“Türkiye’de

 Gençlik  Miti”  
Yrd.  Doç.  Dr.  Demet  Lüküslü  (Yeditepe  Üniversitesi  Sosyoloji  Bölümü)  
 
Demet  Lüküslü:  Yeditepe  Üniversitesi  Sosyoloji  bölümünde  çalışıyorum.  Kendim  de  1977’liyim.  
Eminim  bir  kaç  sene  sonra  kaçlı  olduğumu  söylediğim  için  pişman  olacağım,  ama  diğer  yandan  
da   gençlik   çalışan   bir   kişi   olarak   hangi   kuşağa   ait   olduğumu   söylemenin   de   önemli   olduğunu  
düşünüyorum.   Gençlik   üzerine   çalışma   sebeplerimden   bir   tanesi,   ait   olduğum   kuşakla   da   çok  
bağlantılı.   O   yüzden   her   ne   kadar   seneler   sonra   -­‐     çok   seneler   sonra   da   değil   -­‐   pişman   olacak  
olsam   da,   her   zaman   kaçlı   olduğumu,   hangi   kuşağa   ait   olduğumu   söylemiş   oluyorum.   Kuşak  
üzerine,   gençlik   üzerine   çalışan   bir   kişinin   galiba   bunu   yapması   gerekiyor.   Benim   de   aslında  
gençlik   üzerine   çalışmam   çok   bireysel   bir   hikayeden   kaynaklanıyor.   Yani   kendimin   de   içinde  
olduğu   bir   kuşağı   anlama   çabası   sanırım.   Ama   diğer   yandan   da   görüşme   yaptığım   gençler  
benden   daha   küçüklerdi.   O   yüzden   tam   kendi   kuşağım   da   olmuyor   gibi   de   düşünülebilir.  
Marmara   Üniversitesi   Fransızca   Kamu   Yönetimi   mezunuyum.   Bizim   üniversitemizde,   lisans  
bitirme   tezi   vardı.   İlk   olarak   o   zaman   gençlik   üzerine   çalışmaya   başlamıştım.   Ferhat   Kentel’in  
‘Türk   Gençliği   98:   Suskun   Kitle   Büyüteç   Altında’   araştırması1   yeni   yayınlanmıştı.   O   dönem  
konuyla   ilgili   çok   fazla   gazete   yazısı   çıkmaya   başlamıştı.   Ben   de   pek   çok   eleştiri   getiriyordum  
gençlerle   ilgili   yazılıp   çizilenlere.   Dedim   ki   madem   lisans   bitirme   tezi   yapmak   zorundayım,   en  
azından   gençler   üzerine   bir   şeyler   yapayım.   Önce   çok   tarihsel     bir   şey   yapacak   olursam   aynı  
şeyleri  söyleyemem  veya  bu  kadar  rahatlıkla  savunamam  dedim.  Sonradan  tez  hocam  Prof.  Dr.  
Füsun   Üstel   oldu   ve   onunla   beraber   Türkiye’de   gençlik   tarihi   üzerine   bir   tez   yaptım.   Ardından  
yüksek   lisans   ve   doktorada   günümüz  Türkiye   gençliği  üzerine   bir   şeyler   yapabildim.   Ama   bugün,  
konuşmaya  başlamak  istediğim  konu  da,  birazcık  o  gençlik  tarihiyle  bağlantılı  olan  kısım.  Çünkü  
“gençlik”  deyince,  herkes  üzerine  pek  çok  şey  düşünüyor,  söylüyor.  Sizin  de  bir   önceki   oturumda  
tartıştığınız  gibi,  aslında  çok  da  heterojen  bir  kitleden  bahsediyoruz.  Ama  diğer  yandan,  tarihsel  
olarak  da  farklı  evrelerden  geçmiş   olan,  toplumdan  topluma  değişen,  ve  bir  yandan  da  gençlik  
tarihi   yapmak   isteyenler   için   de,   ciddi   alanlar   sunan   konulardan   bir   tanesi.   O   yüzden   “gençlik  
tarihinden”   başlayalım   istiyorum.   Çünkü   benim   en   ilgimi   çeken   konulardan   bir   tanesi   gençliğin  
                                                                                                                         
1
 http://www.kas.de/proj/home/pub/44/12/year-­‐1999/dokument_id-­‐2797/index.html  
moderniteyle,   sanayileşmeyle   ve   kentleşmeyle   olan   bağının   kurulması.   Bir   kategori   değil   ama  
sıfat  olarak  “genç”  her  zaman  olsa  da  -­‐   yani  her  zaman  kendimizi  başkalarına  göre  tanımlarken,  
“o   benden   genç”,   “daha   yaşlı”   gibi   kelimeler   kullansak   da   -­‐   aslında   bir   toplumsal   kategori   olarak  
gençliğin   oluşması,   moderniteyle   paralellik   gösteriyor.   Böylece   bir   kategorinin,   çocukluğun   ve  
gençliğin,   gerçek   hayatın   içinden   alınıp,   başka   bir   kuruma   emanet   edilmeleri   ve   o   kurumda  
geleceğe   hazırlanmalarını   görüyoruz.   Yani   bir   anlamda   çocukluk   da,   gençlik   de,   yetişkinliğe  
(sanayi   devrimiyle   beraber,   özellikle   de   çalışma   hayatına)   hazırlanılan   bir   dönem   olarak  
karşımıza  çıkıyor.  Bu  yüzden  modernitenin  ürünlerinden  bir  tanesi.    
 
O   açıdan,   mesela;   geleneksel   toplumun   gence,   yaşlıya   veya   çocuğa   nasıl   baktığıyla,   modern  
toplumun  nasıl  baktığı  arasında  fark  oluyor.  Veya   1920’li  yılların  gence,  çocuğa,  yaşlıya,  yetişkine  
bakışıyla   bugün   arasında   farklılıklar   oluyor.   Bu   açıdan   baktığımızda,   gençlik   tarihini   anlamaya  
çalıştığımızda,  aslında  hiç   de  durağan  (statik)  bir  tarihle  karşı  karşıya  kalmadığımızı  fark  ediyoruz.  
Gittikçe   değişen   ve   farklılaşan   bir   tarih   karşımıza   çıkıyor.   İşte   o   açıdan   bakacak   olursak,  
geleneksel   toplumla,   modern   toplum   arasındaki   fark   dediğimizde,   geleneksel   toplumda,   “yaş  
almak”   demek,   deneyim,   tecrübe   kazanmak   demek.   Geleneksel   toplumda,   yaşlılık   demek,   çok  
önemli   bir   mertebeyi,   bir   statüyü   de   beraberinde   getirmek   demek.   İşte   bu   yüzden  
yöneticilerden,   din   adamlarına   kadar,   önemli   pozisyonlardaki,   statülerdeki   insanlar   hep  
yaşlılardan  oluşuyor.  Çocukluk  ve  gençlik  ise  daha  henüz  tecrübe  sahibi  olmadığınız  bir  dönem.    
Hatta   gençliğin,   tam   olarak   bir   kategori   olmadığından   da   bahsedebiliriz.   Sadece   çocukluk,  
yetişkinlik  ve  tecrübe  sahibi  olduğunuz  yaşlılık  var.  O  açıdan,  sanayi  devrimiyle  durum  çok  ciddi  
değişiyor.   Çünkü   sanayi   devrimi   toplumun   merkezine   üretimi   koyuyor.   Yani   tecrübeyi   değil   de  
üretimi.   Böylece   çalışma   hayatının   merkezde   olması   yetişkin   merkezli   bir   toplum   sistemini  
yaratıyor.   “Yetişkin   merkezli”   derken   diğer   kategorilerin,   hepsinin,   yetişkinliğe   göre   ayarlandığı  
bir  toplumdan  bahsediyoruz.  Yani  çocuk  ve  gençken  yetişkin  olmaya  hazırlanıyorsunuz.  Modern  
okullar   da,   bunun   en   önemli   kurumlarından   bir     tanesi.   “Yaşlılık”   ise   artık,   daha   fazla  
çalışamadığınız,  çalışma  hayatının  bir  parçası  olamadığınız,  üretemediğiniz  bir   dönem  olarak  -­‐   bir  
anlamda  -­‐  aşağılanmaya  da  başladığınız  bir  dönem  denilebilir.    
 
Bu  açıdan  baktığımızda  sanayi   öncesiyle,  sanayi  sonrasının   farklı  biyolojik  evrelere  nasıl  baktığı  
da  çok  ciddi  anlamda  değişiyor.  “Gençliğin  önemi  nerede?”  dersek,  işte  gençlik  bu  üretimin  ve  
çalışma   hayatının   merkezi   olduğu   dönemde,   dinamizmi   temsil   etmesiyle,   özellikle     yaşlılara   göre  
karşılaştırıldığında,   yeniyi,   dinamik   olanı,   güçlü   olanı   temsil   ettiği   için,   bütün   ulus   devletler  
tarafından  bir  sembol  olarak  alınıyor.  Bir  başka  sebep  daha  var  tabii  ki  -­‐  o  da  çok  duymaya  alışkın  
olduğumuz,  ulus-­‐devlet  söyleminin  içinde  çok  önemli  bi  yer  tutan  -­‐  geleceğin,  gençler  tarafından,  
oluşturulacağı   düşüncesi.   Bütün   ideolojiler   ulus-­‐   devlet   oluşturma   sürecinde   geleceğin  
toplumlarını   şekillendirmeye   çalışıyor.   Bunu   yaparken   kendi   düşüncesini   taşıyan,   kendi  
değerlerine   ve   normlarına   göre   bir   gelecek   ve   gelecek   nesiller   yaratmaya   çalışıyor.   Çocukların   ve  
gençlerin   bu   geleceğin   nesillerini   oluşturmada   çok   önemli   bir   rol   oynayacakları,   çünkü   onların,  
geleceğin   yetişkinleri   olacağı   düşünülüyor.   Dolayısıyla   bir   anlamda   geleceği   kontrol   etmek  
istiyorsanız,  ilk  başta  çocukluktan  ve  gençlikten  başlamanız  gerektiğine  dair  ciddi  bir  anlayış  var.    
 
