yesi olarak kabul edilmek, yaamak isterler. Birok trans kii cinsiyet geiine girme arzusu tar. Cinsiyet geiini bitirmi kii kendini artk transgender veya transseksel olarak deil kadn veya erkek olarak tanmlamak isteyebilir. Kendilerini transsek17

sel kadn veya transseksel erkek olarak tanmlamaya devam edenler cinsiyet geiinden nce yaadklarn grnmez klmak istemedikleri, dier trans kiilerle gl balarn korumak ve toplumda bir farkndalk yaratmak iin bu ekilde kendilerini tanmlamaya devam etmi olabilirler. Transgender ve transseksel kiiler cinsiyet geii ncesinde ve sonrasnda bakalarna ak olmayabilirler. Birok transseksel kii bedenlerini dntrmek ister. Bu fiziksel deiimler sklkla ama her zaman olmasa da cinsiyet hormonu kullanm ve cinsiyet geii ameliyatlarn da ieren (halk arasnda cinsiyet deitirme olarak anlan) cinsiyet geii srecidir. Baz trans kiiler ameliyat olup olmamalarna gre nesneletirildikleri ve beyan ettikleri cinsiyet kimliklerinin dikkate alnmad iin bu terimleri ret etseler de, ameliyatsz, ameliyatl kelimeleri transseksel kiilerin cinsiyet geii ameliyatlarn olup olmadna iaret eder.

CRoSSDRESSER (CD) zerinde anlalm bir tanm olmasa da birok kaynakta u ekilde tarif edilir: isel cinsiyet kimlii ile doduunda atanan cinsiyeti ayn olan, fakat kar cinsiyete ait olduu iin kar cinsiyetin kyafetlerini giymeyi arzu eden kiidir. Crossdresser kiiler kendilerini kar cinsiyetle zdeletirmiyor olabilirler, kar cinsiyetin davranlarn ve normlarn ile de almayabilir ya da genellikle bedenlerinde bir deiiklik yapmak istemeyebilirler. Crosdresser kiiler farkl cinsel ynelimlerden olabilirler.
18

TRAVEST Avrupa ve ABDde crossdresser ile ayn anlamdadr. Fakat Trkiyede bazen transseksel kadn bazen de ameliyat olmam transseksel kadn anlamlarnda kullanlyor. Travesti kavram ana akm medyann yanl haberleriyle toplumda seks iilii yapan trans kadnlar bir tr canavar veya tekinsiz ucube olarak kullanlyor. Nefret sylemi ieren bu kastl yanl bilgilendirmeyi her frsatta deifre ediyor ve kar kyoruz.

DRAG kNGLER ve DRAG QUEENLER Drag, kiinin giysi ve makyaj uygulayarak zel durumlar iin ya da bir etkinlikte performans yada elence amal konsimasyon, sahne sanatl gibi durumlarda uygulad bir kavramdr. Drag kendine giysi ve makyaj uygulamakla kalmaz; tepeden trnaa sunum ve davranlar ekleyen bir performans ierir. Drag, teatral, komedi unsurlar ieren, grotesk ya da diil tanmlanm bir drag iin ikinci dalga feminizmin kadn temsilinin bir karikatr dahi olabilir. Dragler adeta kendi tarz ierisinde dier toplumsal cinsiyete gemeyi deneyen toplumsal cinsiyet ilzyonistleridirler. Drag sanatlar toplumsal cinsiyete dair konular kefederler ve LGBT kltrnde kkl bir gemileri vardr. Genellikle drag queen kavram diil drag yapan erkekleri, drag king kavram da eril drag yapan kadnlar, faux queen kavram da diil drag yapan kadnlar ifade eder. Ancak tm toplumsal cinsiyetlerden ya da cinsiyet kimliklerinden farkl motivasyonlarla performans yapan drag sanatlar vardr.
19

GENDERQUEER Genderqueer yakn zamanlarda ikilik stne kurulu ierikteki toplumsal cinsiyet deneyimlerine uymayan ve toplumsal cinsiyet kimlikleri ve cinsel ynelimlerin bir tr kombinasyonuna gnderme yapann ifadelendirilmesinde kullanlan bir kavramdr. Bir rnek yle olabilir: bir kiinin toplumsal cinsiyet presentasyonu bazen erkek bazen de kadn olarak idrak edilirken, toplumsal cinsiyet kimlii kadn, toplumsal cinsiyet ifadesi butch ve cinsel ynelimi lezbiyen olabilir. Toplumsal cinsiyet sterotipleri ile badamamay yada karmlarn ima eder ve toplumsal cinsiyet ile cinsellii birbiriyle birletirirken mevcut yaplara ve kimliklere meydan okur. kili cinsiyet / toplumsal cinsiyet sisteminde genderqueer olmak maalesef ounlukla anlalmaz ve naho bulunur.

kAR ToPLUMSAL CNSYETTE YAAYANLAR Doumda atanm cinsiyetinden ok srekli ya da ounlukla kar toplumsal cinsiyette yaayan kiilerdir. Eer doumda atanm toplumsal cinsiyet kimlikleriyle olmak yada tanmlanmak istiyorlarsa crossdresser (kart giyim) kavram kullanlabilir. Her zaman ya da ounlukla yaadklar toplumsal cinsiyet ile olmak yada tanmlanmak istiyorlarsa o zaman transseksel tanm kullanlabilir. Bu balamda Transgender kavram baz deneyimlerde cinsiyet dzeltme ameliyat olmadan kar toplumsal cinsiyeti yaayan kiiler iin kullanlmaktadr.
20

ANDRojEN Bir androjen toplumun tipik toplumsal cinsiyet rollerine aka uymayan kiidir. Cinsel ynelimin hibir spesifik tr anlamna gelmez. Androjenler toplumsal cinsiyetin tesinde, arasnda, birbirine doru akan, bsbtn cinsiyetsiz, bunlarn hibiri yada tm, eril, diil ve dier karakteristiklerin bir eitliliini tehir edebilir. Androjen kimlikler unlar ierebilir: pangender, ambigender, non-gendered, agender, Gender fluid ya da intergender. Androjen fiziksel ya da psikolojik olabilir ve doumdaki cinsiyete bal deildir. Bazen kendisini androjen olarak tanmlamayanlarn fiziksel grntlerini androjen grnmeye uyarladklar olur. Bu szde androjenlik ve daha hafif formlar modada ska kullanlr. (erkek pantolonlar giyen kadnlar ya da ift kpe takan erkekler mesela) Bu davranlar transgender olarak grlmez. Androjen kavram ayrca bazen interseks bir bireyi iin medikal bir ifade olarak da kullanlr.

* Kavramsal ereve sunan bu blm 2011de llet tarafndan karlan Transgender Gzeldir fanzininden alnmtr.

21

22

TANIKLIKLAR Giri

Grmelerin hepsi Pembe Hayat LGBTT Dayanma Dernei alan ve gnlls Aras Gngr tarafndan yaplmtr. Grme yaplan tm trans erkeklere cevap vermek istemedikleri sorulara cevap vermeyebilecekleri sylendikten sonra kendileriyle ortalama bir, bir buuk saat sren grmeler yaplmtr. Bu grmelerden be tanesi Pembe Hayat LGBTT Dayanma Derneinde, bir tanesi ise Aras Gngrn evinde yaplmtr. Trans erkek grmelerinden biri trans erkek bir aktivistle yapldndan derlenme aamasnda farkl bir blme yerletirilmesinin daha anlaml olduu dnlmtr. Grlen tm trans erkek bireylerin isimleri deitirilerek grnr23

lk hassasiyeti korunmaya allmtr. Bir grmecinin zel olarak talep ettii zere yaad kent de asl belirtilen kent de deitirilmitir.

24

1. Tanklk

AHMET

Ahmet, ka yandasn? Nerede dodun? Ailenin kanc ocuusun? ka kardein var? Cinsiyetleri nedir? Otuz drt yandaym. Ankarada dodum. kardeiz. Son ocuum. Bir ablam bir de aabeyim var ben en kk ocuum. Annem yok, babam var. Gei srecinde de babam ok byk tepkiler vermedi. Ne i yapyor baban? Babam emekli. lk defa farkl olduunu nasl fark ettin? Yani ocukluundan biraz bahseder misin? okul hayatndan vesaire
25

ocukluumdan beri biliyordum zaten, farkndaydm. Ortaokulda biraz daha oturtturdum kendimi. Hani cinsiyet etkileimi, bayana kar, erkee kar Onlar daha ok oturdu; ama tam tersi olduunu bilmiyordum. Sadece Blent Ersoy vard nl olarak, o da nl bir insand. Sadece ameliyatn yapldn biliyordum; ama hep aklmn bir kesinde vard. Bu ameliyat yaplyorsa ben de olacam. Hep istedim yani. Her zaman... Peki ocuklukta ki sosyal hayatn nasld? Arkadalarn ile olan ilikilerin... Mesela okulda ki arkadalarn biliyor muydu, yoksa saklyor muydun? Saklyordum. Genelde bilmiyorlard; ama hepsinde bir acaba vard tabi. Genelde erkek arkadalarla daha ok taklyordum zaten; bayanlarn ortamna girmiyordum; ama hep vard. Okul hayatnda olsun, i hayatnda olsun hi kimseye hibir ey sylemedim; hibir zaman gslerimi kapatmak iin bant vesaire kullanmadm. Ben ameliyata kadar sutyen taktm zaten; nk benim bir i hayatm vard. Para kazanmak zorundaydm. Anladm. okul hayatnda en ok zorluk ektiin alan olarak neyi syleyebilirsin? ok baarsz bir renci deildim, ok baarlda deil, ortasyd. En ok el ii dersi beni rahatsz ederdi. rg rmek zorunda kalrdk. O zamanlar ilerle, tlarla rg rdrrlerdi. O zaman ok iim acrd. O derslere girmemeye gayret ederdim zaten. Okul formas giymeyi de hi sevmezdim; ama mecburdum yani. Peki beden eitimi dersleri? Beden eitimi dersleri rahat geerdi bizim. Yani genelde
26

bir basket topu verirlerdi oynardk. Genelde ya futbol oynardm ya da basket ma yapardm. Bayan arkadalarn yannda ok durmazdm. Takla atmamz gerektiinde ok mecbur olmad srece katlmazdm. Sen hangi okulda okumutun? Cumhuriyet Lisesinde okudum. Yani hep ayn ehirdeydin. lk kz arkadana sylediin zaman nasl syledin? Ortaokuldayd ilk akm benim. Ya zaten bir ey oluyor, baklardan mdr nedir bir etkileim oluyor, zaten karlkl... Ben onun bo olmadn anlyorum, o benim bo olmadm anlyor... Daha sonra akladm ona: ben kendimi byle hissediyorum, bayanlardan holanyorum, hibir erkee ilgi duymuyorum, byle bir ameliyat olsa mutlaka olurum vb. lk o zaman sylemitim, o da ok normal karlamt. Hatta destek olmutu bana. Baya iyiydi. Ergenlik dneminde yaadn eyler, en ok rahatsz olduklarn nelerdir? Ya da yle soraym genel olarak sen ocukluundan itibaren daha ok uniseks giyinen biri misin ya da etek giyen birisi misin? Hi giymedim etek. Hep spor giyindim. Daha ok erkeksi giyindim. ok byle kabaday erkekliine de kamadm, yani tespihti uydu buydu... Zaten bana gre de deildir yle eyler. Beni en ok rahatsz eden bir yerden geerken fsltlar duymamd: Bu ne ki? Kz m erkek mi? Onlar ok rahatsz ederdi beni; iimi actrd. Liseden sonra ne yaptn? Liseden sonra ie girdim. niversite snavna girdim, ak
27

retimi kazandm. Ayn zamanda altm, hep altm yani. Hangi alanda altn? Bilgisayar zerine altm hep, zel sektrdeydim. Biraz i hayatndan bahsedebilir misin? arkadalarnla ilikilerinden Hibir sorun yoktu. Kimseye bir ey sylemedim; ama dediim gibi herkesin bir ekilde kafasnda bir soru iareti vard. Kimseye bir ey sylemedim, kimse de bana bir ey sormad. Cinsiyet deitirme ameliyat konusunda bilinlenmene sebep olan neydi? Yani byle bir ameliyat olduunu ne zaman rendin ve ben bu ameliyat olmalym kararn ne zaman verdin? nternet denen ey ktktan sonra rendim. Srekli aratra aratra srekli byle insanlarla konua konua, bir yerlerden ne rensem kardr diye doktorlara mailler attm, doktorlarla grmeler yaptm. O ekilde balad. tane doktorla grmtm. ka yandaydn peki? Yani hep i hayatnda olduum iin ve yalnz yal bir babayla birlikte olduum iin hep ertelemek zorunda kaldm. Hep, babam ok zlr, benim yzmden bir ey falan olur, biraz daha erteleyeyim diyordum. Sonra hayatma bir kz girdi. Biraz daha erkene ektik olay. Baktk olay ciddi, ciddi dnyoruz, bu olay da yaplabiliyormu bunu da rendik, bu sefer sk sk baladm aratrmalara. Kendi ehrimin dnda asla olmam dedim. Bura28

da 3 tane doktorla grtm. Birine karar verip bu ameliyata baladm. Hangi doktorlarla grtn? Mustafa engezerle grtm. Murat Emiroluyla grtm. Tun afakla grtm ve Tun afaka karar verdim. Mail atmtm. de maile cevap yazd. kisi muayenehanesine ard. Bu bana detayl bir ekilde bilgi verip dorudan hastaneye ard muayenehanesi olduu halde. Oradan zaten puan almt benden. ok yardmc oldu. Daha sonra ben ulaamamaya baladm hastanede ok youn olduu iin. Doktor hastaneden kyordu, ben hastaneye gidiyordum falan. Muayenehanesine gittim. Bir de benden be kuru para almad; ama beni ynlendirdi. Hacettepede una git, buna git eklinde nerilerde bulundu. Hep onun ismini vererek gittim. Peki ilk hangi operasyonu geirdin? Ya da nce mahkemeye mi bavurdun? Nasl oldu? nce rapor aldm. Nereden balayacam bilmediim iin Ankara Tpta tandk birini bulduk. Ankara Tpta psikiyatriye ynlendirdi bizi. Orada baladm. Bir alt ay falan Ankara Tpta seanslara gittim geldim derken mahkemeye dava amam gerektiini sylediler. Doktor; mahkeme bana soracak bu ameliyat olmaya uygun mudur deil midir diye, ben de evet diyebileyim, dedi. Mahkemeye bavurdum, mahkeme beni dorudan Hacettepeye ynlendirdi. Ben Ankara Tpta bitirmiim olay. Beni tekrar niye Hacettepeye ynlendiriyorsunuz? dedim; o da Bu tr vakalar biz hep Hacettepeye ynlendiriyoruz dedi. Gnderdi beni hakim oraya, ondan sonra ben Hacettepede
29

baladm. Zaten Tun afakla da grmtm daha nceden. Davam amtm zaten, adli vaka olarak gitmitim. Adli vaka olunca zaman biraz daha ksa oluyor; drt ayda hallediyorsunuz. Oradaki tm testlerden tekrar getim; kadn doumdu, endokrindi, genetikti, rolojiydi, uydu buydu; ama daha ksa srd. Bu testlere girerken psikolojik durumun nasld? O sre uzadka uzad. Artk beni ok yormaya balamt. Kadn douma gidiyorsun hep hamile insanlar. E benim tip zaten ortada... Her eye katlanarak gidiyorduk. Zaten alttan muayene ediyorlar; o ayr bir ac veriyordu insana. Testler veriyorsun udur budur derken yani eydi, insann iini actyordu; ama bitti sonuta. O srelerden sonra en son plastik cerraha gidiyorsun. Hormon kullanmaya ilk ne zaman baladn? Bu testlere baladmda. Endokrin doktorum bana bala demeden balamadm yani. Bu tr birka kiiyle tantm. Hepsi kafasna gre balamlar, kullanmlard. Bana da nerdiler; ben balamadm. Endokrin doktorum kan testimi ald, Balayabilirsin dedi, ben o zaman baladm. lk hormon kullanmaya baladn sre nasld? Vcudundaki deiiklik ve bunun senin psikolojine yansmas nasl oldu? Yani drt ay sonra sesimin atallatn hissettim. Bir inceliyor, bir kalnlayor. Sonra da oturdu. Ses kalnlayor, tylenme yapyor hormon. Ben ok kullanamadm. Hormona baladm; bir sre sonra ila piyasadan kaldrld; ama uzun sre kullanan arkadalar gryorum. He30

men hemen ayn etkiler zaten. Tylenme yapyor, yznde, bacaklarnda; sesin kalnlayor; adetini kesiyor. Braktn zaman yine devam ediyor adet; ama bir sreliine yok ediyor. Daha sonra kaslarda gelime yapyor, vcudun eklini sertletiriyor, yzne biraz daha deiik ekiller veriyor. Vcudunda ki bu deiimleri fark ettike neler hissettin? Yani sabah kalkyorsun, bakyorsun sesin kalnlamaya balyor. Her geen gn vcudundaki o deiiklii hissediyorsun... ok iyi bildiim bir ey o yzden soruyorum. Mutlu oluyordum ya... Yani ok inanamyordum, ok mutlu oluyordum. Yava yava ilerliyorum diyordum kendi kendime. Bu sre ierisinde i hayatn nasld? Mesela Hacettepeye gnderildiinde alyor muydun hala? Rapor srecinde alyordum. Gvenlik grevlilii yaptm iin vardiyal alyordum. Genelde i arkadalarmla alma saatlerini deitirirdik. Ben gece vardiyasn alrdm; nk gndz hastane ileriyle urayordum. O dnemi byle atlattm. Ameliyat srecine gelince ii brakmak zorunda kaldm zaten. Ameliyat dnemine geldiinde doktorunla bilgi alverii sreci nasld? Anladm kadaryla siz zaten srekli konuuyorsunuz. Bilgi konusunda seni baya bir desteklemi. Hangi ameliyata nasl karar verdiniz? Ameliyatn safhalarn doktorun sana anlattktan sonra sen nasl karar verdin?
31

Ya ben zaten kesin kararlydm bu ameliyat olmaya. Hani ben unu da biliyorum, asla biyolojik olarak tam bir erkek gibi olamayacam. Hi kimse olmayacak. Ben gidip elli milyar1 para da desem tam olarak hibir erkeinki gibi olmayacak bundan eminim; ama bana yetsin, karmdakine yetsin, bu ameliyat ilerde bana sorun kartmayacak ekilde olsun dedim. lk nce gs ve yumurtalklarn alyorlar zaten. yle bir operasyon geirdim. ay sonra dier operasyonlar yapyorlar. Fazla aray uzatmyor. lk gs ve yumurtalk ameliyatn olduunda ay bekleme sresi vard. o ameliyattan ktn zaman ya da ameliyata girerken ki duygularndan biraz bahsedebilir misin? Ameliyata girerken ok byk bir heyecan vard. Zaten ilk defa bir ameliyat oluyordum. Hem korkuyordum, hem heyecanlydm, hem de ok mutluydum. Yani n bir arada yayordum. Ameliyattan ktktan sonra gslerimin olmamas daha bir mutlu etti beni. Hani yumurtalklarmn olmamas da mutlu ediyordu; ama gslerimi hep grdm iin daha ok mutlu olmutum. Hep hayal ettiim bir eydi, ok mutlu olmutum. Salk asndan bu ameliyatn artlarn ve eksilerini nasl deerlendiriyorsun? Yani sence ameliyatn iyi mi geti? Ameliyat tamamen iyi geti. Sadece - bunu dier doktorlar da sylemiti bana- baz vcutlar yabanc maddeyi ka1
Ed. Notu: imdiki parayla milyon

32

bul etmiyormu, yani reddedilebiliyormu. Benim ilk testislerim takldnda geri atmt, vcut reddetmiti. Gs ameliyatndan sonra senin beklediklerini karlad m bu iki ameliyat? Tabi karlyordu. Yani hi bir sorun yaamyordum. o aylk bekleme sresinde sosyal hayatnda nasl deiiklikler oldu? Tabi daha bir zgvenli oldum kendime. Hep yleydim; ama ruhumda daha bir erkek hissettim kendimi. O dnemde de almyordum. Ameliyat srecinde i hayatm hep erteledim dediim gibi. Sadece dinlenmeliydim, srekli dinleniyordum. aylk sre getikten sonra dier ameliyatlarn iin mahkeme kararn aldn? Mahkeme kararm aldm, kurula girdim, tekrar mahkemeye dndm. Mahkeme karar kartt ite cinsiyet deitirmeye uygundur eklinde. Heyet onaylad raporu, onu aldm. sim davas amamtm onu da yeni atm. aylk bekleme srecinden sonra hangi ameliyat oldun? Penis ameliyatm oldum. o nasld? On saat srd. Kol ve bacak yntemi vard, kolumu nerdim; nk doktorum koldan daha iyi olacan syledi. Kolun dokusuyla penisin dokusunun ayn olduunu syledi. Koldan oldum, kolumdan deri aldlar ite.
33

Hangi doktor yapt ameliyatn? Serdar Nasr yapt, Tun afakn rencisiydi herhalde. Tam hatrlamyorum; ama ayn ekipte alyorlard. Serdar Nasr yapt. Gayet baarl bir operasyondu. Penisim olmutu, normal bir penisten pek fark yoktu. on saatlik bir ameliyat On saatlik; ama benimki yedi buuk saat srd. Tabi o gn, ben ameliyattan ktm gn, hi penisime bakmamtm. O nasl bir psikoloji bilmiyorum. Belki de narkozun etkisiydi; ama hi bakmadm o gn. Ertesi gn baktm; korktum. Hani orada bu yama kadar hi olmam bir para olacak, nasl olacak Onlar dnerek girmitim. O yzden de bakamadm, ertesi gn baktm. Yalnz mydn? Kz arkadam ve birka arkadam daha vard yanmda. Yani tabi ilk ameliyattan ktnda bir eye benzetemiyorsun. Taze bir para; ama u an ok iyi. Hibir sorun yok. yileme srecin ne kadar srd penis ameliyatndan sonra? Hastanede ne kadar kaldn ve evde bakm srecin nasld? Yirmi gn kaldm ben ameliyattan sonra. Bir yirmi gne yakn da evde yattm. Daha sonra toparladm. Bu ameliyattan sonra idrar yollar biraz sknt yapyormu. lk etapta penisten ieyen ok azm. Bu ameliyat olan arkadalarm da vard. Hepsi ilk etapta alttan iiyorlard. lk ameliyattan sonra ben de alttan iemitim, penisten gelmedi idrar. Tekrar diktirdim. Testislerim taklrken tekrar orann dikilmesini istedim.
34

Penis ameliyatndan sonra dier ameliyat iin ne kadar bekledin ve dier ameliyat hangisiydi? Drt ay falan bekledim. Testis ameliyatna girdim. O testis protezleri dardan medikalclardan alnyor cret karl. Getiriyorsun, doktor takyor. O ameliyat iki buuk saat srd. ok uzun deildi. Benim testisler tutmad, vcut geri att. ki hafta, hafta falan sterilizasyon makinesinde tuttular. Bir de benim vcudumu dinlendirmek istedi doktor, daha sonra tekrar takld ubuklarla beraber. En son ameliyatm da oydu. imdi bir sorun yok testislerimde. ubuklarn da tekrar taklmas gerekecek herhalde. Bu operasyonu ayn anda m yapyorlar, testisleri ve ubuklar takma ameliyatn? Evet, ayn ameliyat. u anda isim davas iin mi bavurdun mahkemeye? sim davas atm. Yirmi beinde isim davam var. Daha nceden de kararm vard zaten. Bir sorun kmazsa bir, iki aya kadar mavi kimliimi alrm sanrm. LGBT rgtlerle aran nasl? oradaki insanlarla ilikilerin Sence rgtlenmek gerekiyor mu? Bununla ilgili dncelerin nelerdir? Ya tabi ki herkesin, bu durumda olan insanlarn birbirine destek olmas lazm; nk aile olarak, evre olarak yalnz olan insanlarz. Sonuta bu insanlar birbirlerine destek olmular. Ben ok fazla giremiyorum bu ilere. Birincisi ciddi bir ilikim var onun ailesiyle, benim ailem derken, ikincisi zaten bir buuk yldr hastanede olduum iin pek fazla insanlarla gremiyorum ama elimden gel35

dii kadar da yardmc olabilirim, yapabileceim bir ey varsa mutlaka yaparm. Peki genel olarak erkeklik meselesini nasl alglyorsun? Bir deiim geirdin, toplumda ki bu erkeklik konusunu nasl deerlendiriyorsun? imdi bu ameliyat olanlarn birkan tanyorum. te erkeklik, barp armak, kadnlar dvmek, tespih sallamak ya da evde yaylp hibir ey yapmamak gibi bir ey deil. Benim durumum zaten erkeklik, deien bir ey yok. Ben yine kendi iimi kendim yaparm, yemeimi kendim hazrlarm, bulam ykarm, tm yaparm; ama ben bunlar yapyorum diye erkek olmuyor deilim; byle bir mantk yok. Benim derdim, cinsel anlamda ilikiye girdiim zaman kendimi yetersiz bulmamd. Yani benim nmde bir penisim olmalyd ki ben cinselliimi yaayabileyim, dier trl yaayamyordum nk. Karmda ki bayan arkadam da olsa hibir ey hissetmiyordum. Sadece ben domuum erkek olarak; ama alt tarafmda bir ey yok, yani baca olmayan birisinin protez taktrmas gibi bir ey benim iin. Hayattan beklentin nedir? Tek istediim salmda bir sorun kmamas, ne bu ameliyattan ne de baka eylerden. Salkl bir yaam srmek istiyorum, evlenip yuva kurup bir de kendimi idare edebilecek kadar para kazanacam, emekli olabileceim bir i istiyorum. Baka bir ey istemiyorum, yani maddi ve manevi ynden eime ve kendime yeteyim. ocuun olsun istiyor musun? ocuumun olmasn ok istiyorum; ama olmayacan
36

da biliyorum tabi ki, bunu ben de kz arkadam da biliyoruz. Bu bir gerek. Bunun geleceini daha bilmiyoruz. Tp bebek mi yaplr, sperm bankasndan sperm mi alnr; ama en son ihtimal hibir ey olmazsa yurttan bir ocuk alrz diye dnyoruz. Ksacas bir ocuumuz olacak. Sence, transseksellikle ve LGBT bireylerle ilgili devlet neyi deitirmeli, neyi deitirmesini isterdin? ncelikle i verilmeli. olmad iin insanlar her trl eyleri yapabiliyorlar. Tek sorun isizlik ve bu insanlarn ou ailesine ve evresine restini ekerek geliyor, kalacak yerleri yok, gzn karartp bu ameliyatlar oluyorlar. Bunlara kalnacak bir yer verilmesini istiyorum, i sahibi olmalar yeterli bence. Ameliyat sreleri iin sence bu prosedrlerde deimesi gereken eyler nelerdir? Yani mahkeme, hastane, sonra tekrar mahkeme, yine hastane? Mahkemeye ikide bir gnderilmenin bir anlam yok. Kararn alyorsun, isim davas ayorsun, tekrar karar alyorsun Bunun bir anlam yok. Zaten ismimin deimesi gerekiyor. Byle kalmas sama, bouna masraf. Zaten hastane bizi baya ypratyor.