20.   yüzyılın   hangi   ideolojisine   bakarsanız   bakın,   gençliğin   bir   sembol   olarak   alındığını  
görüyosunuz.  Gençler,  yeninin  ve  yeni  toplumu  oluşturmak  isteyen  ideolojilerin  sembolü  olarak  
seçilmiş   oluyorlar.   Almanya’da   Nazizim   olsun,     İtalya’da   Faşizm     veya   liberalizm   için   bu   hep  
geçerli.   Türkiye’den   konuşacak   olursak,   hangi   ideolojiyi   alırsak   alalım,   gençlerin   bir   sembol  
olarak   seçilmiş   olduklarını   görüyoruz.   Gençler   bu   yeni   toplumları   oluşturacak   olan,   geliştirecek  
olan  bir  kategori  olarak  karşımıza  çıkıyor.  Ben  buna  “gençlik  miti”  adını  veriyorum.  “Türkiye’de  
Gençlik   Miti”2   hem   doktora   tezimin,   hem   de   kitabın   başlığı,   çünkü   aslında   gençlik   bir   kategori  
olarak  koyulurken,  siyasi  bir  kategori  olarak  tanımlanıyor  ve  onun  üzerine  kuruluyor.    
 
Türkiye’ye   bakacak   olursak,   bütün   hikayenin,   bir   modernleşme,   bir   sanayileşme   hikayesi  
olduğunu   söylemek   için   anlatıyorum.   Ama   tabii   Türkiye’ye   özgü   başka   yanlar   da   var,   global  
hikayenin   parçası   olan   yanlar   da   mevcut.   Türkiye’de   gençliğin   toplumsal   kategori   olarak  
karşımıza   çıkmasını     ne   zamana   kadar   geri   götürmek   lazım   diyecek   olursak,   ben   bunu  
Türkiye’deki   toplumsal   yaşam   üzerine   düşünenlerin   yaptığı   gibi   19.   yüzyılla   başlatıyorum.   19.  
yüzyıldaki   modernleşme   hareketleriyle   beraber,   batı   tarzı   okulların   kurulması,   o   batı   tarzı  
                                                                                                                         
2
 Türkiye’de  “Gençlik  Miti”.  1980  Sonrası  Türkiye  Gençliği,  İstanbul,  İletişim  Yayınları,  2009.  
okullarda   gelişen   bir   kuşağın   oluşması   ve   bu   kuşağa   da   Osmanlı   İmparatorluğu’nda   siyasal   bir  
misyon   verilmesini   görüyoruz.   Bu   siyasal   misyon;   zaten   zor   bir   durumda   olan   Osmanlı  
İmparatorluğu’nu,   batı   tarzı   eğitim   alarak,   Osmanlı’ya   has   kültürle   de   harmanlayarak,  
İmparatorluğu  çöküşten  kurtarmak.    
 
Bu   açıdan   baktığımızda,   o   siyasal   misyon;   gençliğin   ilk   başta   o   modern   kurumlarla   beraber  
kuşaklara   ayrıldığı,   hangi   sınıfta,   hangi   eğitimin   verileceğinin   belirlendiği,   o   eğitimdeki  
modernleşmeyle   beraber   Türkiye’de   karşımıza   çıkıyor.   Fransız   Osmanlı   tarihçisi   Francoise    
Georgeon’un   çok   güzel   bi   makalesi   var;   kuşak   kavgalarının   nasıl   19.   yüzyılla   beraber   gündelik  
hayata,   (tabii   gündelik   hayat   derken   elitlerin   hayatlarına)   girmiş   olduğundan   bahsediyor.   O  
açıdan   baktığımızda,   hem   kuşak,   hem   gençlik   daha   çok   modernleşme   hikayesinin   bir   parçası  
olarak  karşımıza  çıkıyor.  Orada  ilginç  olan  yanlardan  bir  tanesi,  Sultan  ve  Sultan’ın  çevresindeki  
kesimin,  İmparatorluğu  kurtarmak  için  oluşturmaya  çalıştıkları,   inşa  etmeye  çalıştıkları  kitlenin,    
kendisine   bir     muhalefet   hareketi     (Jön   Türk   hareketi)   olarak   geri   dönmesidir.   Çünkü   bu   batı  
eğitimi   alan   gençler,   bu   sefer   “Neden   bizim   de   batıdaki   gibi   bir   parlamentomuz   yok?   Neden  
padişahın   her   dediği   yapılsın?”   gibi   sorular   sormaya   başlıyorlar.   Böylece   sultanın   onayıyla  
sağlanan  batılı  eğitim  ve  o  modernleşme  hareketinin  bir  parçası  olarak  inşa  edilen  gençlik,     bu  
sefer   muhalefet   hareketi   olarak   karşımıza   çıkıyor.  Ama   bence   ilginç   olan   şeylerden   bir   tanesi,   bu  
gençlik   mitinin   o   muhalefet   hareketi   tarafından  da   içselleştirilmiş     olması.   Yani   “Gençlik   nasıl  bir  
kategori?”   dediğimizde   yine   gençler   siyasal   bir   kategori   olarak,   her   şeyden   evvel   devleti  
kurtarma   misyonunu   içselleştirmiş   bir   kitle   olarak   karşımıza   çıkıyor.     Burada   yine,   gençlik  
tanımının   ne   kadar   da   elitist   bir   tanım   olduğu   üzerine   konuşabiliriz.   Çünkü   genç   kitle   derken  
aslında,   imparatorlukta   sadece   küçük   bir   kitlenin   eğitim   alma   şansına   sahip   olduğunu   ve  
imparatorluğu   kurtarması   beklenilen   ya   da   sonrasında   Jön   Türk   hareketinin   bir   parçası   olan  
gençlerin,   çok   küçük   bir   kitleyi   oluşturduklarını   görüyoruz.   Bu   yüzden   de   kendilerini   toplumun  
eliti  ve  genç  bir  kitle  olarak  görürken  diğer  taraftan  da  geniş   halk  kitlelerini  genç  kategorisinin  
içine  katmadıklarını  görüyoruz.  Aslında  bu  bakış   açısı,  bugün   de  karşımıza  çıkan  konulardan   bir  
tanesi.  Sadece  Türkiye’de  değil,  pek  çok  yerde  karşımıza  çıkabilir.  Genç  deyince  aklımıza,  daha  
çok   öğrenci   kategorisinin   gelmesi,   genç   deyince  daha   çok   “burjuva   (orta   sınıf)   gençleri”   denen  
kitlenin  gelmesi  gibi.  
 
İşte   o   yüzden   sosyolog     Pierre   Bourdieu     gençlik   çalışmasını   ve     gençlik   üzerinde   yapılan  
akademik  çalışmaları  çok  eleştiriyor.  “Siz  çalışırken  sadece  burjuva  gençliğini  çalışıyosunuz,   çok  
ciddi  sayıda  olan   işçi  gençliğini  göz  ardı  ediyosunuz.  Sizin  genç   derken  bahsettiğiniz  kitle,  daha  
çok  öğrenci  olan  kitledir”  diyor.    
 
Genç   deyince   hangi   kitleyi   anlıyoruz?   Ya   da   genç   dediğimiz   kitle,   sadece   öğrencilerden   veya  
toplumun   o   elit   kesiminden   mi   oluşuyor?   Bu   konuları   konuşabiliriz,   ama   tarihsel   hikayemize   geri  
dönecek   olursak,   o   gençlik   mitinin,   İmparatorluğun   modernleşme   hareketinin   içinde  
oluşturulmuş   olan   gençlik   mitinin,   ardından   gelen   kuşaklar   tarafından   da   içselleştirilmiş  
olduğunu   iddia  ediyorum   ben.  Yani  gençlerin  devleti  kurtarma   odaklı  çalışan,   uğraşan,  siyasal  bir  
misyona  sahip  olan  bir  kitle  olarak  görülmüş  olması  durumu.  
 
Cumhuriyeti  kuran  kitlenin,  Osmanlı’nın  son  kuşağı  olduğunu  ve  aslında  o  gençlik  mitini  çok  ciddi  
şekilde  içselleştirmiş  olduğunu  söylemek  gerekiyor.  Oluşturulmak  istenen  milli  eğitim  ideolojisi,  
kurulmak   istenen   cumhuriyetin   temellerini   ve   ideallerini   kendi   prensipleri   doğrultusunda   inşa  
etmeye   yönelik.   Bütün   ulusal   eğitim   sistemleri   gibi   ülkenin   her   tarafında   benzer   bir   eğitim  
vermeye  çalışıyor  ve  homojen  bir  kitle  oluşturmaya  çalışıyor.  Ama  bununla  beraber  biliyoruz  ki,  
özellikle   Balkan   savaşları,   Birinci   Dünya   Savaşı   ve   ardından   da   Kurtuluş   Savaşı   gibi   farklı  
savaşlardan   geçmiş,   çok   ciddi   yaralar   almış   bir   ülkede   de   bu     homojenliği   korumak   çok   kolay  
değil.   Bu   yüzden   gençlere   konuşulurken   ve   ülke   gençliğe   emanet   edilirken   bir   yandan   çok   da  
“yerinde”   bir     kesime   emanet   edildiğini   de   görüyoruz.   Bunlar   eğitim   alma   şansına   sahip   olan,  
cumhuriyetin  değerlerini  içselleştirmiş  ve  kabullenmiş  olan  kitle.  Bu  kitleye  cumhuriyet  emanet  
edilmiş  oluyor.  O  yüzden  aslında,  cumhuriyet  gençliğe  emanet  edilirken,  “Hangi  gençliğe  emanet  
ediliyor”   sorusunu   da   sorabiliriz.   Cumhuriyet   tarafından   inşa   edilmiş   bir   gençliğe   emanet  
ediliyor.   Bu   kitlenin   de   aslında,   geniş   kitlelerle   karşılaştırdığınızda,   daha   küçük   bir   kitle   olduğunu  
söyleyebiliriz.   Ama   baktığımızda   yine   o   gençlik   miti   var   ve   orada   duruyor.   O   gençlik   miti   yine  
gençleri   siyasal   bir   kategori   olarak,   devlet   merkezli   olarak,   (bunu   derken,   asıl   düşüncesinin  
özgürlük,   kendi   hayatı,   kendini   kurtarmak   değil   de,   devleti   kurtarmak,   devletin   bekçisi   olmak  
gibi),   yani   Cumhuriyet’in   bekçisi   olarak,   Mustafa   Kemal’in   düşüncelerinin   takipçisi   olarak   gibi,  
farklı  ifadelerle  tanımlıyor.  
 
Cumhuriyetin,   belirli   kuşaklarıyla,   bugün   de   görüşmeler   yapıldığında     (ki   işte   Türk   Tarih  Vakfı’nın  
yaptığı   araştırmalar,   sözlü   tarih   görüşmeleri   var   mesela),   Cumhuriyetin   1.   kuşağıyla  
konuştuğumuzda,   onlar   kendilerini     “cumhuriyetin   kuşağı”   olarak   tanımlıyorlar.   “Atatürk’ün  
çocukları”olarak   tanımlıyolar.   Benzer   bir   şekilde,   Mina   Urgan’ın   “Bir   Dinazorun   Anılarını”  
okuduğunuzda,  o  da  kendisini  “Cumhuriyet  çocuğu”  olarak  tanımlıyor.  Ardından  1980  sonrasını  
da,     “Özal’ın   çocukları”,   “Özal’ın   veletleri”   olarak   tanımlanıyor.   Yani   aslında   baktığımızda  
cumhuriyetin   1.   Kuşağının,   bu   gençlik   mitini   içselleştirmiş,   sahip   olduğu,   ait   olduğu   kuşakla,  
övünen  bir  kuşak  olduğunu  görüyoruz.      
 
Cumhuriyetin   2.   kuşağı   olarak   adlandırabileceğimiz,     60’lı   ve   70’li   yıllara   baktığımızda,     (60   ve   70  
kuşağını  veya  68’le  78  kuşağını,  nasıl  adlandırırsanız)  bu  siyasal  mitin,  bu  siyasal  gençliğin  de  bir  
siyasal  misyona  sahip  olması  gerekliliği,    gençlik  mitinin  devamı  olarak  görülür.  Yani  orada  60’lı  
yıllarda,   özellikle   70’li   yıllarda,   Türkiye   toplumu   siyasi   olarak   çok   bölünmüş   ama   diğer   yandan  
ister   sağdaki   ister   soldaki   farklı   fraksiyonlarda   olsun,   içselleştirilen,   kabul   edilen,   hepsinin  
birleştiği   tek   nokta   var;   o   da   gençliğin   siyasal   bir   kategori   olması   gerektiği,   gençliğin   devleti  
kurtarma   amaçlı   çalışıyor   olması   gerektiği.   İki   taraf   da   bir   anlamda,   devleti   kötü   ellerden  
korumaya   çalışıyor,   toplumu   kurtarmaya   çalışıyor.   Toplumu   kurtarmaya   ya   da   devleti  
kurtarmaya   çalışırken   de,   kendisini   bir   yerde,   bir   pozisyonda   konumlandırıyor.   Eğer   toplumu  
kurtarmaya  adaysanız,  bu   demektir  ki  siz  kendinizi,  toplumun   daha  üstünde,   belirli   bir  eğitime  
sahip   olan,   toplumun   yönetici   bir   kitlesi   olmaya   aday   görünüyosunuz.   Burada,   tekrardan  
istatistiklere   baktığımızda,   yine   öğrenci   kitlesinin   çok   aktif   olduğu   bir   gençlik   hareketinden  
bahsettiğimizi   hatırlamak   gerekiyor.   Gençlik   hareketi   derken,   yine   öğrenciler   tarafından  
şekillendirilen,   bütün   gençliği   kapsamayan   bir   hareketten   bahsediyoruz   ve     öğrenci   kitlesinin  
yine  küçük  bir  kitleyi  oluşturmuş  olduğunu  görüyoruz.    
 
Gençlik   mitinde   kırılma   noktası   ya   da   farklılaşan   dönem   ise   1980   sonrası.   Benim   de   doktora  
tezimde   ele   aldığım   ve     lisanstan   beri   ilgimi   çeken   konu   o.     1980   sonrası   kuşağı   nasıl  
anlamlandıracağız?   Nasıl   ifade   edeceğiz?   1980   sonrası   kuşağı,   gençlik   mitinde   kırılma   noktası  
olarak   adlandırılıyor.     Çünkü   gençler   artık,     siyasetle   ilgilenmeyen,   kendisini   düşünen,  
vurdumduymaz,  apolitik,  depolitize  (bu  kelimeler  çoğunlukla  eş  anlamlı  olarak  kullanılıyor,  ama  
biliyoruz  ki  tam  da  eş  anlamlı  değil)  bir  gençlik  olarak  tanımlanıyor,    ve  bu  açıdan  baktığımızda  da  
gençlik   mitinden   farklı   bir   yerlerde   konumlanıyorlar.   Bu   yüzden,   doktora   tezimdeki   sorularım,  
“Türkiye’de  gençlik  mitinin  sonu  muydu?,  Acaba   gençlik  miti  sonlandı  mı?,  Kendisini  siyasal  bir  
misyonla  tanımlamayan  ve  devleti  kurtarma  misyonundan,  kendisini  bir  anlamda  soyutlayan  bir  
gençlikle   mi   karşı   karşıyayız?,   Apolitik   olarak   tanımlanan   bu   duruş,   ne   ifade   ediyor?”   gibiydi.  
Veya  “Apolitizim  de  bir  siyasi  duruş  mudur?,  O  da  bir  eleştiriyi  içinde  taşır  mı?”  gibi  düşünceler  
vardı   kafamda.   Buradan   hareketle,   1998   sonrasında   yapılan   bütün   anketlere   baktım.   Gençlik,  
üzerine  çok  fazla  yazılıp  çizilen,  herkesin  üzerine  çok  şey  söylediği  bir  alan,  ama  aslında,  gençlik  
üzerine  yapılan  anketler  dışında  çok  da  fazla  çalışma  yok.  Özellikle  1980  sonrası  gençlik  üzerine  
çok   fazla   çalışma   yok.     98’den   2004’   e   kadar   olan   bütün   anketleri   inceledim.   O   dönemler   için,  
“gençler   siyasetle   ilgilenmiyor”   deniyor.   Bu   gerçekten   böyle   mi?     Bütün   anket   sonuçlarına  
baktığımızda   karşımıza   o   çıkıyor.   Mesela,   siyasal   parti   üyelikleri   %3   -­‐   %4   arasında   değişiyor.  
Siyasetten   konuşma   oranları   %8   -­‐   %9.   En   az   güvenilen   kurumlar   arasında,   siyasal   partiler   ve  
TBMM   hep   başta   gidiyor.   Bütün   bunlar   söylenenlerin   bir   anlamda   doğru   olduğunu   ve   gençler   ile  
siyaset  arasında,  çok  büyük  bir  uçurumun  olduğunu  gösteriyordu.    
 
Benim   yapmaya   çalıştığım,   tam   da   soruyu   tersine   sormaktı.   Yani   gençler   neden   siyasetle  
ilgilenmiyor?   Çünkü   “Ne   biçim   gençler   bunlar?”   demek,   aslında   yine   gençlik   mitinin   devamı  
niteliğindedir.   Çünkü   siz   gençliği   siyasal   bir   kategori   olarak   kafanızda   yazmışsınızdır   ve   gençler  
siyasal   bir   kategori  olmalıdır   demişsinizdir.  Ondan   sonra   siyasetle   ilgilenmediklerinde,   “Siyasetle  
ilgilenmiyor,   ne   biçim   genç   bunlar?  dersiniz.   Ama   belki   de   sormamız   gereken   soru;   “Peki   gençlik  
siyasal   bir   kategori   midir?”   Tabii   ki   gençlik   siyasal   bir   kategori   de   olabilir   ama   her   zaman  
siyasetin   bir   parçası   olan   gençlerin,   çok   da   özgürlükçü   oldukları   söylenemez.   Öyle   olsaydı,  
mesela;     Hitlerin   gençlik     örgütlenmelerine   bakardık.   Hitler   gençliğe   önem   veren,   gençlik  
örgütlenmeleri   kuran   bir   siyasetçiydi.   Ama   baktığımızda   bu   örgütlenmelerin   özgürlükçü  
olmadığını   görüyoruz.   Bu   yüzden   belki,   gençlerin   katılımından,   gençlerin   siyasetin   bir   parçası  
olmasından  bahsedeceksek,  bundan  her  zaman  müthiş  olumlu  bir  şey  olarak  da  bahsedemeyiz.  
Bu   açıdan   soruyu   tersine   de   sorabiliriz.   Peki   neden   siyaset   ve   gençler   arasında   böyle   ciddi   bir  
soğukluk  var?  Siyaset  nelere  cevap  vermiyor  ki,  ya  da  siyaset  neyi  iyi  yapmıyor  ki,  gençlere  çekici  
gelmiyor?    
 