37

38

2. Tanklk

CEMAL

ksaca kendini tantman isteyeceim senden. 1989 doumluyum Yirmi iki yandaym u anda. ocukluumdan balarsak Adanada dodum. Lise mezunuyum. Meslek lisesi klym. Dokuz yanda annemi kaybettim. O dnemlerde kendimle ilgili bir eyler fark etmeye balamtm yava yava. Fark etmek yle, tamamen erkeim diye adlandramyordum kendimi; nk bildiim iki ey vard: bayan ve erkek. Benim fiziki durumum bayan. Bu yzden o yalarda tam adlandramyordum kendimi. ki yl sonra babam kaybettim. O zamanlar zaten bunlarn bunalm vard. Bir de zerine yam bydke kendimle ilgili sorunlar da eklendi. Tam ergenlie girdi39

im dnemde vcudum deimeye baladnda tamamen bunalma girdim. Alt kardeiz biz. Annem ve babam olmad iin o dnemler ok zordu. Kaldm yer belli deildi. Uyum salamakta ok zorlandm. Bir sre aabeylerimde bir sre ablamlarda kaldm. Srekli gebe haldeydim. ki ablam var, aabeyim var. En kkleri benim. Ablalarmn hepsi evliydi. Ablalarmn ocuklar benden byk. En byk ablamn kzlar var. Bir tane yeenim bir ya kk benden. Drt yeenim var, o ablamdan; benden byk. Evcilik oynuyorduk. Baba ben olacam diye zplyordum. Maddi skntlarmz vard o dnemde; ama en zor olan okulda pantolon giyme yoktu o zaman, etekle gidiyordum okula. En ok adet grme olaynda bunalma girdim. Bir de benim yatlarmdan ge oldu. Kurban bayramnn ilk gnyd. Lavaboya gittim. Ablam yzmn halini grd, Ne oldu sana? dedi. On on drt yandaydm. O dnemde bir de ak mevzular var. lkokulda kz arkadam vard; birinci snftan beinci snfa kadar sevdiim biri vard. okulda baarl bir renci miydin? Annem babam lmeden nce iyiydim okulda; ama onlar kaybettikten sonra hayatm alt st oldu. Ne derslere ilgi gsterebildim, ne de baka bir eye Bir de stne bu bunalmlar eklenince okuldaki baarm iyice dt. Orta ikinci snftan sonra koptum okuldan. Okula gidiyordum; ama ylesine gibi bir ey oldu yani. Liseye getiimde artk iyice ne yapacam ben telana dtm. Her zaman farkl hissediyorsun nk. Kz arkadalarmla oturuyorum; ama srekli erkeklerle arkada olmak istiyorum. Kzlarn konumalar, sohbetleri falan skyordu beni.
40

Arkadalarn nasl karlyordu bu durumu? Fark ediyorlard; ama hi konuulmuyordu. Aslnda ailem de fark ediyordu. Genelde Erkek gibi kzsn diyorlard; ama yam ilerledike giyimine Dikkat et demeye baladlar. Srekli uniseks giyiniyordum. Ailem Etek giy, kz gibi giyin, biraz daha dikkat et demeye balad. Yrymle ilgili de yle bir ey vard; resmen odun gibiydi yrym. Her gn kalkyordum, uyandmda kontrol ediyordum vcudumu, sanki sabah uyandmda erkek olacam, aynaya baktmda yzmn deieceini dnyordum. Uyumadan nce dua ediyordum, Allahm ltfen sabah uyandmda erkek olaym diye. Her eyim tamamen erkek olsun diye dua edip koa koa aynaya bakyordum. ocukken bu durumu nasl iselletiriyordun, ne diyordun? Be yalarndayken bayan erkek kavramlar tam oturmamt kafamda, bir yanllk var ve kendiliinden dzelecek diye dnyordum. Ortaokul dneminde ben erkeim diyordum artk. Lise dneminin sonlarnda aratrmaya baladm internetten. Allahtan yle bir ans var yoksa asla renemezdim. Adanadaym zaten dernek falan yok evremde. Tandm bu durumda kimse yok. nternette ilk olarak bayan bedeninde ama aslnda erkek diye aratmaya baladm. Sonra cinsellikle ilgili kavramlar renmeye baladm. Biseksel, lezbiyen, gey, trans bunlarn ne olduunu rendim. Trans ne demek onu rendim ve ameliyat olunabildiini rendim. Video buldum bir tane. Sevinten havaya umutum. Sonra internetten benim gibi insanlarla tantm, ameliyatn olan ya da ame41

liyat olma aamasnda olan kiilerle tantm. ok farkl ynlendiriyorlar. Biri uradan balayacaksn diyor, biri diyor: yok yle deil, byle yapacaksn, bir bakas cebinde yetmi milyar olmadan girme bu ie diyor... Sonrasnda hormon kullanmak gerektiini rendim. Tabi bunlar u ekilde oluyor: lise bitmiti o dnemde ve ben havaalannda alyordum, o srete srekli aratrma yapyordum; ama havaalannda alrken, kimliimle girmiim oraya, ok resmi bir yer. Ailemin de etkisi oldu orda almamda. Okulun bitti, niversiteye de gitmiyorsun. al dediler. Pembe kimliimle ie girdim, uyum salamakta ok zorlandm. Giyimin grntn ok nemli yle yerlerde, bakml olman gerekiyor, bir ekilde uydurmaya alyorum kendimi; ama baktm olmuyor yani yapamyorum. Yrtemedim. Yedi sekiz ay maddi skntlarm olduu iin altm; ama sonra yapamadm. yerinden ayrldktan sonra eve bilgisayar almtm. Evde artk gece gndz sadece bu ii aratrmaya baladm. Dar bile kmyorum, yani ameliyat nasl olur, nerden olur sadece bunlar aratryorum btn gn. Arada yengem gryordu, Sen neye bakyorsun? diyordu. O dnemde iyice anlamaya baladlar bir eyler olduunu. Bir yandan da nabz yokluyorum; Yenge bak byle insanlar var diyorum. Hem beni renmelerini istemiyorum o dnem hem de renseler ne tepki verirler diye nabz yokluyorum. Bir de tamamen her eyi renip ondan sonra aklamak istiyordum. Bir de ya sorunum vard. Bir yerden yirmi bir yan gemek gerekiyor ameliyat iin diye bir ey duydum, o da tedirgin etti beni. Maddi olarak korkuyordum. ok fazla paraya ihtiyacm olacan ve aile destei olmadan olmayacan dnyordum. Yirmi bir yan getikten sonra
42

aklayacam aileme diye dnyordum; ama tabi o zamana kadar bekleyemedim. On dokuz yandaydm, bir gn evde bir tartma oldu aabeyimle yengem arasnda, bu tartmadan sonra yengem baya kt. ok zor durumdaym, bundan daha kt ne olabilir ki hayatta gibi eyler sylyordu. Ben de o dnemde artk bir ey olsa da alsam diyorum... Bir de bata anne, baba olsa alrsn karna, konuursun; ama bizde alt karde, yeenler falan var. Yalnz hissedebilecein bir durum, bir de savunman da salam deil, tam olarak bilgili deilsin... O gn Yenge sana bir ey anlatacam. Sabah bilgisayara bir yaz brakacam, o yazy oku dedim. Tamam dedi. Gece baladm yazmaya, bandan sonuna kadar yaadm her eyi yazdm. ok zor durumda olduumu, ne yapacam bilmediimi yazdm. Siz beni bu ekilde tanyorsunuz; ama ben her gn aabeyim evde olmad zamanlar aabeyimin kyafetlerini giyiyorum. Ben aslnda tandnz dnda, baka biriyim. Hani sen akam demitin ya bu kadar zorluk yaayan var mdr diye? Evet, ite bak ben de bunlar yayorum dedim. Yengem okudu mektubu, oka girmi, sabah aabeyime anlatm. Ben zaten mektupta aabeyime bir ekilde sen anlat demitim; nk nasl anlatacam bilemiyordum. Ne bir rnek var, ne tamamen net bir bilgi var. Neyse akam aabeyim eve geldi Peki akama kadar hi konumadnz m yengenle? Konutuk, mektupta Bu ameliyatlar olmalym artk ya da ben bir ekilde hayatma son vereceim, benim iin k yok dedim. oka girmi yengem ve Ne yaplr bu durumda? dedi. Benim bildiim kadaryla psikiyatriye gidiliyor, sonra hormon kullanyor... Ama byle pat diye olur
43

mu? dedi; arm zaten, baya ok olmu. Sonra evreye ne diyeceiz? dedi. Zaten ilk bu soru geliyor: evreye ne diyeceiz? Sonra, Bu benim hayatm, siz beni tutamazsnz, ben byle bir karar aldysam kimse tutamaz beni. Kendimi ldrrm ok bask yaplrsa ya da bu ameliyatlar olup eker giderim dedim. Akam oldu, aabeyim geldi. Normalde ben o aabeyimi dierlerine gre daha ada diye biliyorum. Yengem anlatm, aabeyimin kafasnda bir ton soru... Bilmediim bir ey bu dedi. Akam beni ard konumak iin. Ne yapmaya alyorsun sen? dedi. Bir ey yapmaya almyorum. Gerek olan bir durumu anlattm size. Ben buyum dedim. Artk anlatmam gerekiyordu, bir yerden balamam gerekiyordu. Ya bu ekilde kabul edersin ya da ben kendimi ldreceim dedim direkt. Sen samalyorsun dedi. Bunun psikologlar var, birlikte gideriz. Bir sreten geiyorsun, bunalmdasn ondandr dedi. Byle bir ey olamaz dedi. Dedim: Byle bir ey var, ap internetten bakabilirsin. Transseksel diye bir ey var, bilmiyorsun. Ben bile kendim yeni rendim. Aratralm birlikte, ondan sonra konuuruz. Byle bir ey var ama dedim. Baktm stme gelmeye falan balad, byk aabeyim var onu da ard. Sonra ikisi Psikologlara gideriz falan demeye baladlar. Tabi bunalma girdim o dnemde, depresyona girdim. Banyoya kapattm kendimi, kilitledim. Koluma jilet vurdum birka tane. Baktm kapy amaya alyorlar Sen kendine ne yapyorsun? dediler. Yattrmaya alaca yerde barmaya balad. Sonra ablam ardlar, onu getirdiler eve. Bak kardein neler yapyor dediler. Ablam kolumu grd, alamaya balad. Yolda anlatmlar ablama zaten durumu. Ablam daha sakin yaklat: Hemen byle eyler yapman gerekmiyor. Mutla44

ka bir aresi vardr dedi. Abla, bunun tek yolu ameliyat olmam. Baka yolu yok dedim. Bu bir hastalk deil, ben hep bu ekildeydim. Kendim de deimeye altm, denedim. ktm erkekler de oldu; ama kankadan teye geemedim. Olmuyor yani, yapamyorum dedim. yle deyince biraz daha anlamaya baladlar. stemek iin gelecek kiiler oluyordu. Ben kabul etmiyordum. Daha nce de jiletleme durumu oldu. Bu yzden hap aldm kimse grcye gelmesin falan diye. Ablam sonunda anlad Demek bundan dolayym. Bize neden o zaman sylemedin? dedi. Ablamda houma giden uydu: ilk tepkisi evreye ne diyeceiz? olmad. nce beni dnd. Kendine zarar verme, ne gerekiyorsa yaparz, keke bu zamana kadar syleseydin oldu ilk tepkisi. Belki de nceden syleseydi deitirirdik gibi dnyorlardr, bilmiyorum. Zaten ben gerekli abay gsterdim. Dernein sitesinden bir eyler gsterdim. Bakn herkesin hayat benimkine benzer. Ayn bunalmlar ben de yayorum dedim. Aa vuramyorsun, daha nce sylemek isterdim; ama benim herkesinki gibi bir hayatm yoktu. Annem babam olsayd belki onlara daha rahat sylerdim; ama hep dank olduu iin hayatm, olmad. O gn ablam gelip sarld, Bir erkek kardeimiz daha oldu dedi. Sonraki gnler psikolog ayarladlar. Ben de internetten bakyordum doktorlara. Akdeniz niversitesinde bir doktor buldum. Bir de ahika Ykselin adn duymutum. Giderim onlara, rapor alrm diye dnyordum. Bu yzden apaya ya da Antalyaya gtrn dedim. Orada yine bir tartma kt. Bizim istediimiz doktora gideceksin dediler. Tamam dedim, gittik. Adamn ilk tepkisi uydu: Ben sana hormon ilacyla depresyon ilac yazyorum. Bunlar kullanacaksn, hormonlar45

na bakacaz, buraya srekli gelmeye devam edeceksin. Bana yani Kadnlk hormonu kullan diyor. Anlatmaya alyorum Hormonla ilgili sorunum yok ki, regl dnemim falan da normal. Bu baka bir durum diyorum. Resmen ben doktora retiyorum; ama ikna olmuyor. Antidepresan kullanacaksn, duruma gre bakacaz dedi. Eve geldik, baladm bizimkilere saydrmaya. Ben size demitim baka bir doktora gidelim diye dedim. Anlatrken o anlar tekrar yayorum sanki. Doktordan ktktan sonra yine bunalma girdim, hap itim. Hastaneye gtrdler hemen. Sen ne istiyorsan onu yapacaz, yeter ki kendine zarar verme falan dediler. Ablamn bir laf vard Bu kadar m nefret ediyorsun kadnlardan? dedi. Hayr, abla yle deil. dedim. Neden nefret edeyim? Aksine ok seviyorum kadnlar. Sadece ben kadn deilim, o kadar. dedim. Tamam dedi; Ne gerekirse yapacaz. Neyse birka gn geti aradan. Sonra benim bulduum doktora gittik, Adanadayd ve cidden konunun uzmanyd. nce beni ald doktor. Anlattm durumu, birka cmlemden sonra anlad. Sen benden daha iyi biliyorsun dedi. Evet, buraya gelen birok transseksel var dedi. Sonra bizimkileri ald grmeye. Ablamlara Size ok teekkr ederim, iyi ki getirdiniz demi. Baz aileler ocuklarn dvyor, ldrmek istiyor, siz buraya getirmekle ok iyi yaptnz demi. Neyse tekrar randevu verdi. Eve geldik grmeden sonra. Aabeyim gelmemiti. Ona anlattm, stersen sen de gel doktora dedim. Hayr, ben gelmem dedi. Benimle srekli yabanc biriyle konuur gibi konumaya balad. Baklar ok sertti. Odann nnden geerken yle sulayarak bakyordu ki Gerekten ben yanl m yapyorum? diye dnmeye baladm. Mersinde bir doktor buldum.
46

Deitirebileceini, dzeltebileceini sylyor. Oraya gideceiz dedi aabeyim. ki ayda bir gidecekmiiz ve iki ylda dzeltecekmi. Eer dzelmezse ben ameliyatn yaptracam dedi aabeyim. Ben de kabul etmedim. Senin dediin doktor zaten dzeltirim diyen biriyse bu konu hakknda hibir eyi bilmiyor demektir dedim ve kabul etmedim doktora gitmeyi. Ap gsteriyorum aabeyime bilgisayardan fotoraflar, hukukla ilgili eyleri falan; ama bakmyor, ilgilenmiyor. Neyse dedii doktora gitmeyeceimi syledim. Aile topland ve Ben apaya gideceim dedim. Kar ktlar, Tek bana gnderemeyiz dediler. Gidip ameliyat olup geleceim sanyorlar. Yok dedim nce terapi sreleri falan var dedim. Bu durumu anlattmda kk aabeyimden ok korkuyordum, daha sinirli bir yaps var. Ben ilk aldmda evdeydi herkes, aabeyim gece vardiyasndan gelmiti, uyuyordu. Sonra uyand, durumu anlattk. lk duyduunda gzleri dolmu. Ryasnda annemi grm. Annem ryada hamileymi ve Bir erkek kardeiniz daha olacak demi aabeyime. Bu olay aabeyimi ok etkiledi, ayn ekilde beni de. Hep unun iin dua ediyordum: Allahm ben imdi anlatacam; ama ya annem ya babam bir ekilde bana yardm etsin. Buna gerekten inanyorum. Aabeyimin yumuamas kk aabeyimden bahsediyorum - beni ok artt. Sonra internette tantm bir trans erkek vard. Aabeyimin syledii doktora gitmedim ve niversite hastanesine gittim. Orada bir doktor syledi nce dava aman gerekiyor dedi. Nasl yapacam? dedim. Dava aacaksn, mahkeme seni bize gnderecek dedi. Dava atm, bir iki ayda sonuland. Testler yapld, hormon, roloji falan. En son psikiyatriye gittim. renciydi psikiyatride grt47

m kii. Hastane raporunda psikiyatrinin tavsiyesi: ki yl hastann terapiye gelmesi. ki yln sonunda heyete girecek ve heyetten karar karsa iki yln sonunda ameliyat izni verilecek Bu ekildeydi durum. O yazy grnce psikolojim altst oldu. ki yl ok uzun bir sre. Zaten aileme almm ve bask iindeyim, iki ylda kafay yerim. Ve bu iki yln sonunda rapor kmama ihtimali de var. Bu srete internetten biriyle tanmtm te az nce bahsettiim kii, bu ameliyatlarn yapldn syledi. Psikiyatr aamasndan geildiini syledi. Baka bir kiiyle daha tantm. Gs ameliyatn olmutu, sonuncu ameliyatn olacakt. stersen gs ameliyatn darda yaptr, raporu daha kolay alabilirsin dedi. Ben de Tamam dedim. Bunu duyar duymaz bankaya gidip drt bin lira kadar kredi ektim. Bu arada babadan maa alyorum. Neden ektin bu paray? Arkadam, gs ameliyat iin drt bin lira gider, demiti. Benim ektiim parada drt bin be yz faland. Krediyi ektim, eve geldim, bizimkilerle konutum. Ankaraya gideceim, ameliyat olacam dedim. Ortanca aabeyim - o sert bakl olan - engel olmaya alt. Teyzemleri falan arad. Resmen tedirgin oldu o gece, kaplar falan kilitledi. Teyzemler de ok dindarlar, onlar da sakn gnderme, banda bekle falan diyorlar telefonda aabeyime. Geldi yine en baa dnd: ki tane cinsiyet vardr, bayan-erkek. Allah iki tane cinsiyet vermi; bu dnyaya gelme amacmz remek diyor. Yahu diyorum Bir kere u gsterdiklerimi oku, birazck anlamaya al, sonra yine konualm. Yok diyor, Seni gndermeyeceim. Bir yandan teyzemler bask yapyor sakn gndermeyin diye. Neyse o
48

gece yattk, paralar bende. Srekli paray bana ver demeye balad aabeyim. Vermiyorum dedim, gel beni kes, yine de alamazsn dedim. Gece srekli kontrol ediyor kap giderim diye. O gece zaten koptuk, sonra aabeyim bana aynen unu syledi: Bu kapdan karsan, geri dndnde ya da beni baka bir yerde grdnde ben diye biri yok. Unut! Eer gidersen silerim, kardeim deilsin. Ve unu syledi, bu ok arma gitmiti: Sen ne yaparsan yap sana o isimle hitap etmeyeceim. Sen ne olursa olsun kzsn benim iin. Tamam dedim, Sen nasl grrsen gr ben kendimi biliyorum. Bundan sonra ben de seni tanmyorum dedim. Orada yollarmz ayrdk. Sonra ablamlar geldi gideceim zaman, lml davrandlar. Ailede sadece ortanca aabeyim bu kadar byk tepki verdi. Dierleri yine farkl sebeplerden de olsa lml davrandlar, anlamaya altlar. Ablama tekrar syledim: Ne yapacam biliyorum, endielenmeyin. Sadece bana manevi olarak destek olun. Maddi hi bir ey beklemediimi syledim. Ablam Kendine ok dikkat et dedi ve o gn Ankaraya geldim. Bu arada ameliyatlarn cretsiz olduunu rendim. Neyse geldim, arkadala bulutuk, otelde kaldk bir sre. Biz bu arada doktor aryoruz. Onun ameliyatn yapan doktor, gs ameliyatnda resmen kesip atm. Gsn gsterdi, yi dn dedi. O kadar bunalmtm ki btn bu olaylardan, sadece bir an nce olsun istiyordum. Yeter ki ameliyat olaym da kesip atsn isterse, yeter ki ben artk aynada gslerimi grmeyeyim... Sadece bunu dnyordum. Gittik doktorlar geziyoruz, fiyatlar hi birbirine uymuyor. Biri on milyar diyor, biri alt milyar diyor. Sonunda o arkadan doktoruna gittik. Adamn yapt tek ameliyat o arkadankiymi, deneyimsiz
49

yani doktor, kendisi de syledi aka. Ben yapmyorum bu ameliyat dedi. Bir kiiye yaptm, drt defa dzeltme ameliyatna girdi. Dzeltemiyorum, yapamyorum dedi. Adamn bana ktm ltfen yapn falan. Tamam dedi adam, tarih verdi u gn gel yapalm, dedi. bin lira verecektim, sonra bin lira daha deyecektim, yle anlamtk. Sonra otele dndk. O dnemde maddi anlamda ben ok kt durumdaydm. Otelde kalyorum, o arkada da zaten benim taklabileceim biri deildi. Ankaray bilmiyorum sonuta, onun gtrd yerlere gidiyorum ve srekli para harcyorum. O gn otelde dnmeye baladm, Ben ne yapyorum dedim. Ameliyat iin geldim buraya, para harcayp duruyorum. Bu kadar ey yaand, mcadele ettim. Tamam, da bundan sonra ne yapacam? Hi bir planm yok, savruluyorum resmen diye dndm, kendime geldim. Samaladmn farkna vardm. Baka bir arkadam daha vard, ona ulatm. Gelip beni ald otelden, eve gittik. Sonra Hacettepede psikiyatri srecine baladm. Yedi sekiz ay iinde rapor aldm. Yani yanna ilk gittiim arkada ve o doktoru gzden kartp tekrar baladm srece ve dediim gibi yedi sekiz ay iinde Hacettepe niversite Hastanesinde rapor aldm. u ana kadar ameliyatlarm da Hacettepede tamamladm. Hacettepeden rapor aldn. Peki, dava aamasn biraz anlatr msn? Adanada dava amtm; ama takip etmedim. Burada Hacettepeye geldiimde dava atm, sterseniz dosyay isteyebilirim dedim; Gerek yok dediler. Hormon kullanyordum bu arada, onu sylemeyi unuttum. Kendi kararmla baladm hormona. Hormon ilalarn bulmak ok
50

zordu, Adanada bulamadm. Baka bir yerden getirttim ve kullanmaya baladm. la alrken de insanlar ok istismar ediliyor, piyasadakinin ok stnde fiyata satyorlar ve aresiz olduun iin dyorsun o paray. Normal fiyatnn on katna alyordum ilalar. Piyasada alt lira olan ilac yetmi liraya getirtirim ben diyen ve bu ekilde satan bir sr insan var. Peki hastanedeki yedi aylk sre tamamlandktan sonra ne yaptn? Sre tamamlandktan sonra raporu alnca plastik cerrahiden ameliyat iin gn aldm. Gs, yumurtalk ve rahim ameliyatn birlikte oldum. Ameliyata hem kadn doum hem de plastik giriyor. Aslnda hastane sreci, ne bileyim lk geldiimde bir sr test yapld, kadn douma gittim, rolojiye gittim, plastik cerrahi genel olarak muayene ediyor, sonra endokrine gittim. Btn bu blmlere gide gele zaten sre devam ediyor. Kurula girdiinde de artk tanm oluyor doktorlar seni ve be on dakikada bitti kurul. Olumlu kt karar. Bu arada Adanaya gelip gidiyorum, deiimi gryorlar falan. ok garipti. Oturduumuz yer mahalle tarznda, yan komumuz vard beni her grdnde Annen baban yaasayd kahrolurdu. yi ki grmediler bu halini falan diyordu. Anlatamyorsun insanlara. Birine anlatyorsun onca eyi, arkasn dndnde ine cin girmi diyor. Yok, bunalma girdi diyor br, Anas babas yok ondan byle oldu diyor Anlatamyorsun yani. Hastanedeki personelle bir sorunun oldu mu? Bata ok iyiydi. Hem doktorlar, hem dier personel; ama sonra belki de o dnemde ok fazla bavuru olduu iin51

dir bilemiyorum, personelde bir zensizlik olmaya balad. Hemireler olsun, dier personel olsun, translara ynelik tepkiler deimeye balad. Doktor mesela Ben bu ameliyat yapyorum; ama sizi anlamyorum diyor. Ho bakmadn sylyor. Hemireler desen keza... Bana sylemediler dorudan; ama arkadalarmdan duydum. Neden bu ekilde kalmyorsunuz? Sizleri hi anlamyoruz. Neden bu kadar ey yapyorsunuz? Yazk deil mi cannza? gibi eyler sylyorlar ve anlatamyorsun. Ameliyat gnnden bir gece nceye gidelim, neler anlatabilirsin? O gece hi uyumadm. Arkadamda kaldm o gece, sa olsun ok destek oldular, srekli moral depoladlar. Ameliyat gecesi uyuyamadm, sabaha kar biraz uyudum. ok heyecanlydm yani. Ameliyattan ktktan sonraki duygu, acayip bir duygu, ok gzel Dnsene ok ac ekiyorsun; ama o aclar ok farkl, bu yllardr istediin bir ey. Yirmi yldr beklemisin o an, yirmi sonra istediim eye kavuuyorum. kar kmaz gslerime baktm, sargdayd. Gremedim; ama srekli saklamak zorunda olduum bir eydi o benim iin. Sarg saryordum srekli, nefes alamyordum. Bende bir de kalp ritim bozukluu var, kalbim ok skyor, bir de gslerimi sktrp sardmda daha beter oluyordu. Srekli srtn aryor zaten sarnca. Gece bile kartmyordum. lk ameliyatm drt buuk saat srd. Gs, rahim ve yumurtalk ameliyat... ki gn hastanede yattm -ve bence hastanenin hatas var, erken taburcu ettiler beni- iki gn sonra ktm hastaneden. Ne serum verdi doru d52

rst ne bir ey, bir serum verdiler bir gn boyunca a kaldm. Sadece ar kesiciler yapld yemek yasak su yasak, kacam gn su iebilirsin dediler. Soruyorum, Kadn doumla konutunuz mu? diyorlar; onlar geliyor Yemek verilsin mi plastie soralm diyorlar; kaynad arada yani, ilgi de yoktu fazla. Hastaneden ktm, banliy treni ile gidecektik eve, arkadam vard yanmda. Merdivenleri ktm, ondan sonra bayldm. Dtm yere, arkadam kaldrd, grmyorum etraf. O halde gittim eve, baya zorlandm o gn. Doktor kollarn kaldrmayacaksn dedi, gs ameliyatnda yle oluyor. Kendine ok iyi bakman lazm! Bir de kabzlk durumu oldu eve gittiimde. Tuvalet ihtiyac da dikkat edilmesi gereken bir ey... Oturmam gerekiyordu evdeki tuvalette, o da biraz zorlad beni.

53

54

3. Tanklk

KENAN

Nerede dodun? Ailen ka kiiden oluuyor? Annen baban ne i yapyor? Yani kendini genel olarak tantr msn? Yirmi yandaym. Adana doumluyum, Malatyalym. Ankarada yayorum. Annem babam niversite mezunu; annem ev hanm, babam polis memuru. Bir tane erkek kardeim var; o u an lise iki de okuyor. Drt kiilik ekirdek bir aileyiz. Ya ilk zaten anaokulunda balad. Dilan diye bir kz vard, sarn bir kzd. Hep onunla fotoraflarm vardr. Bir de anaokul retmenim vard, hep gsnde uyumak isterdim. Kk kzlar bana hep Snnet oldun mu sen? diye sorarlard, ben de Evet, snnet oldum
55

diyordum, Erkeim diyordum. Hayatmda birka dnemi hatrlamyorum, nc snf mesela, hatrlamyorum, sadece nc snftaki bir retmenimi hatrlyorum. kta evine kadar takip etmitim, yan snfn retmeniydi. Onun arkasndan ben de okula giderdim, platoniktim; ama ilk olarak ortaokulda fark ettim kendimi diyebilirim. Nasl tanmlyordun peki kendini o dnemlerde? Hani bir eylerin farkl olduunu hissediyordum, mesela soyunma odalarnda herkes soyunurken ben soyunamadm gibi bir de onlara bakyordum. O ekilde oldu. Neden byleyim ben? demeye baladm. Sonra bir erkek arkadam olsun dedim; ama olmad, yapamadm, iimden gelmedi. Lise dneminde dnyada tek olduumu dnyordum. Ben ne yapacam, benden baka yok galiba. Ben byle olmamalym, bunun altnda baka bir sebep yatyor diye kendimi sorguladm. Hatta hazrlk dneminde Bilim Teknik dergilerine sardm srf bu yzden, bir eyler okurum renirim diye. Ondan sonra internete getim, ondan sonra patlad. ondan sonra nasl tanmladn kendini, ecinsel olarak m? lk olarak ecinsel dedim, bilinen bir tabir vardr lezbiyen; ama ben bu kelimeden pek holanmadm iin ecinselim dedim. Daha sonradan - ki bunu reneli iki yl oluyor -transseksel erkek olduumu kabul ettim. Sonuta ecinsellik benden kadn gibi olmam istiyor, atyorum ben kadnm, sen de kadnsn, sen de yemek yap, sen de vcudunu a, sen de etek giy, sen de kzsn sonuta gibi tepkiler aldm iin hibir ecinselle mutlu olamadm. Ben aileyi rnek aldm, anne baba gibi olmay is56

tedim. O yzden ecinsellerle olamadm, hep heterolarla birlikte oldum. u anda da bir hetero1 ile birlikteyim. ki kz var; biri on , dieri on bir yanda. Peki aile hayat nasld? Farkl bir ocuksun sonuta. Bunu ailen muhakkak nceden gzlemledi, ilikileriniz nasld genel olarak? Ben kkken oyunlar oynardk. Annem derdi Kzm biraz daha dzgn oyunlar oynayn. Hatta bir gn kyde Teyzem var, olu vard benden kk, onunla oyun oynardk. O anne ben baba olurdum. amarmn iine bir ubuk sokup yattm hatrlyorum. Annem yorgan at Bu ne! diye barmt; ama hep farkndayd. Mesela ben anneme ilk sylediimde Hep farkndaydm zaten; ama kabullenemedim, grmek istemedim demiti. lk sylediimde de farkndalard zaten. Bir ylbanda bir kz arkada vard. O akam elence yapacaktk. O da beni biliyordu, birlikte olmak istediim bir kzd ve o gece onun yannda olmam gerekiyordu. Annem de Hayr, bizimle olacaksn dedi; ben de annemi aldm karma Ben byle byleyim, benim gitmem lazm dedim. Byle byleyim dediin yer neydi? Ne dedin tam olarak Ben erkeim mi dedin? Ben ecinselim dedim, erkeim diyemedim. Annem ie gidiyordu, ayakkablarn giydi, sonra geri kard, geri geldi. Mutfaktaydm. Hi surat ifadesi yok. O ne demek? dedi. Anne ben kendimi erkek gibi hissediyorum dedim. Hayr, (grmecinin pembe kimlik ismi) sus! Ben bunu
1
Ed. Notu: Heteroseksel, kart cinsel.

57

duymadm ve ie gidiyorum dedi. Anne gidemezsin! dedim. Ben byleyim, bunu kabul et artk. Gryorsun, biliyorsun; ama kabul etmek istemiyorsun dedim. yle konutuk, ie gitti. Tabi akam gidemedim ylba iin. Srekli evden kalarm vard benim. zmirde sevgilim vard benim, Denizlide bulumak iin evden kap gidiyordum. Denizlide drt saat durup geri gelirdim; ama ailem bana hi bask uygulamad. Ankaraya da bu sebeple geldiimi biliyorlard; bunu reneli iki yl oldu. Mesela ben babamdan bu kadar ilgi beklemezdim. Hi soru sormad. Sadece bir ihtiyacn var m, ters giden bir ey var m, yapabileceim bir ey var m? diye soruyordu. Baba sevgisi hep stmdeydi. u anda da biliyor, ameliyat srecimden de haberi var, her zaman syledikleri ey u: Sen byle mutsuzsan biz de byle olman istemeyiz. Tamam, kzmz kaybedeceiz belki; ama bir olumuz olacak; ama sen mutlu olacaksan zamanla biz de senin mutluluundan mutlu olabiliriz diyorlar. ok iyiymi, kardein peki? Kardeimin renmesi ok kt oldu. Benim bir sevgilim vard, ben pek sevmiyordum. Biriyle birlikteyken ayrlp onunla balamtm. Evimize de girip kyordu, kardeimi falan severdi. Bu bir gn tutmu kardeimi, alaya alaya Ben ablana am, birbirimizi seviyoruz, onun imdi gittii kii ona zarar verecek demi. Bu ekilde rendi; ama ilk balarda bizim baba tarafndan akrabalar da biliyor beni, onlarn basksndan bana saldrmt. Bir keresinde Sen niye bylesin? Sen dzelebilirsin diye. Sonra annem kzm ona, benden zr diledi tabi. Senin hayatn, sen nasl mutluysan biz de o ekilde mutlu oluruz dedi.
58

okul dnemine gelirsek, bir dnemini hatrlamadn syledin. Hatrladn ksmyla okulda en ok zorluk ektiin eyler? Baarl bir renci miydin mesela? Bu dneme gelene kadar, yani kendimi kefedene kadar gayet baarlydm. Bu dnem, yani lise dneminde ben iine dtm iin her eyimi bu konuya odakladm. Daha ok Ben erkeim. niversite okurken drt yl kaybedeceim; drt yl yerine benim hem okuyup hem para kazanmam gerekiyor. Daha gl olmam gerek diye bocalarken ak retime yazldm. niversite okumak istemedim. Byk ehirde okumak istedim ve yaamak... Kk yerlerde kendim olarak yaayamayacaktm nk. Lise dneminde rahattm; herkes biliyordu nk beni. Nerede okudun liseyi? Bir ksmn Zonguldakta, bir ksmn Antalyada okudum; ama lise bittikten sonra biraz da i hayatnda, evre geniledike biraz daha sknt balad. Okul hayatnda her ne kadar bilinsem de kimse bir ey diyemiyordu, ya da yanmda bu konu hakknda espri yapaym, grgr geeyim yoktu. retmenler peki? retmenlerin bir ksm beni biliyordu, konumaya alyorlard: Bak kzm (kzm diyorlard birde bastra bastra), yle deil byle olmal. Yani okul hayatmda, lise dneminde sknt olarak etek sknts vard. lk bata etek giyiyorduk, sonra pantolona geti okul, direk pantolona atladm. Etekle sonuta kendimi yabanc hissediyordum. Futbol oynardm ben mesela hep. Bydkten sonra baktm futbol olmuyor. Bir ekilde vcudun geliiyor diye basketbola yneldim. Lise dnemim skntl olsa da
59

asl sknty ben i hayatmda yaadm. Okul bitti, hayata atldm, orada sknt yaadm. Lise bitti, ak retime yazldn, liseden sonra direk Ankaraya m geldin? Evet, aslnda benim Ankarada bir sevgilim vard Antalyadayken. Ben dedim ki Buna sen git, ben zaten okulu kazanp geleceim Ankaraya. Burada hukuk fakltesinde okuyacaktm, puanla kardm. Byle olunca biraz canm skld. Bizimkilere Ben gezmeye gidiyorum dedim. Arkadan aabeyinin de dn var, haftalna geldim; ama ie baladm. Eve gittim tekrar Antalyaya. Eve gittiim gn annem ve babamla konutum. Ben Ankarada yaamak istiyorum dedim. niversiteyi kazanamadm; orada almaya balayacam, ayn zamanda ak retimde okuyacam dedim. Onlar da reddetti, Hayr, gidemezsin. Burada i bulalm, burada oku burada al dediler; ama akamnda annem babama demiti Burhan kapy kapatalm, bak kz gidecek, kaacak Ankaraya. Babam da Giderse gider, bunun nne geemeyiz. Bugn gitmezse yarn gidecek demi. Sabahna zaten ben Ankaraya dndm. Ne ii buldun peki? Ya ben kklmden beri ciddi anlamda sat pazarlama konusunda ok yetenekliyimdir. Gazoz kapaklarn bile satardm. Burada da ayn eyi yaptm, dergi sattm. Daha sonra bir gda sektrnde altm. Orada yl kadar altm. imdi farkl bir gda sektrnde alyorum. Peki ameliyat sreleri nasl oldu, ne zaman karar verdin? Bununla ilgili nasl bilgilendin? nternetten mi veya baka kaynaklardan m aldn bilgileri?
60

Ben ameliyat olmay yine lise bir ve hazrlk dneminde istemitim. O zamanlar yurt dnda oluyor diye biliyordum. ok pahal, gitmesi bir dert gelmesi bir dert, ailem ne der, okuyorum okul ne olacak Yani byle bir ameliyat olduunu biliyordun? Biliyordum; ama imkansz geliyordu bana. nce Antalyaya gtrdler beni. Srekli psikolojik Hatta en son psikiyatrist Bunu kabul edeceksiniz dedi. Bana ameliyat olmak isteyip istemediimi de sordu. Ben ailemin tepkisini lemediim iin imdilik byle bir eye gerek duymuyorum demitim. Daha sonra beni karlarna aldlar, Ameliyat olmak istiyor musun? Bunu yapmak istiyorsan arkandayz toplumda ortalarda kalma. Senin bann her zaman dik olmasn istiyoruz. Bedenin kzken ruhunun erkek olmasyla toplumla elime dediler. Ben de Tamam dedim, mutlu oldum. Aratrmaya baladm, birka arkadaa sordum, ameliyat iin on be, on alt milyar dediler. Drt dairem vard, sattm dediler. Biz de memur maayla geiniyorduk. Maddi durumum belli, bir de kardeim var. Vazgetim ameliyattan. Biraz daha bekleyeyim dedim, ans oyunlarna yneldim. Daha sonra Pembe Hayatla tantm. Burada balad asl maceram. Buras nm at diyebilirim. Nasl nn at? Sen zaten buraya geldiinde dava amtn? Amtm; ama o kadar pahal bir ameliyat olmamas iin vardr bir yolu, yapabiliriz, yz elli milyar bir yerden kar Bir umutla davay atm; ama buraya geldiimde senden srecin Hacettepede olduunu rendim mesela. Zaten evremde de hi trans erkek yoktu, ilk seninle tantm.
61

Peki neler rendin bu srete? Burada rendiim eyleri zaten hi bilmiyordum. Ben sadece internetten resmini grmtm ameliyatn ve ok korkmutum. Hatta bir ecinsel arkada Ya senin grntn de gayet iyi, neden erkek olmak istiyorsun ki? demiti. Ben annemi hatta dernee getirecektim, buna pek hazrlkl olmadn syledi. Pembe Hayatn web sitesini falan inceledik beraber. u anda hangi aamadasn? Sana geldiimde zaten bavuru yapmtm; ama beni numuneye sevk etti. Bir gnde rapor verdi bana, sonra bir ay bekledim. Raporumda Ameliyat psikolojik adan etkili olacaktr diye bir yaz yazlm. Hakim de bunu Senin psikolojin bozulacak, sen intihar edebilirsin, seni ameliyat edemeyiz diye yollad. Zaten o gn ok karamsardm, yine buraya geldim, seninle konutum, sonra tekrar dava atk. imdi gzel gidiyor. Hacettepeye sevk edildim bu sefer. Tekrar dava atnda Hacettepeye sevk etti seni hakim? Hemen sevk etmedi, ben syledim. Numuneye gittim, olmad. Hacettepeye ynlendirin beni dedim; hakim de bilmiyormu Hacettepede olduunu; yanndaki kadn syledi Hacettepe de yapyor diye. O ekilde Hacettepeye ynlendirdi. Hacettepeye gittin; orada nasl karladlar seni? Nasl bir ortam vard? Hacettepede psikiyatri blmndeydim. Biraz tedirginlik
62

vard; ama ieriye grmeye girdiimde hi kaslmadm, doktorlar bilinliydi, en azndan Numune gibi deildi. Psikiyatri servisine gittin, orada anlattn her eyini ak bir ekilde. oradan sonra nereye gittin? Evet, her eyi anlattm. Psikiyatriden sonra gn attlar; ama ondan sonra endokrinoloji, plastik cerrahi den falan randevu almam gerektiini sylediler. orada hangi doktorlarla tantn? Ouzhan Bey vard. Aslnda rem Hanma gidecekmiim; ama o olmad iin daha nce Yunus Bey almt beni. Yunus Beyin de pek bilgisi yokmu sanrm, poliklinie ynlendirecekti beni. O gn sonra Ouzhan Bey biraz bard ard, Ne polikliniini falan dedi. Ouzhan Beyle grtm, tatile kaca iin Koray Beyin grmesini istemi. Doktorun seni bilgilendirdi mi? Dorudan Ne zaman fark ettin kendini? diye sordu. Nerede alyorsun? Ka yandasn? Nerede dodun? lk cinsel ilikini ne zaman yaadn? Ne zamandr ameliyat olmak istiyorsun? diye sordu. Peki rahatsz etti mi bu sorular seni. Hayr, etmedi. Sonuta bir uzmann karsndaydm ve ameliyat olmam iin nemli bir yoldan geiyordum. Peki ilikin nasl u anda? Ben bu konuda ok fazla soru soramam. Farkl bir yere girer nk. Sen bahsetmek istediin eylerden bahset.
63

Sevgilim hetero. Biraz tedirginim; ama hetero olduu iin deil, iki tane ocuu olduu iin tedirginim. Ameliyat olmak istediimi o da biliyordu. Daha nce i arkadamd. Ailesi biraz daha tutucu diye dnyorum. Sonuta ameliyat olup onunla evlenmeyi istiyorum; ama ailesinden alacam tepkiden falan ekiniyordum. ocuklar zaten biliyormu beni, sormular, o da anlatm byle byle... Onlar da sert bir tepki vermemi olabilir. Zaten ok sever ocuklar beni. Aabeyi sormu Byle byle mi? diye, o da Evet demi. Ailesi de beni biliyor; hatta ailesi kzlaryla ayn yata paylatm da biliyorlar; ama bir ey demiyorlar. ocuklar da ameliyat bekliyorlar. Aslnda korkuyorum psikolojik adan bir yara atk m onlarda diye. Onlar da bir psikologa gtrmeyi dnyorum. Mutluyum, bir aile ortam yayorum. ocuklar sayesinde biraz da Daha nce de ilikilerim oldu; ama hi bu kadar mutlu olmadm. ocuklarn sorumluluunu beraber mi alyorsunuz, ekonomik ve sosyal olarak? Evet, tabi ki. Kendisi de alyor zaten; ama almasa bile kendi ocuklarm gibiler. ocuklar bir ey istedikleri zaman Annesi ocuklarn unu istiyor demiyorum; ocuklar bunu istiyor, ne yapalm?, ocuklar bu hafta dar kmad, nereye gidelim? Birlikte oturup konuuyoruz, okul toplantlarna beraber gidiyoruz. Sana nasl hitap ediyorlar peki? Aslnda biraz ekiniyorlar; ama annelerine soruyorlar Biz ne zaman baba diyeceiz? (grmecinin pembe kimlikteki ismi)nden ok iyi bir baba olur. Annesi benim ameli64

yatm konusunda onlara danm. Byle bir ey olsa sizin iin nasl olur? diye sorduunda, ocuklar, Biz onu zaten kendisi olduu iin seviyoruz. Kz ya da erkek olarak sevmedik; ama onunla evlenmeni isteriz demiler. u anda bir aile ortam yayoruz. Akam eve gittiimde sofra hazrdr. Yemeimizi yeriz, aymz ieriz, gayet standart bir aile ortam yayoruz. Baba demeleri senin iin bir ey deitirecek mi, ya da bunu istiyor musun? Deitirmeyecek. u durumda istemiyorum, nemli deil o kadar. lerde de demeyebilirler. Sen o aile ortamn zaten yayorum. Anladm, peki bu LGBT rgtlere nasl bakyorsun? rgtlenmeye nasl bakyorsun? Bizler ve dernekler hakknda olumlu veya olumsuz haberlerle karlatnda nasl deerlendiriyorsun? Buraya gelmeden nce ben hi baka bir dernee gitmedim, Kaos GLyi falan da duydum; ama gitmedim. nternetten okuyordum genellikle, genellikle mahkeme nnde, ya da meclisin nnde haklarmz savunurken... O ekilde haberleri ve etkinlikleri gryordum; ama bu ortamda olmak biraz daha farkl. Birok eyi ben grememiim, gz ard etmiim bizlerle ilgili. Ben burada onu gryorum. Transseksellie biraz daha farkl bakyorum artk. Aslnda buraya geldiimde ok eyden yoksun olduumun farkna vardm. u anda sadece Pembe Hayatla m balant kuruyorsun, baka derneklere de gittin mi? Yok, hayr. Baka derneklere gitmedim hi.
65

Burada kendini huzurlu hissediyor musun? Evet, sanki uzun yllardan beri gelip gidiyormuum, hep buradaymm gibi hissediyorum. Kimseyle yabanclk ekmiyorum. Burada sanki uzun yllardr arkadamz gibi Peki son olarak, erkeklik nedir senin iin? Erkeklie ve toplumsal erkeklie nasl bakyorsun? Ya da bir erkek nasl olmal sence? Bir erkek, bir kere biraz yakkl olmal, apkn olmal, sorumluluk sahibi olmal. ocuklar varsa ona rnek olacak, ar olmas lazm. Baba karakterini, salam baba karakterini yaatmas lazm diye dnyorum. Peki, sosyal hayatta kadn-erkek? Ya sosyal hayatta kadn-erkek ayrm var mdr diye sorsan vardr derim. Kadn bir yere kadar elini uzatabilir; ama bir yerden sonra eitiz. Sen gidiyorsun, ben de gideceim; sen yapacaksn, ben de yapacam, ya da bende yapabilirim, biz eitiz Byle bir eyin olduunu pek dnmyorum; bana gereki gelmiyor. Peki ocuklardan biri erkek olsayd, farkl olacak myd? Biraz daha skntl olurdu. Kz ocuklar daha cana yakn, daha saduyulu, kz ocuklar daha tatl gelmitir bana hep. Senin bir erkek ocuun olsayd ona kz ocuuna davranacandan farkl m davranrdn? Kz ocuunu daha ok martrdm; ama erkek ocuuma koum, yiidim falan derdim. Belki yanl; ama benim iimdeki bir heves bu.
66

ocuklarndan biri ecinsel veya transseksel olsayd nasl davranrdn? Ya ben diyorum kendime Ben byleyim; ama Allah kimseye vermesin. nk yaadklarmz kolay deil, kendimizle ve toplumla eliiyoruz. Ameliyat dnemleri vesaire Srekli ypranyoruz. Bunun iin istemezdim; ama byle bir durum olursa sonuna kadar da arkasnda olurdum; ama trans olduum iin deil. Canmdan bir paraysa onun kendini nasl mutlu hissedecekse yle olmasn isterim. Sadece korumaya alyorum. Peki trans erkek olmakla biyolojik olarak erkek olmak arasnda nasl bir fark var? Zor mu trans erkek olmak, en ok neyi zor? En ok zoru olan, bir kadnla birliktesin ve bir ey oluyor, senin adm atman gerekiyor. Lan diyorsun Ses tonum kacak, bedenim kendini ele veriyor. Hadi gidelim diyorsun, uzaklayorsun, kendini ekiyorsun. Mesela akam imeye gidiyorsun, biri hayt huyt yapyor oradan, arabadan kafan karp seslenemiyorsun; nk o zaman olay deiiyor. ocukluundan beri trans erkek olman neleri engelledi sende? Trans erkek olmasaydn nerede olurdun uanda? Biyolojik bir erkek olsaydm ncelikle ailemden ayrlmazdm. imdeki en byk yara bu; nk trans olduum iin onlardan ayrlmak zorunda kaldm. Ailemi ciddi anlamda ok seviyorum. Belki niversiteyi tekrar tekrar denerdim. Turizm veya yine iletme okurdum. Tek zntm ailemden ayr kalmazdm.
67

Transseksellerle ilgili, biliyorsun ameliyat dneminde mahkemeye bavuruyoruz, ondan sonra hastane, sonra tekrar mahkemeye gidiyoruz, tbbi bir sr ilemden sonra kimlik alyoruz. Herkesin ok kolay bir ekilde sahip olduu eylere biz ok zor ulayoruz, psikolojik kntye giriyoruz. Bu srelerle ilgili sosyal hayatta dier insanlarn yaamad ok eyi yayoruz. kafan arabadan uzatmadan nce iki kere dnmek gibi, ya da holandn kiiyle konumay dnrken bu szleri semek gibi, ya da denize gitmemek gibi Bunun gibi eyler. Ben mesela bir sporcu olurdum trans olmasaydm; ama olamadm nk cinsiyet ayrmnn ok youn olduu bir dal. Bu srelerle ilgili, tp, hukuk... Nelerin ne ekilde deimesi gerekiyor sence? ncelikle mahkemedeki hakimlerin daha bilinli olmas gerekiyor. Eitilmeleri gerekiyor. Karna geip sen byle bir ameliyat istediini sylediinde Hadi canm, byle bir ey mi varm? Yok artk. Sen kzsn, olmaz yle ey demek yerine senin ilerini daha da kolaylatrmas gerekiyor. Hastane dnemine geldiinde eer ki dzelebiliyorsan, ameliyat olmadan kendin gibi olabiliyorsan, o ekilde olabilmen iin yardm ederler. Biraz daha hzlandrlmal bu sreler. Zaten ok uzun bir sreten geliyoruz, ok zor kararlar alyoruz. Bir de bu dnem iinde insanlar zorlamalar bizi ok ypratyor. Srelerin daha ksalmas gerek. Benim nerim de u, kimliklerdeki renklerin olmamas. Bu translarn hayatn kolaylatracak bir ey. Ehliyet gibi olsa kimlikler daha basit olurdu her ey. Mesela eskiden ben de u korku ok vard; ama rgtlendikten sonra artk yendim bunu. Mesela bir bara gidiyor68

sun, kimlik kontrol yapacaklar, ben o srada deifre olacam, herkes renecek. Belki kimlik rengi olmasa bu tr alanlarda daha kolay sosyalleebiliriz. Haklsn, o ksmn pek dnmemitim. u anda mahkeme kararn aldn. Hastane aamasndasn. nnde bir sre var. Ameliyat olacaksn. imdiye kadar hibir operasyon geirmedin. Peki, gerekten bu ameliyat olmay istiyor musun, bir penisinin olmasn? Evet, istiyorum. Yani penisim olsun gibi bir ey deil; ama erkek olmak istiyorum. Biyolojik erkeklerin bedeninde ne varsa bende de olsun istiyorum. Ameliyatn oldun, kimliini aldn, ondan sonras iin ne dnyorsun? Yani be yl sonraki hayatn nasl planlyorsun? ncelikle aile kurmak istiyorum, belki annem, babam ve kendi ailemle yaamak... u anda ne yapyorsam aynsn yapacam. Yine alacam. Standart aileler gibi ev alalm, bu yl tatile nereye gidelim, o ekilde olacak. Ben erkek oldum, dnya bana ho diye bir ey yok. u anki hayatndan pek bir ey deimeyecek yani? Evet, biraz daha rahat olacam. Tam bir aile olacaz. u srete bunu diyemiyorum. Aileyiz; ama bu ameliyat olduktan sonra daha rahat olacaz. Mutlu musun u anda? zel hayatmda mutluyum; ama akam kafam yasta koyduumda Ne zaman artk bitecek bu, ne zaman ola69

cam? diye dnyorum. Hep zlemini kurduum bir hayat var, ona kavumak istiyorum. Bu yama kadar (grmecinin pembe kimlikteki ismi) bundan sonra inallah Kenan olacak; ama (grmecinin pembe kimlikteki ismi) ksm silik olacak hep. Peki sylemek istediin baka bir ey var m? Bu kitapta yer almasn istediin? unu diyebilirim. Ben ailemden ok korkardm. Annem hasta, babamn kalbi var, sylersem ya kalp krizi geirirse? diye ok dndm. ok sktm kendimi; ama hi bir zaman beklendii gibi olmuyor. Yani sylemeyecek olsam ben syleyemezdim; nk bu konuda bu kadar destek greceimi hi tahmin etmiyordum. Ailelere daha lman olup dertlemelerini nerirdim. Daha erken syleyip birlikte bir eyler yapmak isterdim.