Anketlere  baktıktan  sonra  kalitatif,  niteliksel    bir   şeyler  yapmak  istedim  ve  İstanbul’da  80  tane  
derinlemesine  görüşme  yaptım.    Görüşmelere  Aralık  2000  de  başladım  ve  2004  sonlarına  kadar  
devam   ettim.   Ancak   sadece   İstanbul’da   yapılmış   olan   görüşmeler   olduğundan,   ne   kadar   şey  
ifade   edebilir/edemez?   Acaba   gençliğin   ne   kadarını   kapsıyor?   Başka   gençlere   sorsak,   ne   gibi  
cevaplar  alınırdı?    gibi  sorularım  vardı.  Geçen  sene,  Türkiye  Sosyal  Ekonomik  Siyasal  Araştırmalar  
Vakfı   (TÜSES)   için   gerçekleştirmiş   olduğumuz   bir   araştırmada,   siyasal   partilerde,   sivil   toplum  
kuruluşlarında   veya   inisiyatiflerde   aktif   olan   gençlerle,   görüşmeler   yaptık.   Toplamda   26   tane  
odak  grup  toplantısı  yaptık.  Orada  çıkan  sonuçlar  da,  çok  ilginçtir,  benim  4  sene  önce  yaptığım  
görüşmeleri   teyit   eder   durumdaydılar.   O   yüzden   ben   artık   iyice   emin   oldum.   Mesela,   “Neden  
siyasetten   uzak   bir  duruş   var?”   dediğimizde;   sebeplerden   bir   tanesi   siyasetin   kirli   bir   alan  olarak  
görülmesiyle   çok   bağlantılı.   Siyaset,   (hem   benim   yaptığım   80   derinlemesine   görüşmede,   hem  
odak   gruplarda)   “herkesin   kendi   çıkarını   düşündüğü,   çok   ciddi   ekonomik   çıkarların   döndüğü,  
rüşvetin   olduğu,   bir   rant   kapısı   olarak   görülen,   kirli   bir   alan”   olarak   tanımlanıyor.   Bir  başka   çıkan  
sonuç  ise  siyasetin  değiştirilmesi  zor  çok  katı  kuralları  olan  ve  genç  olarak  da  içinde  çok  da  fazla  
bir   şey   yapamadığınız,   belirli   şeyleri  değiştiremediğiniz,   ne   yaparsanız   yapın,   bazı   şeylerin   çok   da  
fazla   değişmeyeceği   bir   alan   olarak   tanımlanması.   Dolayısıyla,   bazı   şeylerin   çok   da   kolay  
değişmediğine   dair   bir   karamsarlık     var.   Bu   karamsarlığı,   diğer   kuşaklarla   karşılaştırdığımızda,  
belki   de   biraz   daha   yenilgi   üzerine,   yani   12   Eylül   sonrası   üzerine,   doğmuş   bir   kuşakla   da  
ilişkilendirerek   anlayabiliriz.   Dolayısıyla,   hüsran   hikayeleri   sonrası   doğmuş   olmalarıyla   da  
bağlantısı  var.  Daha  çok  eğitimli  olan  gençler  tarafından  ifade  edilen  bir  diğer  sebep  ise  siyasal  
alanın,   özellikle   siyasi   örgütlenmelerin   içinde   bireylerin,   kendilerini   rahat   bir   şekilde   ifade  
edemedikleri   yönünde.   Bu   yüzden   bireyi   ve   bireyin   özgürlüklerini   bir   anlamda   öldüren   veya  
kısıtlayan,   kendinizi   sadece   militan   olarak   tanımlayabildiğiniz,   ama   çok   da   rahat  
eleştiremediğiniz  bir  alan.  Burada  yine  genç  olmanın  verdiği  farklı  bir  durum  var.    Genç  siyaset  
yapar  mı?    Yoksa  sadece  başkalarından  deneyim  kazanmaya  çalışırken  itaat  mi  eder?    Gözlerini  
kapatıp  görevini  mi  yapar?    gibi  sorgulamalar  da  dile  getiriliyor.  Buna  belki  başka  eklemeler  de  
yapılabilir,   ama   öyle   gözüküyor   ki,     siyasete   getirilen   belirli   eleştiriler   de   var.   Gençler,   kendilerini  
siyasetin   dışında   tanımlarken,   “Ben   hiç   bir   şeyle   ilgilenmiyorum,   hiç   bir   şeyle   alakam   ve  
bağlantım  yok”  demekten  çok  daha  ciddi  eleştiriler  de  getirilebiliyor.    
 
O   yüzden   belki   soruyu   tersinden   sorarak;   “Bunlar   ne   biçim   genç   ve   neden   siyasetle   bağlantılı  
değiller?”  yerine,    “Siyaset  nelere  cevap  vermiyor?”  ve  “Siyaset  neden  gençlere  önemli  bir  alan  
olarak   gözükmüyor?”   diye   bakmak   gerekiyor.   Bir   anlamda   “Türkiye’de   Gençlik   Miti”   kitabımda  
ve  doktora  tezimde    bunları  savunuyorum.    
 
O  yüzden  belki  de  gençlik  mitinin,  en  azından  mit  olduğunu  düşünmemiz  ve  gençliği,  sadece  ve  
sadece   siyasal   bir   kategori   olarak   tanımlamamamız   gerekiyor.   Sizin   bir   önceki   oturumda   da  
söylediğiniz   gibi,   gençliğin   çok   heterojen   bir   kitle  olması,   çok   farklı   kesimlerden   oluşuyor  olması.  
Toplumsal   cinsiyetten,   ekonomik   düzeye   veya   eğitim   durumuna   kadar,   çok   farklı   şekillerde  
değişen,   heterojen,   ama   diğer   yandan   da,   dinamik   bir   kitleyle   karşı   karşıyayız.   Bu   yüzden  
gençliği,   teke   indirgeyen,   gençlik   miti   gibi,   mitlerle   gençlik   ne   kadar   anlaşılabilir?     Ya   da   her  
değişen  kuşaktaki  bu  süreçleri  nasıl  anlayabiliriz?    Değişen  yapıyı  nasıl  görebiliriz?    Her  kuşağa    ve  
yaşanılan   deneyimlere   göre,   farklı   bir   şekilde   ele   almamız,   ama   her   zaman   ele   alırken     (bunu    
özellikle    sosyoloji   doktorası  yaptığım   için  söylüyorum)  eleştirmek  değil,  alkışlamak  da  değil  ama,  
anlama   çabasının   önemli   olduğunu   düşünüyorum.   Bence   zaten   sosyoloji   de   sadece   ve   sadece  
bunu   yapar.   Ne   yargılar,   ne   de   alkış   tutar,   ama   anlamaya   çalışır.   Benim   yapmaya   çalıştığım   da  
bundan   ibaretti   denilebilir   ve   bana   sorarsanız   işte   bütün   heterojenliğiyle     ve     o   tüm  
tarihselliğiyle,     gençlik   çok   ilginç   çalışma   konularından   bir   tanesi.   Bu   yüzden   de   (2000   yılında  
üniversiteden   mezun   olduğumu   düşünürsek,   artık   9.   yılı   devirmiş   bulunmaktayım)   9   yılı   aşkın   bir  
süreden  beri  gençlik  çalışıyorum  diyebilirim.    
 
Soru:   Tarihsel   süreç   dedik.   Osmanlı   padişahlarına   bakıyoruz,   bir   çoğu   erken   yaşta   padişahlık  
dönemindeler  ve  siyasette  birey  olarak  çok  daha  etkin  katılıyorlar.  Ama  cumhuriyet  döneminden  
sonra,   bu   süreç   30   -­‐   35   yaşlarına   çıktı.   Sonrasında   da     40   -­‐   45   yaşlarına   kadar   gidiyor.   Artık  
80’lerden  sonra  gençlerin   tamamıyla     sağ   -­‐   sol   çatışmasından   dolayı,   siyasetten   soyutlaştırılması  
durumundan   kaynaklanıyor   bence.   Bu   durumu   şu   noktada   anlayamadım.   Bu   cumhuriyet  
döneminde  mi,  yoksa  80’li  yıllarda  mı  daha  çok  oluşan  bir  süreç?  
 
D.L:    Orada  bence  çok  daha  genel  ve  global  kırılma  noktalarından  bahsediyoruz  ki,  bence  çok  çok  
önemli   ve   farklı   cevaplar   da   verilebilinir.   Benim   düşündüğüm   mesela   İslami   ideolojinin   de   çok  
kullandığı   laflardan   bir   tanesidir;     “Kaç   yaşındasın?”   “Fatih’in   İstanbul’u   aldığı   yaştasın”   ama   o  
yaş   kaçtı,   18   miydi  19   muydu?   Gençlere   aktif  olmaları   söylenirken   ve   yeterince   ülke   sorunlarıyla  
ilgilenmediğinden   dem   vurulmak   istediğinde,   hep   bu   sloganlar   ve   soruylarla     karşılaşıyoruz.  
“Fatih’ın   İstanbul’u   fethettiği   yaştasın,   ama   sen   ne   yapıyorsun?”     Ama   diğer   yanda   Fatih’in  
yaşadığı   dünya   ile,   bugünkü   dünya   arasında   ciddi   fark   var.   Artık   insanların   30   yaşına   kadar  
okulda,    modern  eğitim  kurumlarında  oldukları,  80’li    yaşlarında  çok  rahat  ve  sağlıklı  bir  şekilde  
yaşayabildiği   dünya   ile,   (Fatih   Sultan   Mehmet’in   yaşadığı   dönemdeki   demografik   durumu   tam    
bilemiyorum,    ama  büyük   ihtimalle)  insanların  çok  daha  genç  yaşlarda  öldüğü  dönem  arasında  
ciddi   faklılıklar   var.   Diğer   yandan   Fatih   19   yaşındayken,   “19   yaş”   o   dönem   için,   bizim   şimdi  
gençliği  gördüğümüz  yaşla,    aynı  şey  değildi.  Ama  bu  söylediğin,  çok  çok  önemli  ve  bugün  de  hep  
söylenen  laflardan  bir  tanesi.  Bir  önceki  kuşakla,  hatta  100  yıllar   öncesiyle  şimdiyi  karşılaştırmak.  
Ama  hep  benim  söylemeye  çalıştığım  şey  de  şu;  farklı  kuşakları  karşılaştırmanın  çok  bir  anlamı  
yoktur,  çünkü  farklı  kuşaklar,  farklı  gerçeklikler  içinde  yaşarlar.    
 
O   yüzden   ben   mesela   68   kuşağıyla   da,   bugünün   kuşağını   hiç   bir   zaman   karşılaştırma   olayına  
gitmem.   Çünkü   işte   68’li   yıllarda   üniversite   öğrencisi   olmak   demek,   çok   daha   küçük   ve   ayrıcalıklı  
bir   kitle   olmak   demek,   yani   çok   daha   az   üniversite   öğrencisi   var.   Ve   üniversiteden   mezun  
olduğunuz   zaman   işiniz   nerdeyse   garanti.   Ama   bugün   üniversite   öğrencisi   olmak   demek,  
milyonlar   içinde   sadece   bir   öğrenci   olmak   demek.   İşinizin   hiç   de   garanti   olmaması   ,   size    
ekstradan  hiç  de   öyle  saygı  falan   duyulmaması   demek.  68’li  yıllarda  üniversite  öğrencisi  olmakla,  
bugün   üniversite   öğrencisi   olmak   arasında   ciddi   farklar   var.     Ama   dediğin   çok   doğru.   Genelde   ne  
yapılıyor?   Mutlaka   bu   kuşaklar   birbiriyle   karşılaştırılıyor.   1453   yılıyla,   2000’li   yılların  
karşılaştırılması   da   olabiliyor,   60’lı   yıllarla,     2000’li   yılların   karşılaştırılması   da   oluyor.   Ama   bence,  
nasıl   elmalarla   armutları   karşılaştırıp   da   bir   analiz   yapamazsak,   iki   farklı   dünyanın   içinde   doğmuş  
ve  farklı  gerçekliklerle  bir  anlamda  yoğrulmuş,  iki  kuşağı  da  karşılaştıramayız,  gibi  geliyor.    
 