70

4. Tanklk

BURAK

ksaca kendini tantr msn? 29 yandaym, isizim, ak retimde okuyorum, bir annem var. Kendimi nasl tanmlayabilirim? Vasfsz grnp ama iinde ok ey yapabilen bir adamm ukalalk yapyorum. Cinsiyet kimliinle ilgili ocukluuna dair neler anlatabilirsin? lk benim kafamda, komunun kz evleniyordu, ben o zaman 7 yanda falandm. Ben meer seviyormuum onu, evlendiinde kahroldum, ilk ak acm yaadm. Onun dnda ben hi farkl davranmadm ocukken de. Panto71

lonum, giyimim hepsiyle bir erkek olarak yaadm. Tabi okul sreci hari. En resmi ve zor olan okul hayatyd. Eitimim Ankaradayd hep. lkokul sorunluydu. Okula yazldm, kz nl giydirdiler, yerimden kalkmadm yllarca. Yerimden kalkmadan yaamaya altm. Gizli sakl okuldan eve gitmeye alyordum. Halen ryalarmda bile o kyafetlerle okula gidip geldiimi grrm. Ama mecbursun yaamaya sonuta. Alma srecin nasl oldu? Ben biyolojik ailemden 7 yandayken ayrldm ve annemle yaamaya baladm. 4-5 yanda gidip gelmelerim oldu, sonra tam olarak annemle yaamaya baladm. Annem en bandan beri biliyordu. Cinsel kimliim konusunda ailemle uyum sorunu yaamadm. lkokula baladn zaman, o nl giydiin gn aslnda karlayorsun cinsiyet ile. Resmi cinsiyetini orada reniyorsun. Okula baladmda dank etti kafama betona arpm gibi oldum, bir erkek nasl bu nl giyer dedim. 23 Nisanda mesela hi unutmam, bir elbise alnd bana, bunu giyeceksin dediler. Dier erkekler giymiyor ben neden giyeceim bu kyafeti diye dndm. Resmen tokat gibiydi o nl giymem ve o resmi cinsiyetle karlamam. Ortaokul daha da zordu. Ergenlik dneminde -sana bir forma giydiriyorlar- srf bu yzden derslerim ktleti. Yine ilkokulda idare edebilsem de bir ekilde ortaokulda ergenliin de skntsyla srekli bu konuda dnmekten, kayglanmaktan derslerle ilgilenemez hale geldim. Ortaokul bir ve ikinci snf ok ktyd, o oku ancak orta te atlatabildim, o dnemde biraz asldm derslere. Yava yava artk hayatta kalma stratejilerini renmeye baladm sanrm.
72

Arkadalarnla ilikilerin nasld? Mahalle arkadam yoktu pek, bu da aslnda kimliimle ilgili bir durumdu, bu yalnzlamamn sebebi de kimliimdi. Okulda ister istemez kaynayorsun bir ekilde. Yani mecburen iliki kuruyorsun bir ekilde. Ama o kyafetle okul formasyla seni gren mahalle arkadalarnn arasnda var olmak ok zor olduu iin mahalle arkadalm olmad pek, ok ekingendim. Peki okuldaki arkadalarnn tepkisi nasld? Aslnda ben anlatmasam da, szsz bir ekilde herkes bir eylerin farkl olduunu biliyordu. Lise bittikten sonra o gemi yllardan tandm insanlarla karlayorum, srecime hi armyorlar. lk grdnde ok geirenler de oluyor ama genelde zaten beklenilen bir ey ya da tahmin ettikleri bir ey olduunu fark edebiliyorum. Peki nasl ifade ediyorsun kendini? Ben erkeim bu bedende ne iim var diye dnyordum. Biraz daha bymde lezbiyenlik, ecinsellik bu kavramlar rendiimde de kesinlikle ecinsel olmadm biliyordum, hibir zaman lezbiyen olarak tanmlamadm kendimi. Aslnda ben ok ge ameliyat srecine girdim, daha da erken yapabilirdim ama yle bir ey oldu, bir yere gidip kimliimi gstermek ve orda grdm muamele yznden uzun sre ekingenliimi, korkaklm atamadm stmden. Bir yerlerde zorunlu olarak kimliimi kartmak ok zor geliyordu bana. Bu yzden hastane srelerine de ok ge baladm, srf o kimlii kartmak istemediim iin. Salk sorunlarm da ok oluyordu mesela ama hep utanyordum kimliimi kartmaya. Anlat73

mak istemediim bu durumu bilmesini istemediim insanlara mecburen anlatmak zorunda kalmak ok strese sokuyordu beni. Tm bunlarn sknts yznden mahkeme srecine de ok ge baladm. Ameliyat olabileceini nasl rendin peki o renme sreci bir kii araclyla m oldu? nternetten rendim, yllarca aratrdm, 20 yamdan falan ameliyat srelerini rendim, ama bir kiiyle bile tanamadm benim gibi olan, ok aradm ama bulamadm. Karma kimse kmad. Ne zaman tm srecim tamamland ondan sonra bir sr trans erkekle tantm. Bizimki tamamen el yordamyla oldu. O zaman internet daha snrlyd, daha az bilgi vard. Kanunlara falan baktk, bu konuda ne diyor diye, psikiyatri srecinin gerektiini rendim. Psikiyatriye balayalm bakalm sonraki aama nasl geliecek diye dndk ve psikiyatriye baladk. Gazi niversitesine gittim. Hatta iyi bir doktor nasl bulurum diye baya bir aratrdm. Hacettepe doluydu, Gaziye baktk annemle, bu doktora gidelim dedik ve o ekilde baladk. Doktor da ilk defa bu durumla karlayordu. Anlattm dinledi ve ilk 2-3 ayda zaten doktor kararn verdi. Benim iin onay tamam dedi. Orada kuruldaki dier doktorlar da ayn eyi syledi. Gazi niversitesinde balad yani srecim ksaca, nce kan tahlilleri, genetik testi yapld, sonra endokrine gittim. Orda biraz oyalad doktor beni, sonra psikiyatri Kurula girmeden, bu sre tamamlanmadan da davay atm. Mahkeme tabi hastaneden kurul karar istiyor. Gaziden raporumu u ekilde aldm, psikiyatri psikolojik adan cinsiyet deitirmesi zorunludur yazyordu. Sonra adli tp kurumu toplanyor,
74

sana bir kat veriyorlar, bu servisleri dola gel diyorlar. Tm servislere gittim, psikiyatriden de raporu aldm ama endokrinde takldm. Endokrin kurulunda kurul bakan bana Ayakta ieyebiliyor musun diye sordu. Hayr, ayakta iemiyorum, denedim ama olmad dedim. Doktor bu cevabma inanlmaz ekilde sinirlendi ve olumsuz rapor verdi, Ameliyata uygun deildir dedi. Adli tp kurumu bakan da Ne ben ona sordum ne de mahkeme ona sordu dedi. Uygun ya da deildir karar veremez zaten. Adli tp kurumu Ne yapalm dedi, Hocam psikiyatri kararn da ierecek ekilde raporumu yazn dedim. Oradan aldm raporla gittim mahkemeye. Hakime verdim raporu ve inisiyatifi kulland hakim, olumlu kt karar. 2006 ylnda aldm raporumu. Hakim ok olumlu yaklat. Hatta o dnemde raporumu aldktan sonra niversite snavna girecektim. Ama ismimi deitirmemitim. Snava bir ka gn kald, isim davas amtm ve ayn hakimdi ama dava henz sonulanmamt. Gittim adliyeye, koridorda bekliyorum ne yapacam ben diye. Hakim beni grd, Ne iin var burada dedi. Durum byle dedim snava gireceim, beni ald kaleme gtrd, ocuun iini halledin dedi. Bir gnde benim isim davamla ilgili yaz kt ve snava o ekilde girdim. Gs ameliyatn ne zaman oldun? Psikiyatri srecine baladmda oldum gs ameliyatn. Aslnda doktorum ok nermiyordu, ok acele davranma diyordu, biraz bekle diyordu ama tabi ben beklemedim. Mustafa engezerin adn duydum, aratrdm. O yapt ameliyatm, zelde oldum yani. Kredi ekti annem, o ekilde oldum. 5 bin lira gibi bir para harcadm o dnemde.
75

Peki ne hissettin ameliyattan ktnda? Beklentimi karlad ameliyat. z konusunda sknt oldu tabi, u an denize girerken sknt yayorum. Ama onun dnda beklentimi karlad diyebilirim. Dnsene srekli sararak geziyorsun mthi bir ac yayorsun, scakta kant oluyor, yara olmaya balyor, tirt giyemiyorsun ve zgrln kstlanyor. Sanki bir yerde zincire vurulmu gibisin, alann snrlanyor. O yzden ameliyattan sonra gayet iyi, rahat hissettim kendimi. Peki sre nasl devam etti bundan sonra? Ben mahkemeye cinsiyet tashihi adna dava atm ve gs dnda hi bir ameliyat olmadan bana hakimin inisiyatifi ile kimliimi verdiler. Kimliimi aldmda havalara umadm, yle bir sevin yaamadm. Bu zaten benim almam gereken bir kimlikti, benim olan bir eyi almtm. Ama gnlk hayatta kimliimi gstermediim alanlarda, nefes almaya baladmda yaadm o rahatlamay. Resmi yerlerde yeni kimliimi kartabilmek ya da polis evirmesi olursa ne yaparm diye dnmemek rahatlatt beni. Ama onun dnda kimlii aldm gn bir ey hissetmedim. Bir ey geldi aklma onu anlataym; bir gn acayip bam skt, mavi kimlie ihtiyacm var, bam dertte yani, e ne yapacam? Birinin mavi kimliiyle kt almam lazm ama kimse yapmyor. Annem gitti yazc ald, bir kerelik kullanmak iin. Annem benim hayatmda ok kymetli, o gn hi unutmam. Annem can benim iin. Bir arkadamda bir gece urat, kt aldk falan yani. Ama var ya gs ameliyatndan sonra gs kafesime rzgarn dediini hissetmek bambakayd, tirtn zerinden kalp atm grmek benim iin hala heye76

can verici, mthi bir duyguydu. Bu arada mavi kimlikten sonra askerlik srecim balad. yi eyler hemen gelmez kt eyler hemen gelir. Panikledim, biyolojik erkek de olsam askere gitmek istemiyorum. Korktum tabi ki. Annem dalga geiyor kk askerim diye. Askerlik ubesine gittim, baya skntl geti. imdi kendini anlatacaksn, durumunu anlatacaksn. Srada bekliyorsun, soyunuyorsun. Benim en ok sknt duyduum yer orasyd. Muayeneye gidiyorsun, doktor sevk ediyor. Anlatyorum durumumu izah etmeye alyorum, Senin adn farklyd da yanl m geldin diyor, o kadar ge anlad ki. Sonra beni hakem hastaneye sevk etti, psikiyatriye. Psikiyatri ile grtm iyi biriydi ama genel muayeneden de gemem gerekiyor. En kts de alttan muayene etmeleri. Orada hemirelerin glleri, baklar ok ktyd. Ultrasondaki kadnn kulana fsldadm deifre etmesin diye. Kurul topland yine orada, bir sr rtbeli asker bara bara okuyorlar sonuta. Burak, psikoseksel bozukluk aynen bu ekilde baryorlar, herkes duyuyor. Yan yana bekliyoruz, ne oldu diye soruyor yanmdaki, akcier rahatszl diyorum, sonra bara bara okundu dediim gibi. Dier ameliyatlarnda ne aamadasn peki? Yumurtalk ameliyatm 2011 yani bu sene ubat aynda Hacettepede oldum, cret demedim, gayet rahat geti, ok da iyi oldu. Bunun dnda benim a Hastanesiyle bir skntm oldu. Yumurtalk ameliyat iin nce oraya gittim. a Hastanesi Bu ameliyat yaparz ama SSK demez bunu dedi. Nasl dedim, sonuta benim mavi kimliim var ve bu ameliyat olmam gerekiyor, SGK ile grn dediler. Gittim grtm, raporun gnderildikten
77

sonra, denir tabii ki dediler. Gelip hastaneye tekrar syledim, hayr devlet dyor dedim, bu sefer biz kurul toplants yapalm kendi aramzda dediler. Kurul topland, bu ameliyat yapamayacaz dediler. Neden dedim. Bir yandan alyorum, iten izin aldm, bir yandan annem tekrar kredi ekmeye urayor, o kadar heveslendim yapamayz ameliyat dediler. Gereke olarak da psikolojik olarak incelenmen gerekiyor dediler, bana psikoseksel bozukluk tehisi koymular kendi aralarnda. Ve benim ayn zamanda yumurtalmda kist var yani ameliyat olmam salm asndan da gerekli. Ve bana kalkp kimliim olmasna ramen, mahkeme kararm olmasna ramen tekrar psikolojik bir sreten gemem gerektiini sylyorlar. Bana hakaret mi ediyorsunuz dedim, Nerden karttnz benim psikoseksel bozukluum olduunu, hibir psikolog bile grmedi benimle nlerindeki katlara bakp bana tehis koymular. Sonra ameliyatm dediim gibi Hacettepede oldum. Ve a Hastanesine dava ayorum u anda. Hasta haklarnn ihlal edilmesi nedeniyle. Grmenin bandan beri hep biz diye konuuyorsun o biz in iinde kast ettiin kiinin annen olduunu sanyorum, birlikte yaadnz srele ilgili bir eyler sylemek ister misin? Benim iin annem her ey demek en yakn arkadam, dostum. Bu srete her anmda yeri geldiinde ben bkknlk yaadm, bunalmlar yaadm. Tkezlediim anlarda hep annem kaldrmtr beni. Annemle bir alma konumas gibi bir ey yaamadk hi. Annem bandan beri bu sreci isel bir ekilde yaad. Annem de i hayatnda sosyal bask yaad, aslnda bask da demeyelim, benim hakkm78

da kendisine soru soranlar olmu ve annem de gerekli yant vermi. Annem bunlar bana pek anlatmaz, sanyorum yine beni korumak iin, zlmemem iin anlatmaz pek. Peki son olarak eklemek istediin bir ey var m? Benim deneyimimde en byk sknt, biyolojik deiiklikti. Bedeninin deimesi, ocukluktan itibaren, gslerini hissetmek, bakyorsun gslerin bymeye balyor, bu hayatmdaki bir kamburdu. Srecime daha nce balayabilirdim ama dar kmaktan korktum. Bedenimde canm actan bir sarg vard. En byk korkum bir gzn bana bakmas O gzlerle karlamak, o baklarla karlamak ok zordu; Acaba anlalyor mu? imdi o korkularla yaamyorum. O baklara rastlamyorum. Bir dieri de kimliini resmi yerlerde gstermek. Hastanede istemediin bir isimle arlmak, cinsiyet hanesinin iaretlenmesi. Son olarak LGBT rgtleriyle ilgili ne dnyorsun? Bir de trans kimlikler iin yasal srelerde ya da toplumsal hayatta neyin deimesi gerekiyor? Yasalarda u olmal, bu bir doum anomalisi (aykrl), bu bir durum, kimsenin seimi deil, ben bir cinsiyeti semedim, sadece byleydi. Ben sadece hissettiimi talep ediyorum. rgtlenme konusunda da, LGBT hareket iinde de insanlarn savunduklar dncelerle yaptklar arasnda bir tutarszlk gryorum. tekiletirmeye karyken, ok kolay yarglayabiliyor insanlar. LGBT hareket iinde rgtl olmak istemiyorum. Sabit fikirli deilim, ilerde belki olabilir; ama u an iin netim. Ben LGBT hareket iindeki insanlarn konutuklaryla yazdklaryla, yaadklarnn ok farkl olduunu dnyorum.
79

80

5. Tanklk

MEHMET

Rahatsz olduun, yantlamak istemediin bir soru sorduumda yantlamak istemiyorum diyebilirsin, rahat ol yani. yle balayalm: ka yandasn, nerede okudun, nerelisin..? ksaca kendini tanmlar msn? 27 yandaym. 5 kardeiz, en kkleri benim. Benden byk 2 kz, 2 erkek kardeim var. Annem, babam hayattalar. Annem ev hanm, babamn mesleini sylemek istemiyorum. Tabii ki! Ailenle mi yayorsun u anda? Evet ailemle yayorum.
81

Tamam bana ksaca kendini nasl kefettiini anlatr msn? Farkl olduunu ne zaman fark ettin? kendini nasl tanmlyorsun ve ocukluunla ilgili biraz bilgi verebilir misin? ocukluumda ilk hatrladm, yrmeye baladm zaman. Yani yeni yrmeye baladm zaman hatrlyorum. O zamanlar en kk olduum iin ailede, aabeyimler ablamlar hep benimle urarlard, abuk yorulaym da onlar sohbetine, oyunlarna devam etsinler diye, kotururlar, yksekten atlatrlard beni, biraz da gaza getirirlerdi. Ama ismimi syledikleri zaman ok zoruma giderdi. benim ismim, anneannemin, ayn zamanda babaannemin de ismi; onlar kadn, ben onlarla birlikte diye, o isimle bana seslendikleri zaman ok zoruma gidiyordu. Bana seslendiklerinde dnp bakmyordum, nce sinirleniyordum bana yle demeyin, Erkan deyin diyordum, o ismi de nerden uydurdum bilmiyorum, ondan sonra kzmaya baladlar. Yine de bana yle seslendiklerinde umursamyordum, hi yokmu gibi, hi seslenmemiler gibi davranyordum. O zamandan beri zoruma gidiyor ismimi duymak. Peki ne zaman dile getirmeye baladn aileye, yani alma srecin nasl oldu? Muhafazakar bir ailede yetitim, annem zellikle ok baskn bir karakterde, zaten trans ocuklarn ailelerinde anneler baskn babalar daha pasif oluyormu1, bir psikolog sy1
Ed. Notu: Bir sosyal psikoloji teorisinde; dominant bir anne ile resesif bir babann, dii biyolojiyle domu olan ocuunun, anneye kart kimlik gelitirerek dier figr olan babaya (veya dominant, baskc bir baba ve yumuak huylu bir annenin, eril biyolojiyle domu olan ocuunun, babaya kart kimlik gelitirerek dier figr olan anneye) yknebilecei ve bunun transsekselliin kayna olabilecei iddia edilmitir. Grmeci, psikologun aktard bu teoriye gnderme yapyor olsa gerek.

82

lemiti, hakllna da kanaat getirdim. Annem hep dier kardelerimin evlenmesini, onlarn mrvvetini grmeyi isterdi, hep o tarz muhabbetler olurdu. Ben liseyi bitirdikten sonra, ben de okulun ok parlak rencilerden hi olmadmdan -karnesinde en ok zayf olan karne bendeydi- Lise bittikten sonra annem bask yapmaya balad, ben lmeden sen de evlen diye. Ben hep diyordum, evlenemem, diye; bir ekilde aktrmaya alyordum. Anlamadlar m hi, o zamana kadar hi mi farknda deillerdi? Ya erkek gibi byyorsun, hani, farkndalar, srekli ksa sam, pantolon giymek istiyorum, istemedikleri eyleri yapyorum. Bunu karakterim olarak gryorlard. Ben kadnlarn iinde bulunmaktan hi holanmam, hatta bu yzden dayak da yedim, ok uzak bir tarihte de olmad bu. Dnler olsun, kadn toplantlar olsun; dayak yiyerek gittiimde daha fazla kavga kmasn diye gidiyordum, gittiimde de bir kede somurtarak otururdum. Ben evlenmeyeceim dedim, annem de daha ok bask yapmaya balad, aylarca srd. Sonra ben niversite snavlarna hazrlanmaya karar verdim, ok altm. O kadar skmm ki artk on parmak trmanyorum. En sonunda annem okumam da istemedi, ona da engel olmaya alt, evleneceksin diye tutturduunda, en son gururumu da, kendimi de ayaklar altna alp anne hayatmda biri var dedim, onu sylerken iimde kyametler kopuyordu. Annen evlen diye bask yapt, sen niversite snavna hazrlandn,4 elle sarldn. Ondan sonra, yine ayn ekilde; bir erkek arkadam oldu83

unu, onunla evleneceimi, onu beklediimi syleyerek; hani, niversite srecimi en azndan baltalamasnlar diye nk ok steledi sen de evleneceksin diye; her gn kavga, kyamet Tartmalar oluyordu, uyumak yoktu bana, sinir krizi geiriyordum, kendimi de anlatamyordum. Peki, blyorum ama Dier kz kardelerin okudular m niversiteyi? Lise bittikten sonra evlendi herkes. Aabeylerin? Onlar da. Yani tek niversite okuyan sensin. O konuda da umutsuz vakaydm zaten Belki biraz da okuyacama inanmad iin, bir an nce evlen, zaman kaybetme diye dnd annem. ok bask grdm. Ondan sonra okulu kazandm Peki baban bu srete nasl davranyordu? Babam, ocukluumuzdan beri, evdeki bir eya gibi pasif, tamamen pasif Tm duygular alnm gibi; hani, bir fke gsterirsin Anladm. Peki, kardelerin bu srecin neresindeydiler? Yani bilmiyorlard da annene sylediin zaman m syledin onlara da? Bilmiyorlard. nce aabeyime syledim, niversite bittikten sonra niversite bittikten sonra ayn konularn yine alacan bildiim iin nk gelmeden nce de annem gndeme getiriyordu. Sonra aabeyime syle84

dim; aabeyim de ne var bunda olabilir, hani belki ilk kii deilsin, son da olmayacaksn dedi. ok olgun karlad, ben arkandaym, annemle konuurum dedi. Ben annemle konumasn istemedim, annemin anlamayacan bildiim iin Sen byle sylyorsan imdilik rahatm dedim, orada bi rahatlama yaadm. Eve dndm gn o beni almt, zerime gelmemesi iin annemi tembihlemi, ister evlenir, ister evlenmez eklinde konumalar yapm; orda da ok rahatlamtm. Beni en ok dini taraf engelliyordu. Bunu ortaya karamama, hep kendini gizleme durumunda kalyorsun, kendin gibi yaamyorsun, saklanyorsun srekli. Sadece yakn arkada ortamnda rahattm, bilen arkadalarmla Peki, biraz daha geriye gidelim, ocukluk dnemi, ilkokula baladn dnem Sen ok erken fark etmisin sanrm trans olduunu Peki, okul hayatn, ocukluk ve buna dair aklnda kalan eylerden bahseder misin? Trans olduumu fark ettiimden okul hayatm berbatt zaten. ben ge kaldm diye dnyordum. Bedensel gelimeyle ilgili benim de olacak bir gn diyordum, her sabah kalktmda kendimi yokluyordum, erkek olarak uyanacam diyordum Ondan sonra Allaha isyan etmeye baladm, kfretmeye baladm geceleri yatarken. Bir de benim bir bym olan aabeyimle ok atyorduk. Annemin onu erkek olduu iin hep kayrdn dnyordum. Zaten srekli iddet gryorum ondan, uzatmak da istemiyorum Anadoluda erkekler daha egemendir ya, kzlar hep susmal, dayak yemeli ve susmal zihniyeti Bizim evde de o mantk vard, o aabeyim de bulaan bir tiptir, stnln gsterir, g gsterisi ya85

par bana, o da zoruma gidiyordu, ondan dayak yemek deil de Annemin basks olmasa ben de karlk vereceim; ama annemden tamamen nk onu ok seviyordum, benim iin ok farklyd, ok ar balydm. ocukluk dneminde peki? ocuklukta ok iyiydim, mahalle ortamnda zellikle, oyunlarda mesela hep lider konumundaydm kendi arkada evremde; ama hep evin uzanda olurdu bunlar. Annem grdnde ok sinirleniyordu erkeklerle oynadmda, ma yaptmda, ksacas erkek oyunlar oynadmda. O yzden hep evden uzak yerlerde oynardm, baka mahallelerde, beni grdnde iyi bir dayak yiyordum, sonra ilkokula balamadan etek giydirme ve sa uzatma abalar balad. Ben de hi sevmezdim, sevilir mi hi! O yzden de ok dayak yedim, etek giyeceksin diye. Sonra ilkokul balad, ilkokula gitmeden nce okul heyecanyla yanp tutuuyordum, o formann bana da yle giydirileceini bilmiyordum. Onu giydiim zaman zaten okul benim iin tamamen bir cehennem haline dnt. Sonra ilkokulda ilk hafta birine ak oldum, o da ayr bir zorluk yaratt bana, ilkokulda tamamen pasif bir renciydim; mahallede ok cesur ve lider olan bir tip okulda tam tersine dnt. O nl stme geirdiimde mutasyona uram gibi oluyordum. ok gzel ifade ettin, sanki iki hayatn varm gibi, iki farkl insanmsn gibi oluyor. Kesinlikle. ki deil, ok fazla. Mahallede bakasn, evde bakasn, akraba ortamnda bakasn, okulda tamamen bakasn Okul hayatm hatrlamak bile istemiyorum, cehennem gibiydi. Ondan sonra sadece ilkokul bittii za86

man, zaten her dnem baka birine ak olduum iin zehir gibi geti. Ondan sonra ortaokula balayacam, okumak istiyorum; ama beni kz okuluna gnderdiler. Karma deildi okuduum okul, sadece kzlarn olduu bir okuldu, oraya girince daha beter oldum. Peki sen mi istedin yle bir okula gitmeyi? Hayr, kesinlikle! Dayak ve zorlamayla, biz bunu istiyoruz, buraya gideceksin dedi annem ve aabeyim. Ondan sonra ilk ay kaydm sildirdim, ben gitmeyeceim dedim. Ondan sonra evde de duramadm, dar kmam da yasaklad annem. Tamam, en azndan dar karm diye geri yazdrldm okula, zaten o okuldan baka seeneim de yoktu, 2. dneme yaknd yazldmda kabul ettiler. Ondan sonra geri ktm sene sonu olmadan, orda da birine ak olmutum. Sen isteyerek mi okuldan ayrldn? Hayr, kendi isteimle dnem sonunda tekrar ayrldm, sonra evde hayat gemiyordu, yine yasaklar, evleneceksin, i yapacaksn muhabbeti o yata. Sonra kendimi ldreceim diye dnmeye baladm, ok dndm, zaten yllarca dndm. Ondan sonra da ben demek ki kendi hayatm yaayamayacam, bu bir imtihand dedim, Allah byle istedi, ben en iyisi kendimi dine adym, dini anlamda bir hizmet yapaym dedim. Okulu braktm, dine yneldim. Herhangi bir topluluk, cemaat veya tarikata girdin mi yoksa sadece kendin okuyup aratrdn m? Kendim okuyup aratrdm, cemaatlerin iine de girip k87

tm, orda da yapamadm; nk ben farklym, bulunduum ortam farkl. Bir de kadnlar kendi aralarnda zel durumlarn konutuklarnda ok berbat hissediyordum kendimi; utanyorum nk. O benim byle olduumu bilse benim yanmda konumaz, hani, kendimi gizli kamera gibi hissediyordum, hep o yzden byle tutunamadm, ne okulda ne baka topluluklarda, en sonunda hibir ey yapmayaym, sadece dine adym kendimi dedim, onu da yapamadm. Tekrardan okula girdim, ok disiplinli bir okuldu, her ey yasakt. Yatl myd okul? Hayr, deildi. Ondan sonra okula bir serbestlik geldi, sonra devam edebildim, okulda aldm insanlar vard, biraz da onlarn etkisi oldu. Beni anladklarn dnyordum, o ekilde devam edebildim, sonra da liseyi bitirdim. Peki bu dnemde byle bir ameliyat yapldn biliyor muydun? Bildiim kadaryla ameliyat olmay istiyordun, bu bilgilenme sreci nasl oldu? Nerden duydun byle bir ameliyat gerekletirildiini? O zamanlar bilmiyordum, ortaokul dnemlerinde, rendiim zaman dinle ili dl olduum zamanlard. Yzeysel olarak bakldnda tek bir doru var: ecinsellik gnah, haram, cehennemlik, diyor. Kesinlikle hayr, ben byle olmayaym diyordum. Hep bu bastrlmlk vard. Bunu dnrken ya benim inandm din nasl oluyor da beni byle yaratp hem de bunu yapmayacaksn diye bir yasak koyuyor? diye sorguluyordum. Sonra tamamen balandm eyden tamamen soumaya baladm, orada da eliki yaadm, eve kapattm kendimi. Kendi ka88

famda ben ecinsel miyim? diye dnmeye baladm, sonra hayr, ben tamamen erkek gibi hissediyorum dedim. Bu ikilem yllarca srd, o yllarn her bir gn ikence, her bir gn bir yl gibi. Ac dolu. Ecinsel olmadm biliyordum; ama ismini koyamyordum, bir kadn gibi dnmyorum, kadnlar gibi hissetmiyorum, biliyorum, eminim bundan. Peki bu ameliyatn olduunu nasl rendin? Senin gibi insanlarn olduunu vs? Benim durumumda olanlar bilmiyordum. Byle bir ameliyat niversitede rendim, psikologa gittim, artk dayanamadm. kinci snftaydm galiba, annemle konutum; ama aamadm kendimi, o benim kafay yediimi dnd, tamamen anlatamadm, o da anlamad zaten. Psikolojik bir sknt sand, ben senin gibi hissetmiyorum dedim, nasl hissediyorsun diye sorunca aabeyim gibi, babam gibi, yle hissediyorum deyince dnmeye balad, baya dnd karmda, ben anlamadm dedi, seni bir psikologa gtrelim, kafan bulanm senin dedi. Psikologa gittikten sonra, zaten psikolog syledi, bana senin gibi yzlerce kii geldi diye. lk olarak, daha nce intihar etmeye altn m dedi, ben de etmedim dedim, dndm; ama teebbs etmedim dedim, sonra tebrik ederim seni dedi, ben de ardm tabii, ok zor bir durum, olgunlukla karlaynca ardm baya, beni kovacan dnyordum aslnda. Peki doktor mu syledi bunu sana byle bir eyin var olduunu, ameliyatlar vs.? Evet, psikolog syledi.
89

Peki psikologdan ktktan sonra ne yaptn? Psikologa sylediim, kesinlikle byle olduumu biliyorum; ama neden byle olduumu bilmiyorum, niye byle yaratldm ve dini adan benim sonumun ne olduunu ve ne yapmam gerektiini bilmiyorumdu. O da bana gelen hastalarn ou bu konudan muzdarip olduu iin ben bu konuyu aratrdm dedi, kitaplarn da gsterdi, nereden faydalandn, u mezhebe gre byle byle diye aklad Yine de bu konumadan tatmin olmadysan baka doktorlara da gidebilirsin; ama her zaman grmek isterim dedi ve gittim. Sonra okula dndmde, okuduum ehre dndmde orda da bir psikologa gittim ve hemen hemen ayn eyleri syledi; ama dini ksmlar ayn deil, din de tp da kar deil, sen bunun peini brakma byle yaanmaz, dini adan bende bilmiyorum; ama aratrman lazm dedi. yle syledikten sonra, niversite bittikten sonra en azndan evlilik konusunu kapatmak iin ufak ufak almaya baladm. Bu halimle yaayacam dedim, ameliyat olursam tamamen irk olacak diye dnyordum, hep o korkular yznden En azndan aileme bir ekilde anlataym da evlilik konusu gemesin dedim. Ondan sonra da arkadama aldm, arkadamn da bu konularda dini anlamda bilgisi olan birisine anlatnca onunla irtibata getim ve bir insann byle yaratlabileceini ve bizim dinimizin de tbbn kararlarna kar olmadn, syledi. Tedavine bala, bu zamana kadar beklediin hata deyince rahatladm. Ameliyatla ilgili bir aratrmaya girdin mi? Girdiysen hangi kaynaklardan ulatn? Girdim, ok aratrdm, internetten aratrdm. Bunun
90

transeksellik olduunu reneli ok olmad, yorumlarda grmtm, cinsiyet deitirme ameliyat diye girdim arama motoruna, onun altndaki yorumlar okurken grdm, orada biri bahsetmi transeksellikten. Kimisi hakaret etmi, kimisi ben de byleyim, yardmc olun demi. Ondan sonra da videosunu izledim, baya bir canm skld, korktum. Transeksel erkek olduumu anladm, zaten bandan beri biliyordum; ama ismini koyamyordum. O aamada rendim. Anladm peki, sonra nasl bir aamaya girdin? Orada ok trans erkek aradm; ama keke olsa Byle bir durumu yaarken evreme baktmda acaba bu da m byle, bu da m yle diye baktm. Yani azck erkeksi veya kadns biri olsa, alsak birbirimize diyordum. LGBTler dndaki insanlarn bizi anlayabileceini dnmyorum, o yzden de ne kadar alrsan al bir ekilde kafasnda yarglyordur, ne kadar iyi arkada da olsa yarglyordur diye dnyorum. Sonra ne yaptn? Benim nmdeki tek engel inancmd. Beni o kii de tbba ynlendirince, hani, oras ne karar verirse sen osun dediinde aba gstermeye baladm. Anneme aldktan sonra tamam, ameliyat olmayacam dedim, beni byle kabul edin dedim, annem de tamam dedi. Bir sene kadar, her gn atma yaadk. Dini konuda da destek alnca, ben ameliyat olacam demeye baladm, ondan sonra annem iyice ldrd. Btn aile kart, annemden baka da o kadar grlt karan yoktu, annemle dman olduk. Bir anda, o kadar severken ve balyken. n91

san dourduu ocuu, elinde bytt ocuu nasl fark etmez?! diye dnyordum. Biraz da oradan kzgnlk vard, ben bilmiyorum, en azndan sen aratrsaydn da dini adan beni rahatlatsaydn diye sitem ediyordum. Zaten beni en ok rahatsz eden ksm dini ksmyd . O arada annemin tek kaygs, ameliyat olursam iyileir miyim, iyilemez miyim, masada m kalacam, hep bu dnceleri varm Kayglarn dile getirdi bu ekilde, sonra yava yava her gn konuarak o da kabul etti. Yani bu aamada Ankaraya geldin, Ankaraya gelmen gerektiini kim syledi? Yani byle bir dernek olduunu yine internet aratrmas sayesinde mi rendin? nternet aratrmalar ve nce Akdeniz niversitesine karar vermitim, haberlerde grdm, bir trans erkek ameliyat oluyor, videosu da vard, onu izledim. Akdeniz niversitesinde ameliyat olmu o, orayla grtm, ondan sonra bir tek oras ameliyat yapyor sanyordum. Orayla grtkten sonra, internetten de biraz aratrdm hangi hastanelerin ameliyat yaptna dair. Sen oraya gittin mi yoksa telefon veya mail ile mi ulatn? Hayr, gitmedim. Telefon ettim, mail attm, ondan sonra internetten bu ameliyat hangi niversitelerin yaptn aratrdm, alannda en iyi kadroyu oluturmu olarak Hacettepeyi gsteriyorlard. Ama Hacettepeye geldiimde, bundan bir nceki geliimde, randevu falan alamamtm, hemen de geri dnmem gerekiyordu 2, en azn2 Ed. Notu: Hacettepe niversitesi randevu sistemiyle alt iin nceden
telefonla randevu almak gerekir. Randevular younluk yznden genellikle en erken 3 hafta sonraya verilebilmektedir.

92

dan Ankara niversitesine gideyim dedim. Orada psikiyatri servisiyle grtm, oradan da Hacettepeye ynlendirdiler. Psikolog, Hacettepede daha iyi yaplr, ben sreci bilmiyorum dedi. Sonra bana Pembe Hayat nerdi, oraya gidersen -biz bilmiyoruz sreci-, srete nasl eyler yaandna dair, Pembe Hayatta sana daha fazla yardmc olabilirler deyip tavsiye etti. Ondan sonrada buraya geldim. Anladm peki bu LGBT dernekler hakknda ne dnyorsun? Gazetelerde haberler gryorsundur, travesti terr gibi, ecinseller hakknda kt haberler veya iyi haberler LGBT dernekleri hakknda ne dnyorsun, derneklere bak an nasl? O zamanlar yani ben kendimi amadm dnemlerde izlediim zaman, keke bunlarn ierisinde ben de olabilsem, byle aileme ve bakalarna vicdani borlu hissetmesem ya da zerimdeki basky ya da toplumsal deerlerimiz mi diyeyim, yani hep onlarn benim gibi olduklarn dnyordum. Seslerini duyurduklar iin bir gn her ey daha gzel olacak, en azndan onlar cesaret edebildikleri iin, genelde, onlar da hep benim gibi dnyor diyordum. Hani, yaran neyse karndakinin de o acy ektiini dnrsn ya, beni temsil ettiklerini dnyordum. Televizyonda haberler karken kanallar deitiriyorlard; ama ben internetten de takip edebiliyordum. Gzel eyler oluyor oralarda diyordum. Anladm peki biraz da erkeklik meselesini konualm, erkek olmak ne ifade ediyor senin iin? Erkek olmak. Benim olmam gereken ey.
93

Peki senin olmak istediin erkek nasl bir erkek? Byle baskn, toplumun tanmlad birinci plandaki cins... Bunlar deil, benim iin erkeklik benim olmam gereken ey, hislerimin tamamlanmasn gerektiren ey... Ataerkil bir erkeklik deil benim kafamdaki. Anaerkil de deil. Hani ataerkil bir toplumuz, ben de orada olmalym, ben de n planda olmalym deil. Benim olduum ve tamamlamam gereken durum olarak bakyorum erkeklie. Anladm, peki. Byle bir lkede yaamasaydn, mesela tm LGBT bireylerin btn haklar tam olsayd ya da kimliinin rengi olmasayd mesela ya da ailende ve toplumdaki btn erkeklerle eit olsaydn. ksacas tamamen hayal ettiimiz gibi eitliki, zgrlk bir dnyada olsaydk yine de ameliyat olmay ister miydin? Olurdum, kesinlikle olurdum. Nasl bir dnya hayal ediyorsun, ameliyat aamalarnda hukuki olarak ya da sosyal olarak seni rahatsz eden ey ne? Beni rahatsz eden ey: nceki hayatmn bir yerlerde karma kmas. Bunlar beni rahatsz ediyor. nceki hayatmn hatrlatlmas, bana kmsenerek baklmas Beni en yakndan tanyan dostumdan bile olabilir bu kmsenme, hani bunlar dnmek rahatsz ediyor. Peki trans gei ameliyat iin bir mahkeme izni olmas ve bir psikolojik sreten gemek zorunda olman, sence bunlar olmas gereken eyler mi ya da bunlar olmadan herkes gidip ameliyat olsa daha m iyi olurdu? Trkiye artlarnda bu bile nimet bence.
94

Yani byle bir ameliyatn olmamas bile iyi bir ey. Kesinlikle, yani devletin, zorlasa bile u srelerden sonra seni adam yerine koyuyorum demesi bile byk bir nimet Trkiye artlarnda. Gelecekte nasl bir hayat istiyorsun? Kendim iin en azndan, bu zamana kadar yapamadm eyleri rahatlkla yapacam. Ne mesela hayal ettiin eyler? Kendim olacam, karmdaki insana baka bir yz gsterip iimde baka bir ey yaamayacam. Artk drst olabileceim, bir eyleri saklamak zorunda kalmayacam. Peki ilerde de mesleini yapmak istiyor musun? Seviyor musun mesleini? stiyorum, seviyorum, ok seviyorum mesleimi; ama mutlaka engeller kyor. Orada da bir engel var onu da atlatabileceim konusunda ok emin deilim. Peki trans olmasaydn sence hayatn nasl ekillenirdi, yine ayn meslei mi yapardn? Trans olmasaydm okuyamazdm, o zgveni gelitiremezdim kendimde; nk ok tembel bir renciydim. Ama tembel bir renci olman trans olmanla alakal deil midir sence, yani etkisi var mdr? Alakal, ok alakal. Trans olmasaydn imdiye kadar evlenmi olur muydun? Olurdum, ocuum bile olurdu, hatta evlendiime piman bile olmutum imdiye kadar.
95

Anladm, eklemek istediin bir ey var m? kendinle, translarla, ailelerle ilgili... ksacas bir mesajn var m? Ne kadar olumsuz tepki alrlarsa alsnlar translar, aile asndan, baka adan, zellikle dini konularda, kendini bastran insanlarn, bunu birinci elden kendilerinin aratrmasn tavsiye ederim. Ben aratrmalarm sonucu bu durumun bizlere serbest olduunu rendim. Tbbn ncelikli olarak dini onaylad bilgisine ulatm. Din konusunda yine de ileri rahat etmeyen, bundan dolay kendine hakim olan, kendine engel olan insanlar varsa- ki vardr muhakkak- bizim gibi, bu konuda alsnlar, cesaret etsinler. Eziyet ekmeye gerek yokmu. Ondan sonra aile ve evre sreci balyor, translar kendileri ne kadar kararl olurlarsa, kendilerine inandklar zaman, gerisi gerekten geliyor. Uzun bir sre bu ama gerekten gerisi geliyor. Peki senin ocuun trans olsa ne yaparsn? Ben de hep onu dnyorum. ok dnrz evet Ya da olun ecinsel olsa? Ya da kzn? Ya da olun trans bir kadn olsa, ben aslnda kadnm dese... Ben hemen aresine bakarm, yani mmknse ergenliinden nce renmeye alrm bunu; nk ondan ncesi daha kolay bir sre, olumsa en azndan sesi kalnlamadan...

96

6. Tanklk

MURAT

ksaca kendini tantr msn? Ankarada dodum; ama birok yerde yaadm, hem almak hem hayat kavramak iin srekli gezdim. Ailenle mi yayorsun? Yalnz yayorum. Cinsiyet kimliini tanmlyor musun? Eskiden beri erkek olarak tanmlyorum kendimi. 10 yl nce tam kelime olarak bilmiyordum; ama kendimi hep erkek olarak tanmladm. Bizim zamanmzda internet kullanm bu kadar yaygn deildi. O yzden iletiim kur97

mak da bilgi edinmek de ok zordu. Byle bir dernekten ya da benim gibi olan dier insanlarn varlndan haberdar deildim. O dnemde, tabii, ben neyim, neden byleyim diye sorguluyor insan. Ben zaten ailemden ok erken uzaklatm, 13 yamdan beri uzam aileden. Ergenlik dneminde unu sorgulamtm: ben acaba neden byleyim? Bu dnemde bir erkekle birlikte olmay dndm; ama olmad. Benim ruhum erkekti her zaman. Ve yllar sonra o insan karma kt ve o zaman bu durumu hissettiini, kararm hi yadrgamadn, armadn syledi. Yllar sonra o arkadamn ecinsel olduunu rendim. ocukken hangi meslei semek istiyordun? Okuyabilseydim sosyolog olmak isterdim. Peki hayalini gerekletirmene ne engel oldu? Kimliimin ok etkisi var hayallerimi gerekletiremeyiimde. Okulda mesela nlk giymek gerekiyordu, bu beni okuldan hep souttu. Okula etekle gitmek zorunda kalmak hep utandrd beni. Bu duygudan kurtulmak iin okulu erkenden braktm. Orta ikide braktm ve dardan devam ettim. Sonra da dardan liseyi okudum. lkokulda beden eitimi retmenim vard, orta ikiye kadar, benimle ok yaknd, ok alakalyd benimle, hatta u an dndmde beni taciz ettiini fark ediyorum, tabii o zaman anlamamtm. Srekli pmemi istiyordu, bir ekilde dokunmak, temas etmek istiyordu. Bunu u anda analiz edebiliyorum. Bu durum sonuta ruhla bedenin uyum salayamamas bana gre, ondan byle oldu demiyorum. Yaanlan bir olay veya baka bir eyle byle olmuyor kimse. Bu, bence evrenin bize verdii bir hediye.
98

Ameliyat olma fikri ya da bununla ilgilenme sreci nasl balad? Ergenlik dneminde dediim gibi hibir bilgim yoktu; gezmek, tozmak, kzlarla taklmak peindeydim. Sosyal ortamda, dardayken, insanlarn bu kz mdr, erkek midir? szlerini duyduka insan bunalma giriyor. Dua girdiimde mesela ok zorluk ekiyordum, kendimi o ekilde grmek istemiyordum. Aynann karsna getiimde, ruhuma uygun olmayan bir beden grdmde ok sknt yayordum ve ameliyat olmak istiyordum. O zamanlar psikoloji blmnde okuyan bir sevgilim vard. Hayatm deitirmemde, ynlendirmemde bana ok yardmc oldu. Biz birlikteyken bir gn sordu: ne yapmak istiyorsun, diye. Bir yol izmem gerekiyordu. Zaten ameliyat olmak istiyordum; ama nasl olur bilmiyordum. Nereye gidilir, ne yaplr bilmiyordum. Bir hafta sonra benim durumumda olan, ameliyat olmu biriyle tantm. Onunla konutuk bana doktor isimleri verdi, kendi deneyimlerini anlatt. 22 yandaydm, ok hzl geliti, Melih ulha diye bir doktora gittim, zele. Yapabileceini syledi. Bor har toplayp paray gs ameliyat oldum. Ayn gn ameliyattan ktm ve bir hafta sonra iyiletim. Ameliyattan sonra ilk kez o zaman atlet giydim. Erkek atletini ilk giydiimde aynann karsna getim; boy aynam vard, aynann yarsn krdm, sadece st tarafma bakyordum. Bu ekilde kendimi rahatlatyordum. Her ey yolundayd yani ilk ameliyattan sonra mutluydum. Trans kimliinin sana en ok zorluk yaatt alan neresidir? yle syleyeyim, ameliyat sreci o kadar ar geiyor ki
99

-ondan mdr bilemiyorum, bende yle bir ey var-, gemii srekli unutuyorum, en gzel anlar kalyor sadece aklmda. O zor zamanlar dnmek istemediim iin unutuyorum sanrm. Biyolojik bir erkek bedeninden farklyz. Ben gece yars da dar karm diyorum; ama darda baka biri beni rahatsz edebiliyor, srekli ocukmusun gibi davranlyor. Her zaman 15-16 yanda bir ocuk gibi grlmek ok ar aslnda. Mesela ben nefret ediyorum baby face lafndan, ok yakklsn cmlelerinden. Ben ciddi bir adamm, olgun biriyim, 27 yandaym, gittiin yerlerde ciddiyetsiz bir ekilde yan tutuyor mu? denmesi beni rahatsz ediyor. Polisle karlatn her an sorun zaten, hemen nasl aklama yapacam? diye dnyor insan. Anladm peki dernekle ilikin nasl? Bu ameliyata ilk karar erdiim dnemde tantm arkada bu derneklerden haberdar etti beni. Kaos GLye gittim ilk, oradakilerin ounun lezbiyen ve gey olduunu grdm ve bana yardmc olamayacaklarn dndm. Daha sonra Pembe Hayata geldim, buradan birka bilgi aldm. ok fazla gidip gelmiyorum; ama ara sra ite seni grmeye geliyorum Aras. Bu rahatlatyor beni. Akas ok sk gelip gitmek istemiyorum; ama arada bir gelip bilgi almak houma gidiyor. Benden diyorsun, salam diyorsun, bakasna syleme korkusu yok yani. Translarn durumu ile ilgili devletin neyi deitirmesi gerekiyor sence? Brokrasi ok yava ve sama sapan ilerliyor. nsan haklarna gre, insanlarn hrriyetini salayacak ekilde ilerle100

miyor. Kimlik renkleri olmas rahatsz edici mesela. Salk raporu olmal bence, buna kar deilim. Mahkemeye ilk bavuru yapldmda mhrl, damgal bir kolla hastane hastane dolatm, bunlar ok rahatsz edici. Bu sreci herkesin bilmesi gerekmiyor, hastanedeki herkesin, mesela hastabakc ya da konuyla hi alakas olamayan biri bile reniyor, buna gerek yok. Trans kimliinden dolay isiz bir sr trans erkek var, istihdam konusunda ne dnyorsun? Devlet insanlar zor durumda brakarak biraz sua tevik ediyor. ok teekkr ederim grme iin kitaba eklenmesini istediin bir ey var m? Ailelere ok ey dyor, yani artk internete girip her yerden bilgi edinilebiliyor...