O   yüzden   de   bana   gençlik   araştırma   alanı   çok   ilginç   geliyor,   çünkü   her   kuşağı   incelerken   hep,  
hangi   dönemin   içinde   yaşıyor?     Hangi   özellikler   içinde   yaşıyor?’   u   araştırmış   ve   bunları  
araştırırken,   aslında   o   dönemi   de   çalışmış   oluyorsunuz.   O     yüzden   mesela   ben,   Türkiye’deki   3  
farklı  kuşağı  inceledim  ve  benim  asıl  uzmanlık  alanım  80  sonrası,    ama  o  3  farklı  kuşağı  incelemek  
demek   aslında,   Türkiye’nin   sosyal   tarihini,     o   3   farklı   kuşak   üzerinden,   bütün   tarihi   incelemek  
demek,   o   farklı   yapıları   incelemek   demek.   Sorduğun   soru   o   açıdan   çok   çok   iyi   oldu.   Ama   80li  
yıllar   sonrasında,   sadece   gençlerin   siyasetten   soğuması   değil,   siyasetçilerin   de   gençlere   dur  
demesine  de  bakalım.  “Sen  bi   dur  bakalım  ne  kadar  bilgin  var?    “Sen  30’   una  kadar,  35’ine  kadar  
bekle!”     “Bu   yaşta   ne   siyaseti?”   demenin   ardında   bence   yine   1960’lı   ve   70’li   yılların   o   siyasal  
şiddet   ortamı   var.   O   siyasal   şiddetten   böyle   güç   alarak   “Bak   çoluğu   çocuğu   siyasete   karıştırırsan,  
işte  böyle  şiddet  olur,  anarşi  ortamı  olur.  Siz  en  iyisi  bir  durun.  Zaten  gençlerin  de,  en  delikanlı  
olduğu,  kanının  deli  aktığı  dönem”  o  yüzden  “sen  siyasetle  ilgilenme,  bak  siyasetle  ilgilendiğiniz  
zaman  ne  olduğunu  gördük”  düşüncesi  de  var.  Ama  diğer  yandan  neoliberalizmin  de  etkileri  de  
var   bence.   Gençliğin,   neoliberalizmle   beraber   o   gücünün   de   gidiyor   olması.   Gücünün   gidiyor  
olması   derken   şundan   bahsediyorum,   gençliğin   sadece   iş   hayatına     hazırlandığınız   bir   dönem  
olarak   tanımlanması.   “Sen   şimdi   şu   okulunu   bitir,   hayata   atıl”   sonra   mücadele   edersin”   gibi   o  
bütün   düşüncelerin   de   değişmiş   olmasıyla   çok   bağlantısı   var.   O   yüzden   “Ne   değişti?”   “Hangi  
yıllarda   değişti?”  diye   çok   daha  detaylı  olarak  da  bakabiliriz.   Ama  büyük   ihtimalle   bu   değişimler,  
çok  daha  büyük,  sistematik  değişimlerle  de  bağlantılı.    
 
Soru:    3  kuşağa  baktığınızdan  bahsettiniz.  Bu  3  kuşakta  da  gençliği  harekete  geçirecek  bir  takım  
motivasyonlar   var.   Biraz   önce   örnek   verdiğiniz   gibi,   Jön   Türklerde   batılılaşmanın   etkisiyle  
imparatorluğa   karşı   gelme,   60’larda   bir   devrim   olma   ihtimali   vardı.   Yani   sosyal   anlamda   da   yankı  
getiren  bir  takım   olaylar   oluyordu.  Belki  80’den  sonra  böyle  yankı  getiren,   o  kadar  büyük  çaplı  
bir  şey  olmamıştır,  o  yüzden  gençlik  bir  hareket  ortaya  koymamıştır.  Böyle  düşünülebilir  mi?  Çok  
hakim  değilim  tarihe,  o  anlamda  yanlış  bir  şey  söylemek  istemem,  ama  böyle  bir  düşünce  geliyor  
aklıma.    
 
D.L:     Eğer   Türkiye’den   bahsediyorsak,   80   sonrası   gençlik,   12   Eylül’ün   yarattığı   bir   kuşak   olarak  
tanımlanıyor  ve  işte  Mina  Urgan’ın  deyimiyle  “Özal’ın  veletleri”  olarak  tanımlanıyor.  Ama  bunu  
daha   genç   olarak   alalım.   12   eylül   darbesinin   gençlerinin,   12   eylül   darbesini  her   ne   kadar  bire   bir  
yaşamamış   olsalar   bile,   o   birikimi   bir   anlamda   yaşamış   olduklarını   söyleyebiliriz.   Ama   diğer  
yandan,   80’li   yıllar,   sistemsel   olarak   da,   ciddi   ekonomik   dönüşümün   yaşandığı   yıllar.   Sadece  
Türkiye  için  değil,  bütün  dünya  için  düşünecek  olursak,  neoliberalizmin  yaşandığı,    başta  Ronald  
Reagan     ve     Margaret     Thatcher   olmak   üzere,   o   liberal   dönüşümü   gördüğümüz,   89’da   Berlin  
Duvarının   yıkıldığı,   91’de   Sovyetler   Birliği’nin   parçalandığı   ve   ardından   gelen   o   küreselleşme  
olgusunun   yaşandığı   yıllar.   Küreselleşme   dediğimizde,   tüm   dünyayı   kapsayan   olgulardan  
bahsediyoruz.   Bu   yüzden   Türkiye   ve   tüm   dünyada   gençlerden   bahsederken,   evet   sistem   böyle  
bir  sistem,  neoliberalizmle  ve  küreselleşmeyle  de  çok  bağlantılı  bir  sistem.  Ve  bu  gençler  de,  o  
sistemin   devamı   niteliğinde.     Bu   açıdan   bakıldığında   çok   da   şaşırtıcı   bir   şey   yokmuş   gibi  
değerlendirilebiliyor.    
 
Benim   bakış   açım   da   bunun   yaşanılan   dönemle   çok   bağlantılı   olduğu.   Ama   diğer   yandan   da  
bütün  bunlar  yaşanılan  dönemle  çok  bağlantılıyken,  hissedilenlerin  veya  söylenilenlerin  çok  daha  
derinine   gidildiğinde   farklı   bir   şey   görüyoruz.   “Çok   güzel   bir   sistemde   yaşıyoruz”,   “İyi   ki  
neoliberalizm  var”  ya  da  “İyi  ki  küreselleşmiş  bir  toplum  var”,  “İyi  ki  12  Eylül  oldu”  gibi  bir  şeyi  
beğenmek  ve  memnun  olmaktan  çok   bir  “zoraki     konformizm”  durumu  var.  Bu,  “Ben  madem   bir  
şeyleri   değiştiremiyorum,   ona   ayak   uydurayım   ama   diğer   yandan   da   bunun   doğru   ve   iyi   bir  
sistem   olduğuna,   hiç   de   inanmıyorum,   hiç   de   katılmıyorum”   demek.     Bir   başka   deyişle,   anne  
babanızın  koyduğu  kurallardan  hiç  de  memnun  değilsiniz,  ama  bununla  savaşmak  ve  mücadele  
etmek   yerine   yalan   söyleyerek   geçiştiriyor   olma   durumundan   bahsediyorum.   Ya   da,  
üniversitenin   koyduğu   baş   örtüsüyle   okula   girilmemesi   kuralından   hiç   de   memnun   değilsiniz,  
doğru   bir   yasak   olmadığını   düşünüyosunuz,   ama   bire   bir   karşı   çıkmak   yerine   perukla   girmeyi  
seçmiş   oluyorsunuz.   Veya   bütün   siyasetlerine   ve   kurumlarına   eleştiri   getiriyorsunuz   ama   ona  
inanmadığınız   ve   güvenmediğiniz   için,   o   siyaset   kurumlarını,   oluşumunu   bir   anlamda   altında  
yatan   herşeyiyle   çekip   almış   oluyorsunuz.   Bu   yüzden Ulrich   Beck’in   Elisabeth   Beck-­‐Gernsheim’le  
beraber  yazdığı  bir  kitaptaki  bir  bölüme  gönderme  yapmıştım.  Orada  “özgürlük  çocukları”   olarak  
tanımlıyor.   O   birazcık   benim   tam   olarak   katılmayacağım   bir   görüş,   toplumun   bir   kuşağını  
tamamıyla  “özgürlük  çocukları”  olarak  görmek,  ama  özgürlük  çocukları  derken,  aktif  bir  şekilde  
siyasetin   dışında   duran   bir   kuşak   olduğu   için,   özgürlük   çocukları   bunlar   diyor.   Aktif   bir   şekilde  
siyasetin   dışında   olmak   demek   “actively   unpolitical     generation”   diyor     tam   olarak   kullandığı  
terim.   Genelde   biz,   aktif   kelimesini   aktivistler   için,   bire   bir   mücadelenin   içinde   olan   kişiler   için  
kullanırken,   Beck   bunu   siyasetin   ve   mücadelenin   içinde   bire   bir   olmayıp,   ama   yine   de   aktif   bir  
şekilde  olan  bireyler  için  kullanıyor.    
 
Bu  açıdan  baktığımızda,  siz  aktif  bir  şekilde  siyasetin  içinde  olmamayı  seçtiğiniz  zaman,  aslında  
yine   siyasetin   her   şekilde   üstünde   durulması   gereken   o   meşruiyetinı,   o   kabulünü   ve   siyasi   bir  
alan   olarak   varlığını   da   çekip   almış   oluyorsunuz.   O   açından   Beck,   böyle   bir   kaç   kurum   için;  
“Bunlar   zombi   kategorilerdir,   ölmüşlerdir   ama   yaşamaya   devam   ediyorlar”   diyor.   Ama   bu  
kurumları  “öldüren”  kuşak  da  bunu  yaparken  aktif  bir  şekilde  yapmıyor.  Tam  da  dışında  kalarak  
yapmış  oluyor.  “Ben  size  inanmıyorum,  sözlerinize  de  güvenmiyorum”  diyor.  Ama  dediğim  gibi  
Beck’e  başka  eleştiriler  getirebiliriz.    
 
Soru:     Tabii  onunla  ilgili   aslında,   Yani   mesela  politika   yapmak   için   ya   da   politik   olmak   için,   illa  da    
siyasal   partilerin   içinde   bir   şey   yapmak   değil   de,     başka   alanlarda   da   yapmaya   başlıyor   olmak  
diye  bir  durum  var.    Dolayısıyla  bir  yandan  da,  politika  yapma  şekli  ve  araçları  değişmedi  mi?  
 