101

102

7. Tanklk

BULUT

ksaca kendini tantr msn? Yirmi sekiz yandaym. Sinop doumluyum, ailemin ikinci ocuuyum, bir ablam var. Beni babam yetitirdi. Babam ne yaptysa onu yaptm bugne kadar. On sekiz yama kadar kahvedeydim, kahvemiz vard. Annem de babam da ilkokul mezunu, ablam lise mezunu. Babam on yl muhtarlk yapt, u an iftilikle urayorlar. Ben ocukken babam ok sertti, yaramazlk yaptmda dayak yediim ok oldu. kendini nasl ifade ediyorsun, cinsiyet kimliini? lk hatrladm birka eyi anlataym. Drt be yalarn103

daydm. Biri bana Snnet oldun mu? diye sordu. O gn eve gittiimde Neden benim pipim yok diye alamaya baladm. Sonra her gece dua etmeye baladm Allahm sabah kalktmda erkek olaym diye. Yllarca her sabah uyandmda ilk yaptm ey vcudumu kontrol etmekti, duam kabul edildi mi diye; ama ne kadar dua edersem edeyim hibir ey deimedi. Sonra dnmeye baladm. Kendim olmak iin nelerden vazgeebilirim? dedim. Ne olursa olsun iim olmak zorunda, ailem olmak zorunda; ama kendim olmak da zorundaym. Hangisinden vazgeebilirim? O zaman dndmde ailem vazgeemeyeceim bir durumdayd, o yzden her eyi iine attm; ama iimdekiler da gibi bymeye balad. Erkeklerden hi holanmadm. Ben erkeim. okul srecin nasld biraz anlatr msn? Okulda beni tek zorlayan ey o formay giymekti. Ben drt be yalarnda okula baladm. Birleik snflardaydk, ben srann zerinde uyurdum. retmenim annemleri armt, bu ocukta bir ey var diye. Babamda ben ocuumu byle yetitiriyorum demiti. Arkadalarmla da hi sorun yaamadm. Ergenlik dneminde de sorun yaamadm. Ben 27 yama kadar etek konusu hari hi bir sorun yaamadm, ne salarm konusunda ne kyafetlerim konusunda kimse mdahale etmedi. Gslerim kmaya baladnda ok zordu. Ben sonuta ky ocuuyum kyde bydm. Daha cinsiyet ayrm tam yerlememi oluyor. Bir baba profili var, bir anne, bir de abla, bymeye baladmda bir eyler deimeye baladnda bakyorum babam gibi deilim Anneme benzemeye balyorum; ama kabullendiim eyler deil bunlar. Gslerimin kmas
104

lise bir- ikiyi buldu. Vcudumdan nefret etmeye baladm. Saklamaya baladm gslerimi. Kendimden cinsel kimliimden nefret etmeye baladm o dnemde. kendini sulu hissettiin oldu mu hi? Hayr kendimi sulu hissetmedim; ama nefret ettim gslerimin kmasndan, kimliimin pembe olmasndan, insanlarn bana kimliimden isimle hitap etmesinden. Liseyi nerde okudun? Sinopta ticaret lisesinde okudum. Liseden sonra annem beni eve kapatt. Derslerim ok iyiyiydi, retmenlerim bana ok iyi bir i buldu. retmenim geldi ailemle konutu bu ie mutlaka girsin diye. Annem, nce evde yemek yapmay renecek, ondan sonra ben izin verirsem ie girecek dedi. Ehliyet almay mesela ok istiyordum, salarn uzat ehliyet alalm dediler, o yzden 2007ye kadar bekledim. Sonra beni kapattlar kye, bir yl hi arya inemedim; kavga, grlt. Baktlar benimle ba edemiyorlar, daha ok asi oluyorum, isyankar oluyorum, depresyona giriyorum Zamanla kendimi daha iyi ifade etmeye baladm, bu ekilde evden kmaya baladm. e girdim pimapencide, bilgisayar banda izim yapmaya baladm. imi ok beendiler, sonra daha iyi bir i teklifi aldm ve orada almaya baladm. Daha sonrasnda hastaneye girdim, tbb sekreter olarak. Sevgilim de ayn yerde alyordu. Ha bu arada hal da dokudum, naka da gittim. Annem, lise bittiinde, naka gideceksin dedi. ay boyunca oturdum orda, sonra bir gn retmen geldi, sen ne kadar saygsz terbiyesiz birisin dedi, bu sz iime oturdu, kimseye bir saygszlk yapmadm. Srf bu sz y105

znden herkesin 5 ayda yapt ii 3 haftada yapp nne koydum. Bu dnemde sinir krizleri, stresten burun kanamalar falan geirdim. Annemin koyduu koullardan getim. yle bir ey oluyor. Aileler rendiklerinde ok oluyorlar, bence kesinlikle ok olduklar falan yok, sadece yediremiyorlar yoksa herkes her eyin farknda. Senin evladnsa her eyiyle kabul etmelisin; ama hem evladm deyip hem evre ne der? diyorsan o zaman ana- babalk bitiyor, evrecilik balyor. Ben bir dnem bunu yaadm. Babam beni sildi u anda. Dedim ki: beni byle kabul ediyorsan evladnm, kabul etmiyorsan da babamsn, bunu deitiremem ama ben byleyim. ocukken ne olmak istiyordun? Polis ya da asker. Neden? Hareketi aksiyonu seviyordum, ondan sanrm. Ben ameliyat olacam dediin dnem ne zaman? 2007 ylnda rendim, baka bir rahatszlmdan dolay gittiim bir doktor vard, durumu ona anlattm ve o doktor biraz yardmc oldu. Sonra internetten aratrmaya baladm; yazlar okudum, ameliyat grntlerini bulmaya altm. Baktm hi de zor bir sre deil. Zaten kararm vermitim, sadece ne yapacam bilmiyordum. Ne yapacam da sizin sayenizde, yazlanlar sayesinde rendim. Kyde internete ulamak zaten 20062007 yln buldu, sonra da dediim gibi byle bir eyin olabileceini rendim ve srekli bu konuyu renmeye younlatm.
106

Dindar biri misin Bulut? nanlym, inkar etmem. Sevginin cinsiyeti yok ncelikle seveceksin, erkeim deyip egemenlik kurmayacaksn. Ev ilerini de yapacaksn, ne olursa olsun saygl olmak her eyin ba bence. Bedeninde nasl bir deiiklik grmek istiyorsun, aynada kendini nasl grmek iterdin? En ok istediim eylerden bir gsmn alnmas, varla yok aras bir ey; ama yine de beni rahatsz ediyor. Salarm kestirmek istiyorum, sakallarm olsun istiyorum. Peki ameliyat olduun gn veya kimliini aldnda yapmay hayal ettiin ilk ey ne? Sevgilimin elini tutup, sahilde zgrce yrmek istiyorum. Omuzlarm dik yrmek istiyorum. Rahata erkek reyonuna gidip kyafet almak istiyorum. Gndelik hayatta en ok seni zorlayan ey nedir? Kimlik gstermek tabi ki. Ehliyetimi aldmdan beri kimliimi tamyorum. ok teekkr ederim. Eklemek istediin bir ey var m? Ben Ordudayken ailem srekli geri dn diyordu, babann durumu kt, etraf ne der? falan diye bask yapmaya baladlar. Tamam, dedim. gelin beni aln; ama selam okutun Sinop snrlarna girdiimde de cenazemi kaldrrsnz dedim. Beni byle kabul ediyorsanz her ekilde dnerim; ama kabul etmiyorsanz mezarm hazrlayn geleyim dedim. Benim dnceme gre; ailem olarak bir ey yapamyorsan, olum da demeyebilirsin, sadece seni seviyorum de yeter.
107

108

rgtl Tanklk

NAN

ncelikle ksaca sizi tanyabilir miyiz? Adm nan. Yirmi be yandaym. Sosyoloji okudum; felsefe yksek lisans yaptm. Hareketin aktif yelerinden bir tanesiyim. Tek ocuum. Ailem Ankarada yayor. Annem retmen. Babam ii emeklisi. Kardeim yok. Cinsiyet kimliini, cinsel ynelimini nasl tanmlyorsun? Trans erkek olarak tanmlyorum. Sadece erkek demek bana ok doru gelmiyor. Sonuta her birimizin yaad on veya yirmi ksr yllk sreci yok sayan bir tanm olur. Biyolojik erkeklerle bizim deneyimimizi eleyen bir
109

eymi gibi geliyor. O yzden trans erkek demeyi tercih ediyorum. Cinsel ynelimim de heteroflexible, heteroesnek gibi bir ey sanrm; bilmiyorum, heteroseksel ilikiler yayorum; ama hareketin iindeyken akn bedenden te bir ey olduunu anlyorsun. Bizim kendimizi kurduumuz yer de ounlukla bu oluyor, rnein ben erkeim, bedenim ne olursa olsun... diyoruz. imdi bunu dedikten sonra birine Yok hayr sen erkeksin Ben erkeim; o yzden olmaz falan demezsin eer ak olduysan. Kalplarla dnmek zaafndan kurtulmusun bir kere Heteroseksel olduumu dnyorum; ama hani hayatn ne getirecei bilinmez. ocukluunla ilgili trans deneyimlerinden birka ey paylaabilir misin? Bir sr kartrlma hikayem var. Biyolojik bir erkek ocuu sanlmam yani Sit-com gibi hikayeler Annemle veya babamla birlikteyken bama gelmi bir olaysa arkada ortamnda anlatr glerlerdi hatta. Dorudan saldrmadan yle olmaman gerekir demenin bir yolu bu -ki dorudan dedikleri de oldu. ocukluuma baktm zaman ikili bir durum var aslnda. O zaman daha ok ailemin merkezinde oluan bir evrem vard; bunun bir ksm olduum gibi olmama izin verirken bir ksm srekli olmam istekleri eye yneltmeye alyordu beni. Yam ilerledike olduum gibi olma halimi, kendimi ifade ediimi daha az insan desteklemeye balad: annem daha mdahaleci oldu, babamn tavr deiti, daha ok insan erkeksiliimle ilgilenir oldu, daha ok t, daha ok tavsiye, daha ok benim iin bunu giy Kimse beni bu yzden dvmedi; ama erkek mi olmak istiyorsun sen?!,
110

niye pantolonuna bir ey koyuyorsun?! diye barlnca da inciniyorsun, rkyorsun, ocuksun sonuta. Bir de unu anlataym: imdi facebook diye bir nimet var biliyorsun. ki tane hesabm var benim: birisi kimlik ismimle, bir tanesi de kendi ismimle olan hesabm. Kimlik ismiyle olan hesab sekiz dokuz ayda bir aklma gelirse ayorum. Orada da yeni profilimin linkini, blog sayfam yaynladm. Daha nce oradan biri gryor, ortaokul-liseyi beraber okuduum biri, imdiki hesabm ekliyor. Liseden tatsz ayrldk gibi bir eyler yazyor. Tatsz ayrldk dedii olay da u: Biz ortaokulda sene birlikteydik ve aramz iyiydi. Ayn snftaydk. Lise ikide birlikteydik. Lise ikide yedi kiilik bir snfmz vard. ki erkek, drt kz ve ben. Bu kz unu demiti snfta: ki erkek var; bir de ne olduu belli olmayan var demiti, benim iin. O olaydan sonra ben zaten komple snfla bam kopardm, iki kii dnda... Bunun iin bir zr mesaj atm olaydan sekiz yl sonra. Ben de ok teekkr ederim. Byle bir mesaj atman beni ok mutlu etti. ocuktuk. Farkl insanlardk gibi bir eyler syledim. Bunun zerine konumaya baladk. Biz o zaman buna ihtimal veremezdik dedi. Evet, ben bile o bilinte deildim. Transseksel kelimesini bilmiyordum. Hissettiim eyi; kendi i dnyamda tanmlayabiliyordum; ama bunun szck karl olduunu bilmiyordum. Mesela, dedi, Kzlar tuvaletine girmiyordun. Biz parlatc falan srerken Iyy diyordun. Kadnl aaladn dnyorduk. O yzden gck oluyorduk dedi. Hep tartmalarmz benim erkekliimi sergilemeye altm alanlardan kaynaklanyordu. dedim. Okul dnemindeki olaylar konutuumuzda aslnda trans kimlii111

min ifade bulduunu; ama tanmlanamadn anladm. Liseden hocalarmla karlatm mesela, Hi aklmza gelmezdi gibi bir ey duymadm. nsanlarn u anki kimliimi kabullenmesinde kimliimi iyi kt ifade edebilmi olmamn katks olduunu bile dnyorum. Btn alma srelerimi hep bunun zerinden yrttm. Beni tanyorsun. Yirmi yldr ayn insanm, deimedim diyerek. Benim trans kimliimin ifade biimleri kk yalarda, hep bu ekilde, sessiz oldu. okul hayatnda kyafet zorunluluu trans bireyin sosyal ilikilerini, eitim hayatn nasl etkiler? Cinsiyete blnm alanlarda ok ciddi skntlar var. lkokul boyunca kilotlu oraptan ne kadar nefret ettiimi anlatamam, koup oynarken derdi, tuvalette ayr zorluk Etekten de o yzden nefret ederdim, klotlu orap giymek gerekiyor diye Yazsa o kadar sorun etmiyordum, yle futbol oynuyordum, alp almamasn nemsemezdim, kz ocuklarna yerletirilen o almasn kaygs bende yoktu. Benim iin en katlanlmaz olan beden eitimi dersleriydi. ok spor yapan biriydim. Kzlarla erkekler olarak ayrlan bir spor salonu dn. Erkekler basketbol oynuyorlar, futbol oynuyorlar, ne isterlerse onu yapyorlar. Mesela basketbol oynayacam; ama kimle oynayacam? Kzlardan kimse oynamyor ki! Soyunma odalar desen, insanlarn i amarna kadar plak kald bir yer ve insanlar gle oynaya soyunma odasnda taklrlarken ben srekli yzm ykaym, yok dar kaym gibi eylerle soyunma odasna gitmeyi geciktiriyordum. Ya da teneffste
112

herkesten nce giyinmek ya da herkesten sonra giyinmek gibi eyler buluyordum. Kendini tanmlamam bile olsan ait hissedip hissetmediini bilirsin. O ait hissetmeme duygusu srekli benim yanmdayd ve beni rahatsz ediyordu. O zaman sorulduunda en basit ifadesi erdeki muhabbet beni deli ediyor eklindeydi. Adetten konuuyorlar, adadan konuuyorlar, erkeklerden bahsediyorlar ve btn bunlar benim dnyamda hibir eye tekabl etmiyor. tekiletirdiimden, aaladmdan deil; ama rahatsz ediyordu beni. Tarif etmesi ok zor. Daha az grnerek giyinmeye alan bir ben hatrlyorum. retmen bir annenin ocuu olarak niforma giymeyi de tartamyordum tabii ki. Holanmasam da giyiyordum, lise bitmeden pantolon geldiinde bir para rahatlamtm. Alma srecin nasl oldu? Ben bir posta stanbulda, bir posta Ankarada, tekrar stanbulda olmak zere drt be defa toplu alma konumalar yaptm. Translarn genelde byk kalabalklara almyor da ekirdek evresine alyor: Sz gelimi hastaneye gideceksen, hormona balayacaksan, bir eyin sorumluluunu duyuyorsun. Anne, baba, sevgili, kimse artk sorumluluk duyduun kii Byle bir durum var. Ben buna karar verdim gibi bir konuma oluyor. Annemler uzakta olduu iin ikinci grup oldular. lk olarak okul arkadalarma aldm stanbulda. niversitede rgtl bir LGBT renci grubuyduk. lk nce onlarla balad. Bir de Sosyoloji okuduum iin, biraz daha bu konular anlamaya yatkn insanlarn iindeydim -ki onlar da bir ekilde niver113

sitedeki LGBT grubuyla benim zerimden ilintilenen insanlard. Ben o dnemde kz arkadalar olan; ama kendini tanmlamayan biriydim. Kz arkadan var, o zaman lezbiyen misin? diyorlard. Hayr, deilim diyordum byk bir gerginlikle; ama tanmlamyordum kendimi. Yine aaladmdan veya tekiletirdiimden deil, sadece o tanm bana rahat hissettirmediinden. niversite nc snfta aldm ve ok taktik davrandm. Arkadalarma alrken unu syledim ilk: smim ok feminen ve ben bunu duymak istemiyorum artk. Ve bu bana biraz alan at. Kendimi tanmladm; ama bunu henz aklamak istemediimi syledim. Sonra eski ismimi syleyenlerin azna vura vura doru ismi rettim. Mecaz tabii Aileye kar ok daha taktikti; nk olaanst bir annem var. ok zorlu bir kadn ve benim hayatmla ilgili eylerde sz sahibidir. Ankaraya geldim, annemi babam karma aldm. Ben kendimi erkek olarak hissediyorum. Bu yeni duyduunuz bir ey; ama ben kendimi bildim bileli byleyim. Sadece bunu tanmlamak noktasnda biraz ge kaldm. Bunu birine ilk sylediimde on alt yandaydm; ama aklma gelen btn ihtimalleri deerlendirdim be alt yl iinde ve ben artk bu srece girmeye karar verdim dedim. Trans gei srecini anlattm. Bizimkiler uzun bir sre sessiz dinlediler. Bir de yle bir durum var annem kendi eitimi dolaysyla en azndan bu kavram duymu biri, tabi toplumsal nyarglar baskn olacak ekilde de olsa kavramsal bilgiye sahip. Babam iin aa yukar televizyondaki neyse o. Bir mddet sessizce dinledikten sonra Nasl olur? krizine girdiler. Ben ne dourduumu biliyorum falan gibi her zamanki eyler. Baktlar ben direnliyim ve netim, bu sefer Olmaz yle ey, se114

nin hastaln var dediler. Kanmla ilgili ciddi bir hastalm olduu iin srecin benim amdan ilerlemesi herkese gre daha zor. Ayn eyi ben de dndm. Bir yaz kendimi eve kapattm; ama baktm dnmekle bir ey olmuyor, Hematologuma sordum. O da Sorun yok dedi dedim. Tek tek uratlar. nce Sen yle deilsin, Hayr, ben byleyim, bulamazsn, okuluna devam edemezsin dediler. Hayr, okulda sorunum yok. Hocalarm da biliyor dedim. Bu sefer salk konusunu sundular nme. Bunu da kapatm olmama ramen salk konusu biraz daha dnd aramzda. Hormona ge balamak zorunda kaldm onlarn itiraz yznden. Bizimkilere alrken unu syledim srarla Bakn ben bunu her trl yapacam. Yanmda msnz, deil misiniz? Ben onu merak ediyorum. Ben tek ocuum ve bunu kullandm biraz. nyargs ok youn insanlarda kabul edilmesinin bir ihtimali varsa bu duygusal temele oynamaktan geiyor. Bu ok bariz Ben sizin bir tane ocuunuzum, siz de benim bir tane annem ve babamsnz. Ya biz bu aileyi burada fes edeceiz ya da benimle birlikte yryeceksiniz dedim. Annem bata ok direnliydi, zellikle salk konusu ile ilgili; ama sonra benim toplum hayatnda yaadm daralmalar grdke Evet, bu ocuun bunu yapmas gerekiyor noktasna geldi. Gei srecinle ilgili neler sylemek istersin? Bu almadan sonra annemle oturduk. Ben kadn bir doktoru tercih ederim, niversite hastanesi olmak zorunda, burada Ankarada sizin yannzda geirmek istiyorum sreci dedim. Oturduk internetten doktor setik. Aylin Uluahinin Hacettepedeki muayenehanesine gittik an115

nemle birlikte ve o ekilde balad. ki grmenin sonunda Hacettepede kurula kartt beni. Kurula kyorsun; endokrine, kadn douma, plastik cerrahiye gidiyorsun; bir buuk yllk bir sre var, bu srede hormona balyorsun ve bir buuk yl doluyor bir ekilde. Bu sreden sonra rapor alyorsun. Ben raporumu alal bir yl geti sanrm. imdilik sadece meme ameliyat oldum. Bu salk problemim nedeniyle ameliyatlarn beni ne kadar etkileyeceini grmek iin en ufandan baladlar. Sekiz ay nce oldum ameliyatm. Hacettepede Tun afak yapt. Mutlu musun? Beklentilerini karlad m ameliyat? Yzde doksan karlad diyebilirim. Dine bakn nasl? Deistim. Akas dine biraz ahlak felsefesi olarak bakyorum. Karma diyebilirisin, yaratc diyebilirsin, bir dzen fikri var; ama ilahi ya da ilahi olmayan dinler olarak ayrmyorum. Onun yerine ahlak felsefesi erevesinde iyi insan olma eklinde bakyorum. ocukken hangi meslei semek isterdin? On iki yamdan beri yazar olmak vard aklmda, hala da ona urayorum. ocukluk hayallerin var myd peki? ok byk hayallerim vard. Gece yatarken unu dndm hatrlyorum: imdi bir uyuyormuum, sabah erkek olarak uyanyormuum. Peri diye bir ey yok, biliyorum; ama belki varm, geliyormu, deneiyle dokunuyormu, oluyormu Frat karikatr gibi
116

Hormon kullanyor musun? ki yldan fazla oldu sanrm kullanmaya balayal. Doktor kontrolnde kullanyorum. Hormonun sendeki genel etkilerinden bahsedebilir misin biraz? Psikolojik olarak ok iyi hissettirdi bana, fiziksel olarak ise bir sr deiiklik oldu. Sesimin deimesi, vcudumun her yerinde tylenme, omuzlarmn genilemesi Vcudumun biraz daha fazla kas tutmaya uygun hale geldiini syleyebilirim. lgnlar gibi libido yapyor. enemde, yz hatlarmda deiiklik oldu biraz. Vcudumun ya tutan yerleri deiti. Ben u ekilde tanmlyorum, ikinci bir ergenlik yaanyor sanki. Senin deneyimin nasl bu konuda? Evet, benim iin de yleydi. En basitinden ergenliin kamusal alandaki grnrl, seste atlaklk, sivilce falan ok yaralaycyd. Bir dnem Star Gazetesi iin kitap yazs yazyordum, kitab hzl alabilmek iin yaynevine gittim. Bana orada dorudan ofis boy muamelesi yaptlar o sivilceler yznden. Ben yirmi yandaym ve o kitabn yazsn ben yazacam! Baka yerlerde Oo delikanl ho geldin falan diyorlar. Yksek lisans rencisiyim, renci ilerine gittim, renci belgesi alacaktm dedim, Buradan yksek lisans veriyoruz sadece dedi. Tamam, ben de ondan alacam dedim. Kendininkini alabiliyorsun sadece dedi. Evet dedim, kimlii uzattm. Ay sen yksek lisans m yapyorsun? dedi. Evet dedim. Ben seni liseli sandm dedi. Ver de u belgeyi gideyim diyorum iimden. Kardein var m senin? dedi; Yok dedim. Olsa ne gzel kz olurdu dedi. Allahm kurtar beni
117

rgtl, ak kimliinle aktivizm yapan bir trans erkeksin. u an LGBT hareketin neresindesin? u an Voltransn iindeyim. niversiteden mezun olduktan sonra oradaki gruptan ekildim. Voltrans aslnda bireysel aktivizme alan aan bir rgt oldu, kendi doas yle geliti. Hareket iinde bireysel rgtlym, bir lde de Voltransn iinde rgtlym. Genel olarak trans erkeklerin sorun alanlarndan biraz bahsedebilir misin? Hastane sreleri, doktor hatalar, denetimsizlik, srenin uzunluu gibi sreten kaynaklanan onlarca sorunun dnda m diyorsun? stihdam var mesela. Aslnda trans kadnlarla benzer, ortak deneyimlerimiz ok fazla. Ben halen kimliimi deitirmi deilim. Diyelim ki garsonluk yapacam, geenlerde dndm. Gideceim, diyelim balayacam, ite kimliimi isteyecekler, nasl aklayacam bunu. Srf bu yzden stres yayorum. Onu brak diyelim ki snava gireceksin Acaba beni alacaklar m? diye dnyorsun. Hastaneye gidiyorum, her defasnda ayn tepkiyle karlyorum. Her defasnda anlatmak zorunda kalma durumu ve her defasnda seni almaya mecbur eden bir durum var. Erkeklik de bence trans erkeklerin balca sorunlarndan; ama ou bunun farknda deil maalesef. Bunun dnda grnrlk sorunu zellikle trans erkek hareketini ve buna bal olarak bizim sorunlarmz zmemizi engelliyor. Senin varlndan bile haberdar olmayan birinden senin iin doru olan yapmasn nasl ister118

sin ki? Trans erkeklerin politika yapabilmeleri iin ncelikle politika yaplacak alanlarda ak kimlikleri ile var olmalar gerekiyor. Trans erkekler bunu tercih etmiyorlar; nk bu daha kolay. Bir taraftan insanlar anlyorum, bir taraftan da kabul edemiyorum. Benim aktivizmin bu kadar iinde olmamm sebebi, bu yaptm eyin ayn zamanda benim hayat alanm oaltyor olmas. Nefes aldm alan oaltyor olmas, bu yzden insanlarn bunu tercih etmemelerini ok anlamyorum; ama bir yandan da kimliimi ak olarak belirttiimde bama gelenleri de biliyorum. Kendini ak hedef haline getirmek bir ekliyle bu... Mcadelenin btn iin byk bir ey kimliini ak olarak ifade etmek, bu kimliklerin var olduunu sylemek; ama bir yandan da insann zel hayatndan ok ey alan bir ey. Hem bire bir trans erkeklerle ilgilendiin noktada, hem toplumun dier blmleriyle yz yze kaldn noktada bir sr ey alabiliyor hayatndan; ama yine de daha fazla trans erkein grnr olmas gerekiyor. u an grnr olanlar ldrmasn diye her eyden nce. Sana, bana da yardm gerek. Hareketin ilk bata zellikle trans kadnlarn grnr olup trans erkeklerin grnr olmamasndan kaynaklanan sorunlar vard. Voltransn bunu krmak adna ok i yaptn dnyorum ben. Biz, trans kadn arkadalarmza Bakn bizim de sorunlarmz var, birlikte almak istiyorsak nce bu hiyerariden kurtulmamz gerekiyor diyerek yola ktk. Bu harekette ok ey deitirdi. Ben zannetmiyorum ki artk hareketin iinde olan herhangi biri kp trans erkeklerin de ne sorunu var ki desin. Bir kere dnld gibi erkekliin btn nimetlerinden fayda119

lanyor falan deil trans erkekler. Ne olursa olsun o trans deneyimi dolaysyla her zaman erkekliin dnda kalan bir taraf var trans erkeklerin. O toplumsal erkeklii ne kadar sahipleniyor olursa olsun, testisim ekiliyor, aryor dedii zaman bir erkek, ite orada biter, ya da snnetle ilgili bir ey syledii anda biter. Sen, hop, dndasn. Buna kart gelimi bir savunma mekanizmas olarak snnet deneyimlerini, askerlik deneyimlerini araklama gibi bir ey de var baz trans erkeklerde. Aabeyinin askerlik ansn kendi askerlik ans gibi anlatmak mesela... Erkekliin dnda kalmamak iin gelitirilmi bir ey, sadece bunu grmek bile trans erkeklerin de onlar alanlara almayanlarn da tekilikle ilgili fikrini deitirebilir bence. Trans gei sreci ve dier anlattn sorun alanlar ile ilgili senin nerin ne, bu srelerin iyiletirilmesi iin? Bununla ilgili yaplacak tek bir ey var: devlet elini bedenimizden ekecek! Dnyann farkl yerlerinde yaplm bir ey. Kimlik deitirme srecini bir buuk yl gibi bir sre uzatmayacak. ay gibi bir srede geici bir kimlik dzenlenebilir. Bu arada zaten kimliklerin rengi olmas sorunlu bir ey. Ben parasn verip bavurduum bir snava girerken, orada gzetmen olan birinin beni snava alp almayaca kaygsn yaamamalym. Bu tamamen devletin alan amay tercih etmesi ve bunun iin harekete gemesi ile olacak bir ey. Bir saldrya uradnda polise gidip madur olmayacam bilmek Ayrmclk yasas bunlar aza indirecek bir ey. Devlet koruyucu olacak. Uyduruyorum u an: ecinsel olsa bile, ibne hakaretamiz bir anlama sahip olduundan diyecek, diyelim cezas bin lira olsa hakaret edecek kii iki kere dnr.
120

stediimiz yasal deiiklikler yapldnda ksa vadede bir eylerin deieceini dnyor musun? Ksa vadede elbette bu deiimi beklemek optimizm olur; ama bugnden itibaren yirmi yl sonras iin bir toplumsal deiim gze alnabilir. Medyadaki temsiliyet hakknda ne dnyorsun? Medyadaki temsiliyet zellikle son dnemlerde ok ilgin. Bir program var mesela sabahlar yaynlanan, orada bir gac var, programn iinde yer alyor, stiklalde insanlara da mikrofon uzatyor. Barbaros ansal program yapyor falan, grl grl LGBT grnrl var baktn zaman; ama dier yandan haberleri atnda halen travesti terr haberleri var ya da bu dilde yazlan haberler var. Seks iilii, zellikle trans kadnlarn medyadaki temsilinin odak noktas, ciddi arl var. Seks iisi olmak zerinden tekrar yaftalanyorlar medyada. Seks iilii yapan bir trans kadn varsa terr oluyor bu haberin ierii.

121

122

TRANS ERKEKLERN TIBB SRELER

Doent Doktor Serdar Nasr
Hacettepe niversitesi Plastik, Rekonstrktif ve Estetik Cerrahi Anabilim Dal

ksaca kendinizi tantr msnz? Hacettepe niversitesi Plastik ve Rekonstriktif Cerrahi Anabilim Dalnda, Doent Doktor olarak grev yapyorum. Bavuru yapan trans erkekler hangi taleplerle geliyor size? Bize gelen trans erkekler cinsiyet deiim ameliyatlar iin geliyorlar. Peki nasl bir sre izleniyor? Bizim burada, Hacettepe niversitesinde, cinsel kimlik
123

konseyi var. Bunun ierisinde plastik cerrahi, kadn doum, genetik ve psikiyatri var. O konseyden karar karsa, cinsiyet deiimi uygundur, bu hastann bundan sonraki sosyal yaantsn kar cinsiyette geirmesi uygundur, gibi bilimsel bir rapor ktktan sonra prosedre giriyor ve istenilen ameliyatlar yaplmaya balanyor. Peki transeksellikle ilgili bu kriterler nedir? Tabii biz aslnda bu iin sadece cerrahi ksmn yapyoruz. Az nce de sylediim gibi karar cinsel kimlik konseyi veriyor. Biz burada una bakyoruz; cinsel kimlik konseyinin karar olmadan hibir hastaya ameliyat iin randevu vermiyoruz, ameliyat yapmyoruz. Peki hangi ameliyatlar yapyorsunuz? Genelde bizim burada ameliyatlarmz iki aamal oluyor, ama bazen aamaya kadar da kyor. lk ameliyata kadn doumla birlikte giriyoruz. Kadn doum nce kiinin yumurtalklarn, yumurta kanallarn, rahmini ve vajinann da byk bir ksmn alyor. Daha sonra biz ameliyata dahil olup memelerini alyoruz hastann, mastektomisini yapyoruz. Kadn memesinden erkek memesine benzetecek ekilde yapyoruz bunlar, o yzden meme balar da kltlyor. Daha sonra, hastann yaralar iyiletikten sonra yaklak 3-5 ay bazen 6 aya kadar bekliyoruz, ikinci olarak da cinsel organ ameliyatn yapyoruz. Yara iyileme durumuna gre belirliyoruz iki ameliyat arasndaki sreyi. zellikle ilk ameliyata kadn doumla beraber girildii iin bir miktar arlar olabiliyor hastalarn. O yzden yaralarn iyileme srecini bekliyoruz.
124

Genel olarak ameliyatlarn riskleri nelerdir? lk ameliyat mastektomi dediimiz meme alnma ameliyatnn fazla bir riski yok. Ama ikinci ameliyat, cinsel organ yaptmz ameliyatta mikro cerrahi tekniklerini kullandmz iin baz riskler olmakta. Penis yaparken bilimsel olarak tanmlanm bir ka yntem var. n kol derisinden yaplan en sk kullanlan yntem, ikinci olarak da bacak tarafnda kaval kemii dediimiz halk arasnda, bizim tbb terim olarak fibul olarak adlandrdmz, kemii kullanarak yapyoruz. Bunlar byk kaln dokular olduu iin beslenebilmesi iin damarlaryla beraber hazrlanyor, daha sonra cinsel organn olaca yerde, orada mikro cerrahi teknikleriyle damarlar hazrlanyor ve o damarlarla u ua getirerek dolam salanyor. Sonuta bu dokuyu bir atardamar, bir toplardamar besliyor. Sadece bu ameliyat iin deil, mikro cerrahi tekniklerini kullandmz baka ameliyatlarda da byle. rnek olarak: tmr hastas, yznn yarsn alyoruz, oray kapatmak iin bir doku getiriyoruz veya kolu kopuyor, ayn ekilde Her ameliyatta olan riskler. Bu tekniin kullanld dier ameliyatlarda da ayn riskler geerli. Bu damarlar tkandnda dokuyu kaybetme riskimiz var. Bunlar dk ihtimal de olsa yine de byle bir risk var. nk mikro cerrahi ameliyatlarda dnyann her yerinde byle bir risk vardr. Bizim u ana kadar yle bir hastamz olmad; ama bu risk var. Bacaktan aldmz, kaval kemiinden aldmz doku ile deri ve kemikle, zerindeki deri dokusu ile penis yapyoruz, eer onu alrsak burada tabi ekstradan bir protez yerletirme ihtiyacmz olmuyor. nk penisin sertlii iin yeterli oluyor. Ama eer koldan bir doku alrsak daha sonra nc ameliyatta ierisine halk arasnda mut125

luluk ubuu denilen, penis protezini yerletiriyoruz, cinsel iliki srasnda sertlii salayabilmesi iin. Az nce sylemeyi unuttum penis ameliyat srasnda hastann sukrotumlarn da yapyoruz. Trans erkeklerin ameliyattan beklentileri ne oluyor genelde? Byk bir penis deil; ama normal bir cinsel ilikiyi devam ettirecek bir penis istiyorlar. ncelikli beklenti bu. Genellikle zaten gelenler sevgilileriyle/partnerleriyle geliyorlar. Nasl zorluklar yayorsunuz? letiim konusunda zorluk olmasa da srete karlatnz durumlar neler? Bir hastamda oldu, bu ameliyatlar ok zor ameliyatlar Trkiyenin her tarafnda yaplmyor. zellikle bu hasta grubu -zelikle ben hasta grubu diyorum, siz kabul etmeyeceksiniz ama- biraz doktorlar asndan da uzakta durmak istedikleri bir hasta grubu. nk iliki kurmakta bazen zorluk ekebiliyorsunuz, her ey iyi gidiyor; ama bir anda baz eyleri kabul edememeye balayp daha riskli, doktoru sulayc eylere girebiliyorlar. Az nce dediim gibi tmr hastasnda da dokuyu kaybedebiliriz, bunda da kaybedebiliriz. Yani bunlar o kadar zor ameliyatlar ki, olmayan bir doku ve ok zellikli bir doku, vcudumuzun her taraf zellikli ama penis kendine ait zellii olan bir dokudur. Fizyolojik olarak dier organlardan ok farkldr. Kk dokularda kayplar, dokularda ekil bozukluklar olabiliyor veya ameliyat ok iyi gider her ey biter; ama ikinci nc ameliyatta tekrar bir ekil verme ameliyat yaplr. Orada kk bir damara zarar verirsiniz o zaman dokuda hasar oluabilir, bunlar bilmeler, lazm, bunlar ka126

bul etmeleri lazm. Bir hastamz bundan dolay sknt yaam -daha sonra duydum-. ok skntlar yaanabiliyor. Trans gei srecinde mahkeme izni alnmas, sonra kurul kararnn beklenmesi, psikiyatri sreci gibi birok prosedr var. Bu uygulama sizce doru mu, deilse nasl dzenlenmesi gerekiyor? Avrupada da, bilimsel kongrelerde de byle. Yani baz kolay ameliyatlar vardr, baz orta derecede ameliyatlar vardr, bir de zor ameliyatlar vardr. Bunlar herkesin ayn dzeyde yapabilmesini bekleyemezsiniz. Bu tp eitimi ile alakal deil, bence biraz spesifikleme ile alakaldr. O kii o ie kendini ayarlar, mesaisini ayarlar ve bunlar zor ameliyatlar olduu iin baz kiiler de bundan uzak durur, mesaisini bu ie harcamak istemez. Bu ekilde yorumlamak lazm. Mesela Avrupada herkes bu ameliyatlar yapmaz, buna biraz daha zaman ayrmak lazm, biraz daha emek isteyen iler olduu iin. Peki trans erkeklerin erkeklik algs konusunda ne dnyorsunuz, en azndan sizin grdnz, bir arada olduklarnz iin? Valla imdi ben size unu syleyeceim ben hastalarmla o kadar psikolojik olaylara girmiyorum, ben burada ameliyatlarn yapyorum, o ekilde grmelere ve konumalara girmekten de kayorum. Bu benim mesleim, geliyorlar. Ha benim yaptm ameliyatlarla ilgili skntlarnda ok yakndan ilgileniyorum, bir sorun olursa eer. Ama ne onun arkadalar ne sosyal evresi ne de dnyaya bak beni hi ilgilendirmiyor, o ilere hi girmek istemiyorum. Zaten sadece kendi yaptm ie younlayorum. Gelen
127

hastam da hi bir ekilde sorgulamam niye byle bir dncen var, nedir diye. Zaten bana gelen kii cinsel kimlik konseyinde sorgulanm olarak geliyor. Ondan sonra diyorlar ki zaten karar verilmi, bana hazr hasta geldii iin ok rahatm ben. Trans gei srecindeki prosedr sizce doru bir ekilde mi iliyor? imdi yle sadece yorum yapabilirim, mevzuatla ilgili derin bir bilgiye sahip deilim. Sonuta bu iin bir aamasndaki bir kii olarak, hak greceiniz gibi, bir yorum yapma hakkm var benim de. imdi bir insan bir cinsiyette douyor, kadn veya erkek. Ama daha sonra ne oluyor? indeki kendi hissettii cinsiyetle vcudundaki cinsiyet arasnda bir uyumsuzluk var, kar cinse dnmek istiyor, olur Bunun doru olup olmadn zmleyebilmek iin, -nk birok eyden etkilenebilir bu kii, arkada evresinden, baka evrelerden etkilenebilir- bunu ayrt edecek, doru mu, deil mi diye, tabi ki bilimsel dzeyde deerlendirecek uzman kiilerin olmas lazm. Bunlar da ite psikiyatrlar ve dierleri. O yzden bavuru yapld zaman psikiyatrlar tarafndan gerekten doru mu, deil mi, belki de yani onu brakn, bazen ben bile kendi iimde bir sr ey yayorum, psikiyatrik sorunlar zmleyebilmek iin psikiyatriste gidiyoruz, onlar bize yardmc oluyorlar Burada da gerekten bu kiinin hissettii doru mu, deil mi, kar cinste yaayabilir mi, yaayamaz m, bunu deerlendirme srecinde psikiyatrik bir kademenin olmas ve bunun gerekten doru olduuna karar verilmesi bence salkl bir ekilde devam ediyor. Ben bu prosedrn ok yanl olduunu dnmyorum. Neden derseniz zor iler bunlar, bir
128

kii gerekten de cinsiyet deitirmek istiyor olabilir; ama gerekten istiyor mu, bunu ayrt etmek lazm. Bir insann vcudunda sivilce sklsa bile ar oluyor; ama bunlar ok byk ameliyatlar geiriyorlar, rahimleri alnyor, yumurtalklar alnyor, vajenleri alnyor, memeleri alnyor. Sonra tekrar penis yaplyor. Buna karar verdiinde ok byk ve nemli sreler geiriyorlar. O zaman bunu ok salkl olarak, kendi evresi dnda birinin, uzman biriyle deerlendirip konuarak beraber karar vermesi bence ok salkl bir ey. Dnn ki mesela meer yle deilmi, yapmasaydm dese ne olacak? Peki imdiye kadar byle bir ey oldu mu trans geiinden sonra? Yok yle bir ey olmad benim karlatm. Hep onu vurguluyorum, bizim burada cinsel kimlik konseyinden getikten sonra hastalar hazr gelir bana. En byk sorumluluk psikiyatrisin, o karar verdikten sonra bir daha geri dnmek isteyeceini sanmyorum. Peki estetik beklenti nedir? Estetik beklenti konusunda memelerden ok skntlar var. Baz teknikler var gerekten ben de beenmiyorum. Darda yaplanlar ok iz oluyor, ok fark ediliyor. Eer daha uygun teknikler uygulanrsa iyi olur nk memeler sonuta denize girdii zaman falan, en ok gze arpacak ey, orada biraz daha uygun yaplmas lazm. Siz hangi teknikle yapyorsunuz daha ok? Benim yaptklarmda meme evresinde memenin siyahlnn evresinde kald iin hi bir ekilde yara izi bel129

li olmuyor. O yzden de bazen iki seans olarak yapyorum. Meme altnda yatay bir izgi olmamas iin, memeyi bztrerek dikiyoruz. O yzden biraz daha fazla bzme oluyor ama ikinci ameliyatta onu dzelttiimiz zaman hi bir ekilde belli olmuyor, en azndan ben yle dnyorum. Geenlerde bir hastam geldi Ya bu kk olmu dedi, stersen benimkini gstereyim dedim, Bu kadardr bunun by olmaz dedim. Bir kadn olarak yaad iin belki hi o zamana kadar erkek penisi grmemi olabilir. Bu iin byklkle alakal olmadn sylyoruz. Benim bakmdan trans erkekler trans kadnlara gre daha iyi iliki kurabildiim hasta gruplar. Kadndan erkee transekseller biraz daha mantkl, daha yani yanl olacak; ama erkeksi tavrlar oluyor. Ameliyat konusunda yaptn iten memnun olduklarn daha iyi belli ediyorlar. Daha iyi iliki kurulabiliyor ama dier grup biraz daha farkl. Dier gruba, dier doktorlar ok fazla yaklamak istemez. Trans erkeklerin en azndan bir fuhu seenei yoktur. Ama trans kadnlarn fuhu seenei vardr. Onlar ok seerek ameliyat ederim ben. Mesela son hastam talyada retim yesi olan bir hastamd. Bu amala1 deil de srf cinsel kimlik ile ilgili olduu iin ameliyat ettim. Yani trans erkek hastalar benim daha iyi iliki kurabildiim hastalar, daha mantkllar. Niye erkek olunuyor? Veya neden cinsiyet deitiriliyor? Cinsiyetin en nemli aamalarndan biri de cinsel ilikiye girmek. Bana gelen insanlar da bir cinsel hayat olsun isteyerek penis ameliyatna giriyor.

Ed. Notu: Fuhuu kastediyor.

130

TRANS GE SREC ve HUKUKA GENEL BR BAKI

Avukat Sinem Hun
sinem.hun@hundanismanlik.com

Trans bireyin gei dneminde karlat psikolojik ve tbbi srelerin yannda bir de, kanlmaz olarak, hukuki sre vardr. Bu sre salktan sosyal gvenlie, askerlikten cinsiyet geiin sonlanmasn da kapsayacak ekilde yatay ve dikey tm ilemlerin toplam olarak tanmlanabilir. Trkiye Cumhuriyeti Devletinde ise bu hassas dnem trans bireyin maddi ve manevi btnlnn korunmas ve toplumdaki saygnlna halel gelmeksizin kollanmas ilkelerinden hareketle ekillendirilmediinden olduka kendiliinden ve zensiz bir halde ilerlemektedir. Bu standartlaamama halinin devam etmesi, tek ve eit bir uygulamann sreklilik kazanmamas durumunda
131

var olan sorunlarn artarak sreceini tahmin etmek bir kehanet olmasa gerek. Avrupa nsan Haklar Mahkemesinin (AHM) itihatlar ile at yeni alanlarn Trkiye uygulamasn radikal anlamda deitirdiini ve dntrdn sylemek de pek mmkn deildir. Her ne kadar AHMin verdii kararlar i hukukta bavurucuya sadece yeniden yarglanma ve tazminat hakk verse de Avrupa Birliine tam yelik hedefindeki Trkiyeden ivedilikle ilgili konularda hukuki admlar atarak mevzuat yaknlatrmas yapmas beklenmektedir. AHM sadece insan haklar konusunda, Trkiyenin de imzacs olduu, Avrupa nsan Haklar Szlemesinde (AHS) yer alan haklarn ye devletlerde tam korunmasn deil, bu haklarn gelitirilmesini ve trevletirilmesini ngrmektedir. Bu kapsamda, aada hem i hukukta yrrlkte olan mevzuat ve uygulamalar, hem de AHM kararlar nda olmas umulan ve gerekenlere de yer verilmitir.

TRANS BREY VE k HAkk Kii hakk 1982 Anayasas ile kiinin yaam, maddi ve manevi btnln korumas ve gelitirmesi erevesinde gvence altna alnmtr. Trans bireylerin maddi ve manevi varlklarn gelitirme haklaryla ilgili en nemli amir hkm ise Medeni Kanun Madde 40ta vcut bulmutur. Bu maddeye gre: Madde 40- Cinsiyetini deitirmek isteyen kimse, ahsen bavuruda bulunarak mahkemece cinsiyet de132

iikliine izin verilmesini isteyebilir. Ancak, iznin verilebilmesi iin, istem sahibinin on sekiz yan doldurmu bulunmas ve evli olmamas; ayrca transeksel yapda olup, cinsiyet deiikliinin ruh sal asndan zorunluluunu ve reme yeteneinden srekli biimde yoksun bulunduunu bir eitim ve aratrma hastanesinden alnacak resmi salk kurulu raporuyla belgelemesi arttr. Verilen izne bal olarak ama ve tbbi yntemlere uygun bir cinsiyet deitirme ameliyat gerekletirildiinin resmi salk kurulu raporuyla dorulanmas halinde, mahkemece nfus sicilinde gerekli dzeltmenin yaplmasna karar verilir. Yukarda da belirtildii zere trans gei srecindeki bavurucu trans bireyin cinsiyet deiiklii davasndan sonu almas iin 18 yandan byk, bekar, cinsiyet geiinin ruh sal asndan zorunlu olup srekli olarak reme yeteneinden yoksun olmas gerekir. Bavurucu eer bu koullara haizse cinsiyet gei sreci balar. Bu sre alt ay ile iki sene arasnda deimekte olup bavurucu hem tbbi hem psikolojik aamalar doktor ve psikiyatr gzetiminde tamamlar ve uzman raporlar nda cinsiyetinin mahkemece deitirilmesine karar verilir. Dolaysyla trans gei sreci ve davalar zincirleme ve birbirine bal olup devletin gzetim ve denetiminin srekliliinden dolay kii hakkyla dorudan ilikili dier davalardan, rnein isim deiiklii davas ya da hakarete dayal tazminat davasndan, farkllk gsterir. Bu hukuki ili133

kiler btnndeki sreklilik ve denetim ynleri gz nne alndnda cinsiyet deitirme davasnn en fazla vesayet davasyla benzerlik arz ettii gzlemlenmektedir. Uygulamada ise gei srelerinin belli bir hukuki standarda kavutuunu sylemek mmkn deildir. Cinsiyet geie izin kararnn nitelii, hkm tesis eden hakimin dnya grnden, davann ald yerin bir il veya ile olmasna kadar fark edebilmektedir. Hatta bavurucunun cinsiyet geiinin kadndan erkee ya da erkekten kadna olmas dahi kararlar etkileyebilmektedir. Bavurucunun veya ailesinin nfuzu ve/veya sosyal evresinin de trans bireyin gei srecini dorudan etkileyebildii bilgi dahilindedir. Yukarda sz edilen amir hkm Medeni Kanunun 40. Maddesinin en sorunlu artnn reme yeteneinden srekli yoksunluk olduu rahatlkla sylenebilir. Bu artla devlet, bavurucu trans bireyin erkekliini veya kadnln tescil etmeden nce strelizasyonunu1 n koul sayarak zrriyet2 hakkn gasp etmekte ve bylece gelecek nesilleri korumaktadr. Dolaysyla devlet, trans vatandan Anayasa ve Uluslararas nsan Haklar Szleme ve artlaryla da korunan iki haktan biri arasnda seim yapmaya zorlamaktadr: Bavurucu ya o ok istedii mavi ya da pembe kimlie kavuacak ya da ocuk yapma ve reme yeteneini koruyacak ancak tannmam kimliiyle yaamaya
1 Ed. Notu: ksrlatrma. 2 Ed. Notu: Dl, soy anlamna gelen bu kelime reme anlamnda kullanlm.

134

mecbur olup hayatnn her alanndaki kaosa boyun eecektir. ki hakkn birlikte ve ayn anda trans vatanda tarafndan kullanlmas devlet iin mmkn deildir. Halbuki devletin bu uygulamas ve anlay aka hem kanun nnde eitlik ilkesinin hem de kiinin dokunulmaz ve devredilmez kii hakknn kanun eliyle ihlalidir. Maalesef bu uygulamann hukuksuzluu, trans bavurucular reme yeteneinden srekli yoksunluk artn ya hormon kullanarak ya da merdiven alt ameliyatlar yoluyla yerine getirdikleri iin alan cinsiyet deitirme davalarnda ok da tartlamamtr. Bu tartmay AHM nezdinde yapan bilgimiz dahilindeki tek rnek Mersin ilinden bir trans bavurucunun at davadr. Hem AHMin zorunlu ksrlatrmay hukuki zorunluluk olarak dzenleyen daval ye devletleri mahkum ettii kararlar3 hem de alnan son duyumlar davann trans bavurucu lehine sonulanaca ynndeyse de yrrlkteki kanunun bu blmnn deiip deimeyecei ve devletin bu karar dorultusunda bir yasa deiikliini gndemine alp almayaca karar aklandktan sonra grlecektir. AHM ise konuyu AHSnin 8. Maddesi erevesinde deerlendirmektedir. Bu maddeye gre: Madde 8: Herkes zel ve aile hayatna, konutuna ve haberlemesine sayg gsterilmesi hakkna sahiptir
3
Bkz. B. Vs. Fransa, 25 Mart 1992 tarihli AHM karar, Sheffield ve Horsham vs. Birleik Krallk 30 Temmuz 1998 tarihli AHM karar, Chrtine Goodwin vs. Birleik Krallk 11. Temmuz 2002 tarihli AHM karar.

135

Dolaysyla trans birey yeniden cinsiyet tayini srecindeki tm taleplerini zel hayata sayg maddesine dayandrabilmektedir. Bu kapsamda AHM yeniden cinsiyet tayini ameliyat, ad ve kimlik deitirme konularnda imzac devletlere itihatlar yoluyla eitli ykmllkler getirmitir. AHM B vs. Fransa (1992) , Sheffield ve Horsham vs. Britanya (1998), Goodwin vs. Britanya (2002) ve Grant vs. Britanya (2003) kararlarnda kiinin doum belgesinin tercih ettii cinsiyete gre deitirilmemesini szlemenin 8. Maddesinin ihlali anlamna geldiine karar vermitir. Bu kararlarla AHM, trans bireylerin cinsiyet deiiminin tannmasn yasal olarak art komu ve imzac devletlere bu ykmll getirmitir. Yani hibir imzac devlet trans bireyin cinsiyet durumunu hukuki platformda, bilerek ya da yasal boluklar bahane ederek, dzenlememe yoluna gidemez ve bylece bireyin hayatnn her alannda kaos yaamasna neden olamaz. Mahkeme ayn zamanda trans bireyin cinsiyet deiikliinin her trl kimlik belgelerinde (nfus czdan, ehliyet, oda kimlik kartlar vs.) tannmasn imzac devletin ykmllnde saymtr. Mahkemenin B. vs. Fransa ve Goodwin vs. Britanya kararlar mahkemenin bu tutumunun somutlat kararlardr. Bu balamda cinsiyet deiikliinin sadece nfus czdanlarnda deil, kiiyle ilgili tm belgelerde deitirilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde trans birey sosyal hayata katlamayacak i, sosyal gvenlik, eitim gibi en temel haklarndan yoksun braklm olacaktr.
136

te yandan Trkiyede 2004 ylndan beri yasal zorunluluk olan ve Medeni Kanun Madde 40ta yer alan ksrlatrma art AHM itihatlar ve genel prensiplerine aka aykrdr. Mahkeme, devletin bireyin hayatna bu kadar gl ve geri dnlemez biimde mdahale etmesini aka AHSnin 8. Maddesinin ihlali saymaktadr. Mahkemenin bu mantndan yola kan Avusturya Yksek dare Mahkemesi 2009 ylnda zorunlu ameliyatn cinsiyet ve ad deiiklii iin n koul olmadna karar vermitir. Ayn ekilde 2005 ylnda Almanya Federal Yksek Mahkemesi de cerrahi mdahalenin, cinsiyeti deitirmenin nkoulu olmasnn giderek artan ekilde sorunlu bulunduunu ve artk uzmanlar arasnda kabul grmediini belirterek AHM itihadnn iaret ettii ekilde karar vermitir. Ayrca AHM bu trden fiziksel prosedrlerin n koul olarak trans bireyin nne konmasnn AHSde korunan aile kurma hakknn baltalanmas anlamna da geleceini belirtmitir.