D.L:  Tam  da  öyle.  Geleneksel  siyasetle  genel  olarak  siyaset  arasında  bir  ayrım  yapmamız  lazım.  
Ve  bunu  da  bize  feministler  çok  güzel  gösterdi.  Dediler  ki  “bireysel  olan  politiktir”.  Bireysel  olan  
ve  bana  bireysel  hayatımda  ve  özel  alanımda  dokunan  herşey,  bütün  o  güç  ilişkileri  ve  o  hiyerarşi  
aslında  siyasaldır  dediler.  Bu  yüzden  benim  özel  alanımda  yaptığım  mücadele,  aslında  siyasettir  
ve  siyasal  bir  mücadeledir.  Bunu  bir  anlamda  gençlerin  de,  belirli  gençlik  inisiyatiflerinin  yaptığını  
görüyoruz.   Ama   çok   ilginç   olan,   bunun   hiç   bir   şekilde   siyaset   olmadığını   söylemeleri.   Yani  
kendilerini  tanımlarken  “ama  ben  siyaset  yapmıyorum”  diyorlar.  
 
Yorum:  Siyaset  yapmıyorum  demekle,  siyasetin  kendisini  kullanıyorlar  yani.  
 
D.L:   Aslında   evet.   Ama   şunu   unutmayalım.   O   tanımı   yapan   gençlerin     kafasındaki   siyaset  
dediğimiz   şey   siyasal   partidir,   parlamentodur.   Yani   geleneksel   siyasal   alanının   çerçevesi   çok  
bellidir   ama   diğerleri   “siyaset   değildir”   gibi   düşündükleri   için   “A   ben   o   siyaseti   yapmıyorum”  
diyor.   Çünkü   siyaset   derken   o,   geleneksel   siyasetle   ilgili.   Daha   önce   saydık;   “kirli   bir   alan”,    
“değişmeyen”,   “kolay   kolay   değiştirilemeyen”   ve   “özgürlüklerin   olmadığı”   bir   alan   olarak  
tanımlanıyor.   O   yüzden   “ben   orada   değilim”   diyor.   Ben   buna   apolitizm   diyorum,   ama   aslında  
apolitizmin   de   2   çeşidi   var.   Bu   yüzden   depolitize   kavramını   değil   de,   apolitizm   kavramını  
kullanıyorum.  Depolitize  dediğimiz  zaman,  yukarıdan,  başkasının  sizi  depolitize  etmesi  vardır.  Sizi  
siyasetle,  zorla  ilgilenmemeye  götürmek.  Aslında  12  Eylül’ün  yaptığı  şeylerden  bir  tanesi  de  bu  
çabaydı.   Yani   siyasetle   ilgilendirmemesiydi.     Ama   apolitizm   dediğimiz,   depolitizasyondan   biraz  
daha   farklı   ve   2   çeşidi   var.     Pasif   apolitizm   dediğimiz,   hiç   bir   şekilde   siyasetle   bağlantı   olmaması.  
Hep   örnek   verilen;   “Başbakan   kim?”     diye   sorduğumuzda     bilmemek   gibi.   Siyasal   partiler  
hakkında   hiç   bir   fikrinin   olmaması.   Neoliberalizm   dediğinizde,   küreselleşme   dediğinizde   hiç   bir  
fikrinin  olmaması  ve  tam  olarak  bir  vurdumduymazlık  hali.  Bir  de  aktif  apolitizm  dediğimiz  bir  şey  
var   ki   o   genelde,   mesela;     kilisenin,     dinsel   kurumların   veya   ülkelerin   dış   politikada   seçtiği   yol.  
Yani   ben   siyaset   yapmıyorum   deyip,   diğer   yandan   da   ciddi   anlamda   siyaset   yapmak.   Kendini  
siyasetin  dışında  tanımlamaya,  üstünde  tanımlamaya  çalışmak  ve  benim  siyasetle,  o  geleneksel  
siyasetle   alakam   yok   demek.   Ama   baktığınızda,   siyasetin   tanımını   genişlettiğinizde,   aslında  
onların   yaptığı   da   tabii   ki   siyaset.   Ben   gençlik   inisiyatiflerinin,   mesela;   Genç   Sivillerin   veya  
%52’nin   üzerine   basa   basa   “ben   siyaset   yapmıyorum”   demesinin   aktif   apolitizm   olduğunu  
düşünüyorum.   Ve   bu   da   bir   taktik.   Çünkü   biliyoruz   ki,   siyaset   deyince   veya   siyaset   yaptığınızı  
söylediğinizde,   başınıza   pek   çok   şey     gelebiliyor.   Bu   yüzden   bunun   bir   taktik   olduğunu   da  
söyleyebiliriz.   Bunu   o   kuşak   yaptığı   için,   o   kuşakta   siyasetle   ilgili   ciddi   anlamda   soru   işaretleri  
olduğu   için,   “yapmayı   seçmediği”   olarak   da   tanımlayabiliriz.   Tabi   bunun   arkasında   başka  
etkenler  de  olabilir.  Bütün  bu  kuruluşlara  baktığımızda,  pek  çok  gençlikle  ilgilenen  inisiyatif,  stk  
vb…    ciddi  anlamda  kendisinin  siyaset  yapmadığını  söylüyor.  Ama  tanımı  genişlettiğimizde,   çok  
da   ciddi   anlamda   bir   şeyleri   dönüştürücü   siyaset   yapıyorlar   aslında.   Belki   de   bunları   tartışıyor,  
siyasetin  tanımını  tekrardan  yapıyor  ve  tüm  bunların  ne  ifade  ettiğini  anlıyor  olmak  gerekiyor.    
 
Soru:     1982   Anayasasında   gençlikle   ilgili   doğrudan   bir   tek   hüküm   var,   o   da     gençliğin   neyi  
yapmaması   gerektiği   ve   korunmasıyla   ilgili.   Gençlerin   siyasetten   uzaklaştırılması,   bugünkü  
bulunduğumuz   süreçte,   yani   2010   yılında,   gençlerle   ilgili   bir   politika   olmamasına   mı   yol   açtı  
acaba?   Çünkü   siyasette   bulunan,   siyaset   yapan   insanlar   genelde   45   yaşın   üstündekiler.   Yani  
aslında   bu   da   gençlerin,   gençlere   odaklı   bir   politikanın   olmamasını     mı     destekliyor?     1982  
anayasası   üzerine,   biraz   daha   gençlerin   siyasete   katılması   gerektiğini  öngören,   politikaların   biraz  
daha  önplana  çıkmasının  gerekli  olduğunu  savunan,  bir  sistem  mi  olmalı  acaba  ?    
 
D.L:  Söylediğin  şey  önemli,  ama  şuna  çok  katılmıyorum.  Evet  Türkiye’nin   böyle  çok  belirlenmiş  
bir   gençlik   politikası   yok.   Ama   diğer   yandan   da,   gençlik   o   “nesne”   olmaya   da   devam   ediyor.   Yani  
gençler   inşa   edilmeye,   gençler   belirli   yönlere   çekilmeye,   işte   milli   eğitim   sistemi   aracılığıyla   da  
belirli   bir   hizaya,   şekle   sokulmaya   çalışılmaya   devam   ediyor.   Bence   zaten   sahip   olunan   gençlik  
politikası  da  bu.    Taraf  gaztesindeki  röportajda  Gülesin  Nemutlu  ve  Yörük  Kurtaran  da  diyordu,    
“gençlik  politikasının  olmaması,    zaten  Türkiye’nin  gençlik  politikasıdır”  diye.  Bence  daha  ileride  
bir   şey   de   söyleyebiliriz.   Özne   olmakla,   nesne   olmak   arasındaki   fark.   Bir   yandan   baktığınızda  
dersiniz   ki,   “A   neden   bahsediyorsun   sen?”   “Cumhuriyet   ilk   kurulduğundan   beri,   gençlere   çok  
ciddi  önem  verilmiştir,  cumhuriyet  gençlere  emanet  edilmiştir”.    Ama  baktığınızda  gençler  hep  
nesne   olarak,   yani   bir   araç   olarak,   oradan   oraya   çekiştirilmeye   çalışılarak   ve   hiç   bir   şekilde   de  
özgür   bırakılmayarak,   belirli   bir   ideoloji   doğrultusunda,   şekillendirilmeye   çalışılmıştır.   Bence  
mesele  gençlik  politikasının  olup  olmamasından  çok,  (çünkü  çok  kötü  bir  gençlik  politikasıyla  da  
karşı  karşıya  kalabiliriz),  özne  olup  olmamak  çok  daha  önemli.  Yani  gençlerin  kendi  düşünceleri  
doğrultusunda,   kendilerini   ifade   edebilecekleri   alanların   oluşturulması   ve   oradan   buraya   da  
çekiştirilmiyor   olmaları   çok   önemli.   Yoksa   bugün   bütün   partilere   baktığımızda   gençliği   inşa  
etmeye     çalışan,   şekillendirmeye     çalışan   bakış   açısı   hala   var.   O   yüzden   ben   daha   çok   “gençlik  
politikası   mı,   değil   mi?”   den   çok,   “sen   ona   nesne   olarak   mı   yaklaşıyosun   yoksa   özne,   bir   birey  
olarak  mı  yaklaşıyosun?”a  bakıyorum.    
 
Çünkü    “O  kaç  yaşında  ki?”  Onun  kişiliği  oluştu  mu  ki?”  bakış  açısı  çocukları  da,  gençleri  de  çok  
rahatsız   eder.   Bu   tam   da,   yetişkin   merkezli  bakış  açısının   devamı,   yani  o   daha   henüz   oluşmamış,  
daha   henüz   yetişkin   olmamış   demek.   Gençlik,   çocuklukla   yetişkinlik   arasında,   sadece   geçici   bir    
kategori   olduğu   için,     henüz   oluşmamış,   oluştuğu   zaman   da   “işte   şöyle   olacak!”   bakış   açısı.  
Halbuki   özne  olduğunda,  çocuğa,   özne  olarak  baktığında,   çocuk  da  olsa,  genç  de  olsa,  yetişkin  de  
olsa  söylemek  istediğini  anlamaya  çalışıyorsun.  Bu  yüzden  gençlik  için  söylediğimiz  pek  çok  şeyi  ,  
çocukluk   için   de   söyleyebiliriz.   O   yüzden   çocuklara   yönelik   söylenen   pek   çok   şeyin   de,   öyle  
rahatsız   edici   bir   yanı   var   bence.   Özne   olarak   görülmüyor   ve     “adam”   yerine   konulmuyor  
olmaları.    
 
Adam   yerine   konmaktan,   delikanlılıktan,   falan   bahsederken   tabii,   toplumsal   cinsiyetten   hiç  
konuşmadık.   Genç   deyince,   toplumsal   cinsiyetten   de   konuşmak   gerekiyor.   Bütün   söylemler  
delikanlılık   üzerinden,   erkeklik   üzerinden   kurulmuştur.   Kadınların   görevi   daha   ikincildir.   Bütün  
ideolojilerde,   bütün   ulus   devlet   süreçlerinde   bu   vardır.   Kadının   görevi;   geleceğin   çocuklarını  
geleceğin    yurttaşlarını  doğurmak,  iyi  eş  olmak,  erkeğin  asli  görevi  ise;  hem  vatanı  korumak,  
 hem   çalışıyor   olmak   gibi   çok   daha   birincil     kategoride.   Aslında   bütün   uluslaşma   süreçlerinde  
bunu  görüyoruz.  
 
Soru:     Ben   bu   80   sürecinin   gelişimiyle   ilgili  bir  başka   şey   söylemek   istiyorum.   Şimdi   teknik   olarak  
baktığımızda,   siyasal   yapı   ve   toplumsal   yapının   o   iç   içe   geçmişliği,   o   karışmışlığı   Aristo’dan  
başlayarak   neredeyse   20.   yy’a   kadar   gelen   bir   süreç.   Yanılmıyorsam   60’lar,   70’ler,   özellikle  
Avrupa’da   (non-­‐governmental)   devlet   dışılık,   Amerika’da   (non-­‐profit)   kar   amaçı   gütmeme  
anlayışı,   bizde   80’   lerle   biraz   olsun     başlıyor   ve   bence   politika   üretmek,   siyasal   sosyal   yapıyı  
oluşturmak  anlamında,     bu  da   bizi  araçsal  değişime  itiyor,  çünkü  artık  herşey  siyasal  hayat  içinde  
olup   bitmiyor.   En   basiti   Osmanlı   yapısından   şöyle   bir   örnek   verebiliriz.   Osmanlı’da     yeniçerinin  
isyan   etmesi,     kazan   kaldırması,     düzenin   belli   bir   oranda   sekteye   uğraması   demektir,   en   kötü  
padişahın  inmesi  ya  da  sistemin  değişmesi,  askeri  sistemin  değişmesi  gibi  sonuçlara  gidebilecek  
olan.    
 
Bugün   bence  cumhuriyet   tarihinin   en  büyük   sivil  hareketlerinden   biri;  Tekel   işçileri.   Ama   iki   ayın  
üzerinde   bir   süreç   geçti.   Avrupa   mesela   bunu   sürekli   inceliyor,   çünkü   onlar   da   ciddi   anlamda  
şaşkın,   onlar   için   de   her   gün   olan   bir   şey   değil   bu.   Ama   bu   bir   sonuç   vermiyor   mesela.   Çünkü  
artık   araçlar,   yapılar   değişti.   Siz,   “Ben  bunu   istemiyorum”     dediğiniz   zaman,   bu  iş   bitmiyor   ve   bir  
çok   farklı   alan   var.   Mesela     sivil   toplum     alanında,   “Madem   istemiyorsun   önerin   ne?”   “Yapın  
ne?”,  “Sen  biraz  kendini  formüle  et”  gibi  bir  sonuç  da  doğuruyor  baktığımız  zaman.  Bence  onun  
çok  önemli  etkisi  var  diye  düşünüyorum.  Çünkü  artık  kullandığımız  araçlar  değişti.    
 
Bir   de   siyasal   yapıyı   gençlikle   özdeşleştirdiğimiz   zaman   şunu   görüyoruz;   mesela   bazı   partilerin    
gençlik   kolları   var,   kimisinin   gençlik   kolu   yok,   ona   tekabul   eden   başka   bir   yapısı   var.   Ona  
baktığımız  zaman  da  ben,  bir  genç  olarak,    bir  partinin  gençlik  kolu   olmasının  partinin  yönetim  
mekanizmasında  genç  olmamasına  bağlıyorum.  Çünkü  genç  demek  çok  büyük  bir  oy  potansiyeli  
demek.  Zaten  partilere  baktığımız  zaman  bir  yönetimi  var,  bir  kadın  kolu  var,  bir  gençlik  kolu  var.  
Niye?     Çünkü   yönetimde   kadın   da   yok,   genç   de   yok.   Ama   onlarda   oy   potansiyeli   olduğu   için,  
onları   da   kaybetmemek   lazım.   Yani   partiler   sadece   oy   amaçlı   olduğu   için,   orada   da   bir   şey  
üretemiyorsunuz.   Bence   bunun   sonucu   biraz,   hiç   bir   yerde   somut   olarak   bir   şey  
üretemiyorsunuz.   Ben   bunu   yapayım,   karşımda   bir   düşünce   oluşsun,   ya   da   oluşmasın,   görme  
şansınız   kalmıyor.   Çünkü   tamamen   ya   sonuç   odaklı   yani   sizi   bir   oy   potansiyeli   olduğu   için  
kullanıyorlar.   Ya   da   artık   dil   değişti,   uygulama   değişti.   Ben   biraz   şuna   bağlıyorum   açıkcası,  
bilmiyorum  siz  ne  düşünüyosunuz?  
 
D.L:  Tekel  işçileriyle  ilgili  olarak  konuşacak  olursak,  orada  gördüğümüz,  tam  da  neoliberalizmin  
bir   tezahürü.   Özelleştirme.   O   yüzden   de   bir   yandan,   Avrupa’nın   ilgisini   çekerken,   “Benzer   bir  
dünyada  mı  yaşıyoruz?”  sorusunu  hepimize  sorduruyor.  Diğer  yandan,  2008’de  patlak  veren  ve  
2009’da   ciddi   etkilerini   gördüğümüz   bir   ekonomik   kriz   var.   Bu   da   bize     “Neoliberalizm   nereye  
doğru   gidiyor?   Eşitliğin   hiç   olmadığı,   daha   ciddi   ayrımların   olduğu   bir   dünyaya   mı   gideceğiz?  
Yoksa   daha   eşitlikçi   bir   dünyaya   doğru   mu   gideceğiz?   Burada   toplumsal   hareketler   nasıl  
reaksiyon   gösterecek?     derken   Avrupa’nın   en   önemli   işçi   hareketlerinden   bir   tanesiyle   karşı  
karşıya  olunduğu  zaman  ilgi  çekiyor.    
 
Ama  diğer  yandan  da  söylediğin  gibi  bu   işçi  hareketine  destek  nereden  geliyor  diye  baktığımızda,  
yine   orada,   geleneksel   siyasetin   bir   kez   daha   sınıfta   kaldığını   görüyoruz.   O   yüzden,   geleneksel  
siyasetin  çözüm  bulamamasından  ve  gençler  için  çözüm  üretememesinden,  gençlerin  taleplerine  
cevap   verememesinden   bahsetmiştik   ya,   burada   da   yine,   toplumun   önemli   bir   kesiminin,   işçi  
sınıfının,   işçi   hareketinin   de,   sorunlarına   cevap   veremediğini   görüyoruz.   Çünkü   aslında   yine  
gençlerdekine   benzer   şekilde,   “Bazı   şeyleri   değiştirmek   hiç   de   kolay   değil,   ben   de   olsam  
değiştiremem,  kim  olsa  değiştiremez,  öyle  bir  sistem  var”  anlayışı  hakim.  Bu  açıdan    geleneksel  
siyasete   baktığımızda,     evet   öyle   bir   olgu   var.   AKP   öncesindeki   özelleştirme   kanunları,   önceki  
siyasal  partiler   döneminde  çıkmış  olan  bir  şey.  AKP  hükümetinde  bunun   devamını  görüyorsun  ve  
buna   karşı   bir   alternatif   geleneksel   siyasetin   kurumlarından   gelmiyor.   Geleneksel   siyasetin  
kurumları,   o   açıdan   baktığımızda,   sadece   gençlerin   taleplerine   cevap   veremiyor   değil,   aynı  
zamanda,  toplumun  geniş  kesimlerinin  sorunlarına  da  cevap  veremiyor.  Ya  da  işte  Kürt  sorununa  
da   cevap   bulamıyor.   O   yüzden   baktığımızda,   benim   burada   okuduğum,   o   küreselleşme,  
neoliberalizm   hikayesinin   Türkiye’deki   yansımaları.   Ama   baktığımızda,   geleneksel   siyasetin   de  
hiç   bir   şekilde   yanıt   bulamadığını   ve   bazı   şeyleri   gerçekten   de   değiştirmenin   çok   zor   olduğunu  
görüyoruz.  Bu  açıdan  da  o  direnişin  devam  ediyor  olması,  ama  bir  şey  elde  edemiyor  olmaları  da,  
o   karamsarlığa   bir   tuğla   daha   koyuyor.   Yani   “Bak   işte   adamlar   elinden   geleni   yapıyor,   yine  
değişmiyor”   tuğlaları   gittikçe   artıyor.   Sistem   bir   anlamda   değişiyor   ve   bu   sistemde,   mücadele  
alanı  oldukça  daralıyomuş  gibi  gözüküyor.  
 
Soru:    Şu  konuda,  fikrini  merak  ediyorum.  Bir  çok  müzik  akımı  gün  içinde,  gençler  arasında,  kök  
buluyor.  Mesela  klasik  müzik  bir  müzik  akımı  değil,  çünkü  zaten   60  yaşında   biri  dinliyor,  tişörtleri  
satılmıyor.   Ama   işte   Heavy   Metal’den   tut,   Emo’ya   kadar   bir   sürü   akım   var.   Bunun     temelde,  
gençler   arasında   daha   fazla   yaygınlaşıp,   daha   popülerleşmesinin   gençler   özelinde     bir   nedeni  
olduğunu   düşünüyor   musun?   Mesela   bir   görüşe   göre   gençlerin   daha   az   mülkünün   olması,   onları  
daha  az  muhafazakar  yapıyor.  Böylece  yeni  olan  şeylere  daha  açık  oldukları  iddia  ediliyor.  
 