TRANS BREY ve SALk ve SoSYAL GVENLk HAkk 1982 Anayasasnn 60. Maddesine gre Herkes sosyal gvenlik hakkna sahiptir. Devlet bu gvenlii salayacak gerekli tedbirleri alr ve tekilat kurar. Dolaysyla devlet, hibir n koul gzetmeksizin, bu haktan yararlanlmas iin gerekli tm nlemleri almakla kendini ykml klarak sosyal gvenlik hakkn pozitif ykmll olarak dzenlemitir. Ayn ekilde nsan Haklar Evrensel Beyannamesinin 22. Maddesi, Uluslararas al137

ma Konferansnda 1952 ylnda kabul edilen Sosyal Gvenliin Asgari Normlarna likin 102 sayl szlemesi ve Avrupa Sosyal art da sosyal gvenlik hakkn temel bir insan hakk olarak dzenlemitir. Bu konuda halihazrda yrrlkte olan 5510 sayl Sosyal Sigorta ve Genel Salk Sigortas Kanunu ile 5502 sayl Sosyal Gvenlik Kurumu Kanunu trans bireylerin zellikle cinsiyet gei ameliyatlarnn finansman konusunda yaadklar sorunlar bakmndan ele alnmaldr. Sz konusu iki kanunda da hem sigortalnn tanm hem de sigortalnn bakmakla ykml olduu kiilerin tanm yaplmtr. 5510 sayl Kanunun 3. Maddesinin 10. Bendine gre genel salk sigortalsnn bakmakla ykml olduu kiiler unlardr: 10) Bakmakla ykml olduu kii: 5 inci maddenin birinci fkrasnn (b) bendi ile 60 nc maddenin birinci fkrasnn (c) bendinin (1), (2) ve (7) numaral alt bentleri ile yedinci ve sekizinci fkralarnn dnda kalan genel salk sigortalsnn, sigortal saylmayan veya istee bal sigortal olmayan, kendi sigortall nedeniyle gelir veya aylk balanmam olan; a) Eini, b) 18 yan, lise ve dengi renim veya 5/6/1986 tarihli ve 3308 sayl Meslek Eitim Kanununda belirtilen aday raklk ve raklk eitimi ile iletmelerde meslek eitim grmesi halinde 20 yan, yksek renim grmesi halinde 25 yan doldurmam ve evli olmayan ocuklar ile yana baklmakszn bu Kanuna gre malul olduu tespit edilen evli olmayan ocuklarn,
138

c) Geiminin genel salk sigortals tarafndan saland Kurumca belirlenen kriterlere gre tespit edilen ana ve babasn kapsar Ayn ekilde ibu Kanunun Geici 12. Maddesi 2011 ylnda yaplan deiiklikle u ekilde dzenlenmitir: lgili kanunlar gerei tedavi yardmlar karlanan kiiler, bu Kanunun yrrle girdii tarihte herhangi bir ileme gerek kalmakszn, bu Kanun asndan genel salk sigortals veya genel salk sigortalsnn bakmakla ykml olduu kii saylr. Bu Kanunun yrrle girdii tarihte ilgili kanunlar gerei bakmakla ykml olunan kz ocuklar bu Kanun gereince de bakmakla ykml olunan kii saylr. Ancak durumlarnda deiiklik olduunda salk hizmetlerinden yararlanma koullar bu Kanun hkmlerine gre yeniden belirlenir. Kz ocuklarnn durum deiikliklerinin ortadan kalkmas halinde, bu kiiler tekrar ilgili kanunlarna gre bakmakla ykml olunan kii saylr. Bu kiilerin sigortal ve sigortalnn bakmakla ykml olduu kiilere ilikin bilgileri ilgili kurumlar tarafndan bu Kanunun yrrlk tarihinden itibaren en ge ay iinde Kuruma bildirilir. Dolaysyla trans gei operasyonlarn ebeveyn sigortasndan sosyal gvenlik kapsamnda karlayacak trans bireylerden; evli olmamak ve bir ite almamak kaydyla4 trans erkekler; eitim grmesi halinde 25 yana kadar
4
Ed. Notu: Pembe kimlik tad srece, ya nemli olmakszn

139

trans kadnlar yararlanabilirler. Sosyal gvenliin zellikle bakmakla ykml olunan kz ocuuna getirdii haklardan (sigortalnn lm halinde emekli maandan yararlanma, kz ocuuna evlenme denei verilmesi vs.) trans kadnlar ancak cinsiyet geiinin yasal tannmas sonrasnda yararlanabileler. Yasal tanma kimlik deiimiyle mmkn olduu iin trans kadnlarn bu haklardan daha nce yararlanmalar mmkn gzkmemektedir. te yandan 5510 sayl Kanunun 12. Maddesinde de belirtildii zere bakmakla ykml olunandaki deiikliklerin en ge ay iinde kuruma bildirilmesi gerekir. Burada deiiklikten kastedilenler aka, tek tek ve tahdidi olarak saylmasa da cinsiyet geiini tamamlam, yasal olarak tannm ve 25 yan doldurmu trans erkeklerin durumlarndaki deiikliini Kuruma bildirme ykmllkleri olduu anlalmaktadr. Sosyal Sigorta lemleri Ynetmeliinin 76. Maddesine gre ise: Kurum, demeler kt ile Nfus ve Vatandalk leri Genel Mdrlnn nfus ktkleri on be gn gememek zere belirli periyotlarla karlatrlarak cinsiyet deiiklii, lm veya evlenmesi nedeniyle gelir ve aylk alma artlarn yitirenleri tespit etmektedir. Dolaysyla, yasal olarak tannm trans erkelerin on be gn ile bir ay iinde ilgili Kuruma bildirimde bulunmalar ve cinsiyet deiikliini haber vermeleri gerekmektedir. Aksi takdirde idari para cezasyla karlamalar kanlmazdr. Sosyal gvenlik sigortas kapsamnda karlanan ameliyatlar ise ksmi olup tm trans gei operasyonlarn kapsamamaktadr. Sosyal gvenlik kapsamnda karlanan ameliyatlarda ise trans birey ister zel hastane ister devlet hasta140

nesi olsun bir katk pay demektedir. Bu katk pay oranlar her yl Ocak aynda Bakanlar Kurulunca belirlenmektedir. te yandan, devlet hastanesi ile zel hastanenin talep ettii katk pay oranlarnn olduka farkllk gsterdii de bir baka gerektir. Bu katk paylar kimi zel hastanelerde operasyon bedelinin %70ine kadar kmaktadr. Srecin birok trans birey iin en nemli aamas olan genital operasyon sosyal gvenlik sigortas kapsamnda karlanmamaktadr; ancak genital operasyonlar olduka hassas ve zor olmalar, uzmanlk gerektirmeleri ve Trkiyede bu konuda uzman saysnn az olmas gibi faktrlerden tr pahal ameliyatlardr. Katk paynn ykseklii de gz nne aldnda trans bireylerin bu ameliyatlar neredeyse kendi olanaklar lsnde finanse ettikleri sylenebilir. Halbuki AHM itihatlarnda devletlerin tam bir yeniden cinsiyet tayinine yol aacak ameliyat olma imkann salamasn pozitif bir ykmllk olarak tesis etmitir. Bu yzden trans bir bireyin istek ve ihtiyalarna bal olarak, rnein hormon tedavisine, yeniden cinsiyet tayini ameliyatna ya da kalc epilasyon ve ses eitimi gibi dier tbb mdahalelere eriiminin olmas gerekmektedir. Tedavinin sz konusu ou kii iin anlaml bir yaam mmkn klacak tbb bir gereklilik olduunu kabul etmek nemlidir. Bu ykmlle ek olarak devletler baarl sonular elde edebilmek iin tedaviyi bireyin ihtiyalarna gre de uyarlamaldrlar.5
5
nsan Haklar Komiserinin 29 Temmuz 2009 nsan Haklar Raporunun nsan Haklar ve Cinsiyet Kimlii Blmnden, Avrupa Konseyi, Strasbourg, 2009.

141

Ayrca, AHM Van Kck vs. Almanya (1997) ve L. Vs. Litvanya (2003) kararlarnda devletlerin sigorta planlarnn da yeniden cinsiyet tayini ameliyatn da ieren bilumum tbben gerekli tedavileri kapsamasn aka zorunlu klmtr. AHMin getirdii bu standardn, Trkiyenin de iinde olduu, tm Avrupa Konseyi yesi devletlerde uygulamaya konmas zorunludur. Her ne kadar AB yesi devletlerdeki trans bireyler devletin salk sigortas kapsamnda ameliyat masraflarnn karlanmasn reddetseler de AB d Avrupa Konseyi yesi devletlerde durumla ilgili bilgi eksiklii olduundan devletler zerinde gerekli ve hukuki bask kurulamamaktadr. Trkiyeli LGBTT rgtlerinin, AHM itihadyla zorunluluk haline gelmi bu uygulamann Trkiye Cumhuriyeti Devletince hayata geirilmesi iin srarl ve srekli kampanya yrtmeleri, devletin isteksizlii veya uygulamay reddetmesi halinde de konuyu ulusal ve uluslararas platformlara tamas bu sorunun almasnda nemli katk salayacaktr. Yeniden cinsiyet tayini sreci sadece fiziksel mdahaleye dayal bir dizi operasyondan ibaret deildir. Psikolojik destek ile bireyin cinsiyet geiine adaptasyonunun da salanmas ok nemli olup srecin bu ayann da sosyal gvenlik kapsamnda olmas hayati neme sahiptir. Yukarda da belirtildii zere trans birey alt ay ile iki yl arasnda psikolojik yardm almakta ve ancak bu srecin sonunda uzmann verecei olumlu rapor ile cinsiyet gei olanakl hale gelmektedir. Her ne kadar psikolojik destek sosyal gvenlik kapsamnda olsa da destei veren hekimin bu konuda uzman olmas gerekmektedir. Maalesef, uygulamada karlalan vakalardan da bilindii zere, trans bi142

rey bu srete kimi zaman genital muayeneye veya biyolojik cinsiyetine geri dndrme gibi kabul edilemeyecek tedavilere maruz kalabilmektedir. Bu pratiklere gerek devlet hastanesi gerek zel hastanelerde karlalabilmektedir. Halbuki bu tip uygulama ve tedavi yntemleri hem Trk Ceza Kanunun 287. Maddesine (Yetkili hakim ve savc karar olmakszn, kiiyi genital muayeneye gnderen veya bu muayeneyi yapan fail hakknda aydan bir yla kadar hapis cezasna hkmolunur) gre su olup hem de Hasta Haklar Ynetmeliinin Hasta Haklarnn Korunmas alt balnda hkm altna alnan Mahremiyete Sayg Gsterilmesi, Rzas Olmakszn Tbbi Ameliyeye Tabi Tutulamama ve Hastann Rzas ve zni dzenleyen 21, 22 ve 24. Maddelerine gre de hak ihlali anlamna gelmektedir. Ayn ekilde AHM de bu tip uygulamalar tercih edilen cinsiyetin yasal olarak tannmas ynnde verdii kararlar erevesinde AHS madde 8 anlamnda szlemenin ihlali saymtr. Dolaysyla trans bireyler ve LGBTT rgtleri bu konuda hassas davranmal ve konuyla ilgili farkndalk oluturarak hukuki haklarn sonuna kadar kullanmaktan ekinmemelidirler.

TRANS BREY ve EVLENME HAkk Evlilik konusu da trans bireylerin hak gaspna uradklar nemli alanlardan biridir. Evlilik Anayasada ayrca ve aka tanzim edilmi bir hak olmayp dolayl olarak aile kurumu bal altnda dzenlenmitir. 41. Madde de u ekildedir:
143

MADDE 41- Aile, Trk toplumunun temelidir ve eler arasnda eitlie dayanr. Devlet, ailenin huzur ve refah ile zellikle anann ve ocuklarn korunmas ve aile planlamasnn retimi ile uygulanmasn salamak iin gerekli tedbirleri alr, tekilat kurar. Evlilik ile ilgili dorudan dzenleme ise Medeni Kanunda yaplm ve yine bu kanunda evlenmenin usul ve esaslar hkm altna alnmtr. Medeni Kanunun 134. Maddesi aka sadece kadn ve erkein birbiriyle evleneceinden bahsetmektedir. Dolaysyla Trkiyede sadece heteroseksel evlilikler yaplabilir. Madde u ekildedir: Madde 134 - Birbiriyle evlenecek erkek ve kadn, ilerinden birinin oturduu yer evlendirme memurluuna birlikte bavururlar. Ancak Trkiyenin de imzac olduu AHSde ise evlilik aka insann temel bir hakk olarak tannmaktadr. AHSnin 12. Maddesi u ekildedir: Madde 12- Evlenme hakk: Evlenme ana gelen erkek ve kadn, bu hakkn kullanlmasn dzenleyen ulusal yasalar uyarnca evlenmek ve aile kurmak hakkna sahiptir. AHSnin 12. maddesi her ne kadar hakkn kullanlmasn ulusal yasalara balasa da bu, evlilik hakknn varln ve ne srlmesini engelleyen bir art deildir. Bu dzenlemeye gre evlilik bireye zglenmi bir hak olup partnerinin cinsiyeti, cinsiyet kimlii veya cinsel yneliminden
144

ardir. Dolaysyla her iki dzenleme arasndaki fark udur: Evlilik AHSye gre temel bir insan hakkyken ulusal mevzuatta evliliin, Anayasada da dzenlenmesinden yola karak, bir tr idari prosedr olarak grld ne srlebilir. Bu iki madde arasndaki iliki ve etkileimin ne ve nasl olmas gerektii ise Anayasann 90. maddesinde tanzim edilmitir. Bu maddeye gre usulne uygun yrrle konulmu temel hak ve zgrlklere ilikin milletleraras antlamalarla kanunlarn ayn konuda farkl hkmler iermesi nedeniyle kabilecek uyumazlklarda milletleraras anlama hkm esas alnr. Buradan yola karak denebilir ki evlilik her Trkiye Cumhuriyeti vatanda iin bir haktr ve bu hakkn tketilmesinde idari ve hukuki engeller karmak hukukun ihlali anlamna gelmektedir. Pratie bakldnda grlmektedir ki yeniden cinsiyet tayini ameliyatlarn geirmi ve yasal olarak tannan trans bireylerin evlilik yapmalarnn nnde herhangi bir engel yokken en byk sorun cinsiyet gei ameliyat geirmeyi reddeden, bunu cinsiyet tanmlamas kapsamnda grmeyen trans bireyler bakmndan yaanmaktadr. Gei ameliyat yapmay reddeden trans bireyler kat zerinde erkek veya kadn olarak tannmalarna ramen d grnleri, tavrlar ve buna benzer toplumsal cinsiyet ynnden ayrt edici zelliklerinden dolay evlilik srecinde batan sona ok ciddi skntlar yaamaktadrlar. Yani soru udur: Pembe kimlik sahibi bir trans erkek ya da mavi kimlik sahibi bir trans kadn evlenmek istediinde devlet bu istee nasl cevap verecektir? AHMin Trkiye Cumhuriyeti Devletinin nne koyduu trans bireyin yasal tannmas zorunluluu bu erevede nasl amas gerekir?
145

Uygulamada trans bireyin nne bir dizi prosedr ve engel kacan sylemek abart olmasa gerek. Son dnemde bu yola bavuran ve yeniden cinsiyet tayini ameliyat olmay reddeden pembe kimlik sahibi bir trans erkek, rnein, salk raporu alnmas ad altnda oyalanm, kurum ii gizli yazmalarn konusu olmu, evlenmeye engel bir hali olup olmadnn tespiti iin ihtisas hastanesine sevk edilmi, genital ve psikiyatrik muayenelere maruz kalmtr. Tm bu srelerden fiziksel grnts ile kimlik cinsiyetinin birbiriyle rtememesinden dolay deneyimlemitir. Trans bireyin bu keyfi, kaynan hukuktan almayan uygulamalarla AHS ile gvence altna alnan evlilik hakk gasp edilmi olup Anayasa ile korunan maddi ve manevi varlna devlet eliyle tecavz edilmesine kar hukuku yannda hissedememitir. Bir baka sorun da evli olup gei srecinde olan veya srece balamak isteyen trans bireylerle ilgilidir. Medeni Kanunun 40. Maddesine gre evli olma hali cinsiyet geiin nnde bir engeldir. Devlet bu art getirerek hem hemcins evliliin nne gemek istemi hem de geleneksel, muhafazakar ve heteroseksel evlilik birlilii ve aile kurumunu korumak istemitir. Ulusal mevzuat uyarnca evli bir trans erkek ya da kadn cinsiyet gei srecini tamamlamak iin boanmaldr. Halbuki bu zorunluluk AHMin bir zgrlkten yararlanmak iin bir baka zgrln kstlanamayaca ilkesine terstir. Bu paralelde Almanya ve Avusturyada boanma artna kar gelitirilen yksek mahkeme kararlar olduunu sylemek gerekir.6
146

TRANS BREY ve ASkERLk Askerlik Trkiye Cumhuriyeti Devletinde erkek vatandalara getirilmi kanuni bir zorunluluktur ve Anayasann 72. maddesinde vatan hizmeti olarak tanmlanmaktadr. Bu grev kimlik cinsiyeti zerinden getirilen bir dev olduundan, haliyle, trans bireyleri farkl ynlerden ilgilendirmektedir. En nemli sorunu trans gei srecindeki trans kadnlar yaamaktadr. Transeksalite Askerlik Kanunu ve ilgili Trk Silahl Kuvvetleri Yetenei Ynetmeliine gre psikoseksel bozukluk olarak tanmland iin bu hastaln varlnn kantlamas gerekmektedir. Ancak bu kantlama sreci ou zaman trans kadn iin bir ikenceye dnr. Trans kadn ilemlerini yaparken dier tm adaylarla ayn yerde beklemekte, bu bekleme srecinde eitli szl ve hatta fiziksel tacizlere maruz kalmakta, bu tacizler kamu grevlileri tarafndan da srdrlmektedir. Trans kadn askerlik yapmaya srekli elverili olamadna dair belgeyi alarak askerlik grevinden men edilir. Konuyla ilgili olarak gerek Pembe Hayat LGBTT Dayanma Derneinin gerek dier LGBTT rgtlerinin yapt kimi almalar srecin hem madurlar hem de
6
Avusturya Anayasa Mahkemesi transseksel bir kadna, karsyla evli kalarak cinsiyetini dii olarak deitirme hakkn vermitir. Mahkeme doum belgesindeki cinsiyet hanesini deitirmenin evlilik tarafndan engellenemeyeceine karar vermitir (Avusturya Anayasa Mahkemesi, BverfG, 1 BvL 1/04 (18 Temmuz 2006). Ayn ekilde Alman Anayasa Mahkemesi de benzer bir karar vererek, Alman Hkmetini 2009 Austosundan nce yasay deitirmeye kanunen zorunlu klmtr.(Alman Anayasa Mahkemesi, BVerfG, 1BvL 10/05 (27 Mays 2008).

147

sosyal evreleri iin ne kadar ypratc olduunu gstermesi bakmndan dikkate deerdir.7 Konuyla dorudan ilgili bir baka grup ise yasal olarak tannan trans erkeklerdir. Bu grup asndan da askere gitmek yasal bir dev olarak dizayn edildii iin yasal olarak tannan trans erkekler de askere gitme ykmll altndadrlar. Askerlik yapmak istemeyen trans erkekler olduu gibi askerlik yapmak isteyen trans erkekler de olabilir. Zorunlu askerlik devini yerine getirmek istemeyen trans erkekler yukarda belirtilen psikoseksel bozukluk tansndan yola karak askerlie elverili olmadklarn iddia edebilecekleri gibi bu grevi icra etmek isteyen trans erkeklerin ise trans olma durumlar Trk Silahl Kuvvetleri tarafndan bir ret nedeni olarak deerlendirilebilir. Bu srete Trk Silahl Kuvvetlerinin trans bireyin askerlie elverili olup olunmadna dair kararna esas tekil edecek ekilde trans bireye ynelttii cinsel hayata dair sorularn, cinsel iliki esnasnda ekilmi fotoraf ya da videolarn istenmesinin, anal ve genital muayene yaplmasnn ne kanun ne de ynetmelikten kaynaklanan hibir hukuki dayana bulunmamaktadr. Bu tip uygulamalarla karlaan trans bireylerin mutlaka idari ve hukuki mekanizmalar altrmalar ve buna tevik edilmeleri gerekmektedir. Son olarak anti militarist trans bireyler iin vicdani retten de bahsetmek gerekir. AHMnin uzun yllardan beri
7
Bkz. Pembe Hayat LGBTT Dayanma Derneinin 2008-2011 yllar arasnda yaynlad raporlardaki madur anlatmlar.

148

bir hak olarak adlandrmaktan kand vicdani ret Bayatyan vs. Ermenistan (2011) kararyla artk temel bir insan hakk saylmaktadr. Dolaysyla, Trkiyenin de iinde bulunduu, AHSye imza atan devletlerin vicdani reddi kendi i hukuklarnda tesis etmeleri ve bu hakk tanmalar gerekmektedir. Aksi halde Avrupa Konseyi yesi devletlerin AHM nezdinde seri davalarla karlamalar ve tazminata mahkum olmalar kanlmazdr. Ayn ekilde, uygulamay srncemede brakan devletin Avrupa Konseyi tarafndan yeliinin askya alnmas da dahil olmak zere bir dizi yaptrmla karlalmas olasdr. Bu konuda Avrupa Konseyi Trkiyeye Osman Murat lke karar zerinden Aralk 2011e kadar sre vermi olup aksi halde yaptrm uygulama karar almtr. Yukarda zetlenen erevede de grld zere trans bireylerin gei srecinde yaadklar sorunlar, engellemeler ya da bilerek doldurulmayan hukuki boluklar AHS bata olmak zere uluslararas ve ulusal hukuktan kaynaklanan temel insan haklarnn bir ekilde inemesi sonucunu dourmaktadr. Devlet sistematik olarak trans bireye, yasal tannmay arzu ediyorsa yaam, salk, aile gibi maddi ve manevi varln ilgilendiren dier konulardaki hak ihlallerine kar kmamasn ve hatta bu ihlalin bir ynyle olaan olduunu sylemektedir. Bu manta gre, devlet, trans bireyi yasal olarak tanyarak modernliini ve demokratln gsterdiine gre trans birey de hak ihlallerine kar gelmeyerek devletle arasndaki altn dengeyi korumaldr. Bu zihniyetin almas iin topyekun ve her alanda bir hukuki mcadelenin gerektii ise su gtrmez bir gerektir.
149

150

BLNEN LK TRANS ERKEK DENEYM JACK BEE GARLAND (Nam- Dier BABE BEAN)*
Liz Highleyman eviri: mer Akpnar

Jack Bee Garland cinsiyet, etnisite, snf ve corafya snflarn aan, pek ok cephede nc biriydi. 1869 ylnda San Francisconun Russian Hill mahallesinde Elvira Virginia Mugarrieta olarak dnyaya gelen Garland st snf beyaz bir kadn ile ehrin ilk Meksikal konsolosu olan subayn ocuuydu. Asi bir erkek Fatma olan Garland rahibe okuluna yollanr; fakat 15 yanda bir aile dostuyla evlenerek kaar ve birka ay sonrasnda da boanr. Garland erkek kyafetleri giymeye balar ve sonraki birka yln seyahat ederek ve garip ilerde alarak geirir.
151

1897de Stockton, Californiada erkek klna girmekten tutuklanr. Dilsiz olduunu ileri srer ve yazarak iletiim kurarken adn Babe Bean olarak verir, ayrca biyolojik olarak kadn olduunu gizlemek iin herhangi bir abas olmaz. Erkek kyafetleri giyme ayrcalndan yararlanmak isteyen bir grup gen kadnn fkesi zerine ok gemeden yetkililer tarafndan serbest braklr. Bir glde tekneden bir evde yalnz bana yaayan Garland, The Stockton Evening Mail tarafndan gazete muhabiri olarak ie alnr. Allmadk yerel bir nl olarak kabul edilir. Basn sklkla cinsiyeti hakknda speklasyonlarda bulunur ve gizemli kz-olan, erkek-kadn gibi ifadeler kullanr. 1898de spanya-Amerika Sava patlak verince Garland Filipinlere gider. Beebe Beam ve Jack Garlandn da aralarnda olduu eitli isimler kullanarak ve biyolojik olarak kadn olduu kefedilince trl hileler yapp yetkililerle baa karak spanyolca evirmen, shhiyeci ve sava muhabiri olarak alr. Amma velakin, askerlik hizmetinde gerekten bulunup bulunmad konusunda kaytlar farkllk gstermektedir. Tarih boyunca erkek saylan kadnlarn ou hemcinsleriyle olan ilikilerini merulatrmak iin klk deitiren butch lezbiyenler olsa da Garlandn kadnlara kar grnrde romantik bir ilgisi olmamtr. Erkeklerin arkadaln tercih edip bir bakma misojinist olsa da (mesela, kadnlarn oy kullanma hakkna kar kmtr) erkeklerle olan ilikilerinin homoerotik olduunu gsterir hibir delil yoktur.
152

Filipinlerden ayrldktan sonra Garland San Franciscoya geri dner. lk bata kadn kyafetleri kullansa da ksa sre sonra erkek olarak kyafet deitirmeye devam eder. 1906 depremi ve yangnlarnn ardndan hemire olarak hizmet verir ve Kzl Hata gnll olarak alr. O zamana kadar erkek olarak grlmek iin ok daha sk abalamtr, sonraki 30 yl ise evsiz erkeklere hizmet eden serbest bir sosyal hizmet grevlisi olarak alr. 1936da Garland lser kaynakl karnzar iltihabndan hayata veda eder. Yaplan otopsinin ardndan salk uzmanlar anatomik olarak kadn olduunu aklarlar ve aile gemii ortaya kar. lmnn ardndan Garland hem erkek saylan bir kadn hem de bir trans-erkek olarak deerlendirildi. 1970lerin sonlarnda The San Francisco Gay and Lesbian Projectin hazrlad She Even Chewed Tobacco (Ttn Bile inedi) slayt gsterisi Garland kendini kadn olarak tanmlayan ve erkeklerin eriebildii frsatlardan yararlanmak iin klk deitiren -ve genellikle lezbiyenbutch kadnlar gelenei iine oturttu. Ama 1990 ylnda kan From Female to Male (Kadndan Erkee) kitabnda, FTM Internationaln kurucusu Louis Sullivan - Garlandn trans-erkek ve ayrca muhtemelen gey olduunu iddia ederek - onun bir erkek gibi yaamak istemesinin sebepleri yalnzca toplumun kadnlardan bekledii giyinme eklinden duyduu honutsuzluktan daha karmakt yazd.
153

Garlandn hikayesi kimliklerin anlalmasnn zaman iinde nasl deitiini gsteriyor. Bugnk bakmzla -zaman zaman kasten tm cinsiyetleri kucaklayanGarlandn kendini nasl tanmlayacan kestirmek imkansz.
* Yazar, Liz Highleyman byk lde salk, cinsellik ve politika zerine yazm bir serbest yazar ve editrdr. Bu yaz Lavender Magazinein web sayfasndan alnmtr. http://www.lavendermagazine.com/uncategorized/ jack-bee-garland-aka-babe-bean/

154

155

156

157

158

159

160