D.L:   Ben,   gençler   daha   muhazafakar   ve   ya   daha   az   muhafazakar   ya   da   daha   özgürlükçü   gibi  
yaklaşımları  pek  sevmiyorum  Şimdi  bakacak  olursak  bunu  sadece  müzik  için  değil,  kitaplar  için  de  
söylebilirsin.   Mesela   Murathan   Mungan’ın   çok   sevdiğim   bir   sözü   vardır.   Diyor   ki;   “   Ben  
senelerden  beri,  sadece  yazdığımla  geçinen  bir  insanım,  sadece  kalemimden  para  kazanıyorum.  
Ve   beni   de   gençler   ve   kadınlar   okuyor”   Yani   bu   anlamda   baktığınızda,   gençler   hem   yazarlar  
açısından,   hem   müzik   piyasası   için   ve   diğer   yandan   moda   için,   yani   pek   çok   farklı   alan   için,  
aslında  önemli  bir  tüketici  konumundalar.  Diğer  yandan,  bunu  kötü  bir  anlamda  söylemiyorum.    
Genelde   bizde   tüketici   olmak,   negatif   olarak   tanımlanır.   Ama   diğer   yandan,   gençlik     tarihine  
bakacak   olursak,   1960   öğrenci   hareketi,   gençlik   hareketleri   çok   da   kıvılcımlanmadan   evvel   2.  
Dünya   Savaşı   sonrasında,   özellikle   1950’li   yıllarda,   ilk   defa   gençlik   kültürünün   oluşmaya  
başladığını  görüyoruz.  Yani  senin  bahsettiğin  o  gençlik  alt  kültürlerinin  aslında  gittiği  nokta  tam  
da   1950li   yıllar.   Ve   1950’   li   yıllar   2.   Dünya   Savaşı   sonrasındaki   o   dönemde   “baby   boom  
generation”   olarak   tanımlanan,   genç   nüfusun,   (toplumun   diğer   oranlarıyla   karşılaştırdığımızda  
daha   genç   bir   kesimin   oluşturduğu)   aynı   zamanda   ekonomik   gelişmelerle   beraber,   cebinde  
harçlığının  sadece  yaşamını  sürdürmesine  değil  ama  bir  şeyler  satın  almasına  imkan  tanıdığı  bir  
dönemde,   o   gençlik   kültürü   ortaya   çıkıyor.   O   dönemde   gençler,   nüfusun   önemli   bir   bölümünü  
karşıladığı  için,  konuyla  ilgili    ciddi    pazarlama  araştırmaları  yapılıyor.  Gençler  ne  satın  alır?    Ne  
satın   almak   istiyor?     Ne   talep   ediyor?   Bence   çok  ilginç   olan,   işte   bütün   o   pazarlama   stratejisiyle,    
gençlik   kültürünün   de   oluşmaya   başlıyor   olması.   İşte   gençlik   modasından,   gençlik   müziğine,  
gençlik   dansına,   gençlik   edebiyatına   kadar   pek   çok   şeyin   o   dönemde   karşımıza   çıktığını  
görüyoruz.    
 
 O  yüzden  mesela  muhafazakar  mı,  değil  mi?    konusuna  bir  gönderme  yapmak  için  söylüyorum;    
ünlü   Beat   Generation   Kuşağının   yazarlarının   (Jack   Kerouac,   Allan   Ginsberg,   vb.)     kitaplarının  
basılması  için  uzun  bir  zaman  beklediler.  “Pornografik  yazılar  bunlar,  edebiyat  da  yapmıyorlar  ki”  
deyip  kitaplarını  basmadılar.  Mesela  Kerouac  “Yolda”  kitabının  basılması  için  senelerce  bekledi.  
Kapitalizm  zaten  de  böyle  bişey,  her  şeyi  içine  alabiliyor,  “bunda   bir  şey  var,  demek  ki  bundan  
satış   yapabilirim”   diyor   ve   onun   üzerine   bu   yazarların   kitapları,     büyük   yayınevleri   tarafından  
basılmaya   başlanıyor.   Ardından   da   özellikle   Beat     Kuşağı’nın   kitle     hareketleri,   savaş   karşıtı  
hareketler  gibi  siyasal  hareketler  üzerinde  çok  önemli  olduklarını  gördük.  O  yüzden  ben  hiç  bir  
zaman   kültürle,   siyaset     arasında   ciddi   ayrım   yapmayanlardanım.   Bence   60’lı   yılları   anlamak   için,  
o   gençlik   kültürünün   oluşmasını,   o   gençlik   kültürü   ortaya   çıktıktan   sonra   da   siyasal   taleplerle  
karşımıza   çıkışını   görmemiz   gerekiyor.   O   açıdan   da   yine   Türkiye’deki   gençlik   alt   kültürlerine  
baktığımızda   da,   evet   tüketim   yanı   da   var,   ama   diğer   yandan   da   kendini   bir   genç   olarak   var  
etme,   kendini   ifade   etme,   kendi   üretimiyle   karşımıza   çıkmak   gibi   bir   özelliği   de   varmış   gibi  
geliyor.   Ve   gençlik   kültürleri   üzerine  de   çok   ciddi  çalışılması   gerektiğini   düşünüyorum.   O   da   yine  
bence  Türkiye’deki  çok  ciddi  eksik  alanlardan  bir  tanesi.    
 
Soru:   Sosyal   meselelere   karşı,   tüketici   boyutunda   bakarsak,   gençleri   duyarlı   olarak   görüyor  
musunuz?  
 
D.L:   İlk   olarak   şunu   söyleyeyim,   Boğaziçi   Üniversitesi’nde,   her   sene,   her   iki   dönemde,   gençlik  
sosyolojisi   diye   bir   ders   veriyorum   ve   her   dönem   gençler   arasından   mutlaka   bir   kişi,   gençlik,    
tüketim  toplumu  ve  reklamlarla  ilişkili    bir  ödev  yapıyor.  Bu  Genç  Turkcell,  kampüsteki  bankalar  
ya  da  kampüsteki  reklamlar  üzerine  olabiliyor.  Ama  her  sene  ilişkiyi  irdeleyen  bir  çalışma  var  ve  
bunun   da   çok   önemli   olduğunu   düşünüyorum.   Ama   duyarlılık,   toplumsal   duyarlılık   açısından  
bakmak,   özel   olarak   bir   saha   araştırması   yapmayı   veya   özel   olarak   inceleme   yapmayı  
gerektiriyor.   O   bilgi   bende   malesef   yok.   Ama   Unilever,   Henkel,   Genç   Turkcell   gibi   şirketlerin  
yöneticileriyle,     pazarlama   müdürleriyle   görüşen   bazı   öğrencilerimden,   şirketlerin     bir   strateji  
olarak,  özellikle  bazı  ürünlerde  gençleri  hedef  kitlesi  olarak  seçtiğini    biliyoruz.    
 
Bu    yüzden  de  gençlik  üzerine  yazıp  çizen  sosyologlar  diyorlar  ki,    özellikle  tüketim  toplumuyla  
beraber  gençlik  de  artık  satılan  objelerden  bir    tanesi  oldu.  Ama  bunu  sadece  gençlere  yönelik  
bir  ürünün  satılması  olarak  düşünmeyelim.  Mesela  şampuan  satarken  de,  “  Eğer    genç  ve  güzel    
gözükmek   istiyorsan,     o   zaman   bu   ürünü   alacaksın”   gibi,   yani   gençliğin   de   bir   ürün   haline  
geldiğini,    ama  diğer  yandan    ürün  haline  gelirken,  yaştan  da    soyutlandığını  söylüyorlar.  Bu  da  
bence   çok   ilginç.   Yani   artık   genç   dediğimizde,   özellikle   tüketim   toplumuyla   beraber,   bütün   bu  
stratejilerle   beraber,   sadece   yaş   olarak   genç   olandan   bahsetmiyoruz.   Genç   görünenden   de  
bahsetmeye  çalışıyoruz.  Ve  herkes  de  genç  görünmeye  ve  dinamik  olmaya  uğraşıyor.  Bu  açıdan  
yaşlılık  üzerine  çalışma  yapıyor   olmak  da  çok  önemli.  Çünkü  diğer  yandan,  tüketim  toplumuyla  
beraber,   kimse   yaşlı   olmak   ve   elden   ayaktan   düşmüş   olmak   istemiyor.   Bu   yüzden   gençlik  
çalışırken   ister   istemez,   “Yaşlılık   ne   demek?”   “Çocukluk   ne   demek?   “Yetişkin   ne   demek?”   gibi  
soruları   da   soruyoruz.     Mesela   sigorta   reklamları,   “Yaşlılığınızı   nasıl   yaşamak   istiyorsunuz?”  
“Emekliliğinizi   nasıl   yaşamak   istiyorsunuz?”   söylemleri   ile     aslında,     bize,   yaşlılıkta,   emekli  
olduğunuz   zaman   da   mutlu   olmak   istiyorsak,   şimdiden   yatırım   yapmak   zorunda   olduğumuzu  
söylüyor.    
 
Çevre   konusuyla   ilgilenen   Bahçeşehir   Üniversitesi’nde   araştırmacı   olan,   doktorasının   son  
aşamalarında   olan   Barış   Gençer   Baykan   diye   bir   arkadaşım   var.   Onunla   birlikte,   çevre  
hareketinden   ama   farklı   örgütlenmelerden   olan   gençlerle   bir   odak   grup   yapmıştık.   Onlar   çok  
muzdariptiler.   Hala   çevre   konusu   yan   bir   şey   olarak,   çok   “lüks”   olarak   gözüküyor.3   Ama   diğer  
yandan   yaptığımız   odak   gruplarda   da   dünyanın   sorunları   dediğimizde   çevre   sorunları   da   dile  
getiriliyor.   Türkiye’nin   sorunu   olarak   çevreden   bahsedilmeyip   dünya   sorunu   olarak   bahsedilmesi  
bize  çok  ilginç  gelmişti.  
   
Yorum:  Türkiye,  dünyada  değilmiş  gibi  
 
D.L:   Bir   de   özellikle   çevre   örgütlenmelerinde   olanlar,   yaptıklarının   (yoksulluk,   şiddet,   gibi   çok  
daha   “can   alıcı”   şeyler   varken)   çok   lüks   olduğuna   dair   bir   algının   var   olduğunu   ve   bunun  
sıkıntısını    çektiklerini  söylemişlerdi.  Ama  senin  söylediğin  soruya  maalesef  yanıt  veremem  çünkü  
o  ayrı  bir  saha.    
 

                                                                                                                         
3
  Bkz.   B.G.   Baykan   ve   D.   Lüküslü,   “Gençlere   göre   çevre:   Küresel   ama   Satırarası   Bir   Sorun”,   Gençler   Tartışıyor.  
Siyasete  Katılım,  S orunlar  ve  Çözüm  Önerileri  içinde,  İstanbul,  TÜSES  Yayınları,  2009.