L M VE B L M

B L M HERKES N M TEREK MALIDIR

lim, hibir kimsenin kendi mal de ildir, tek ba na herhangi bir milletin mal da de ildir. lim m terek (ortak) mald r ve evrenseldir. Hatta yabanc bir devletten bir bilim adam lkemize geldi inde ona ok byk ilgi, alaka ve hrmet gsterilir.
2

YARINLARIN L M D NCES N N TEMELLER

Bilimsel geli meye zemin haz rlayan birinci etken bizim ilim tarihimizdir. kinci faktr Rnesanst r. Rnesans, XVI. yzy l ile XVII. yzy lda ya anm t r. Rnesanstan sonra bizim ilim tarihimizdeki byk ilim adamlar m z Bat l lar rnek alm lard r.
3

 nc faktr, Frans z ihtilalinden (1789) sonra laikli in do u unun bilime katk s d r. Gnmzdeki bilimsel geli meler de yar nlar n ilmine katk da bulunmaktad r. Hazreti san n getirdi i mesaj, Bat medeniyetinin en gl, en sa lam ve en nemli temelini olu turur. Bat medeniyeti bylece varl k sahnesine km t r; nk Bat medeniyetinin esas ; Grek felsefesi (matematiksel d nce), Roma hukuku ve gerek H ristiyan dinine dayanmaktad r.
4

L MLERDE GELECEKTE DAHA DA GEL ME OLACAKTIR

Gelecekte ilimler ok geli ecektir. nsanlar, her geen gn, ilme daha ok nem verecekler; btn glerini ilim ve fenden alacaklar; kuvvet, ilmin eline geecektir. leride ilimlerde daha da inki af olduka, insanlar her eyi daha net, daha a k ve seik greceklerdir.
5

 lim ok nemlidir. leride her ey ilme dayanacak, herkes ilmin arkas ndan ko acakt r. nsan potansiyel olarak ilme a k var edilmi tir.

DNYA N N VAR ED LM T R?
Dnyan n var edilmesinde sebep vard r: 1. Dnya; insan n okumas , ett etmesi, irdelemesi, zerinde d nmesi, iyice incelemesi iin bir kitapt r. 2. Dnya; insan n seyretmesi iin bir sergidir. 3. Dnya, mdahale etme hakk yla insana verilmi bir emanettir.
7

NSANIN GREVLER
Dnya emanetine kar insan n ba l ca grevi vard r: Birinci grevi; kendine sunulan dnya kitab n okuyup, ett edip, irdeleyip, zerinde d np, iyice inceleyip perde nn ve perde arkas n kavray p yorumlamakt r. kinci grevi; seyretmesi iin bir sergi olan bu dnyay inceleyip ara t rarak ierdi i anlamlar de erlendirmektir.
8

 nsan n nc grevi ise; emanet olarak verilen bu dnyaya, bugnn ve yar n n insanlar n n faydalanabilece i iyi bir ekilde mdahale etmektir. lim, iman n kap lar n aar ve insan Allah'a gtrr. Ruhsuz ilim ise gurur, kendini be enmi lik, yanl bak a s ve zulmle birle erek insan kfre gtrr. lim, kad n-erkek herkese farzd r.
9

DNYA LE NSAN ARASINDAK L K : L M

Dnyan n var edilmesindeki sebebi kavrayan insan, buna kar l k zerine d en grevi yerine getirir. Dnya ile insan aras ndaki bu ili kiye ilim de denilebilir.

10

L MLER N AIKA GSTERD GEREK

Her ey, belli bir hesap ve planla yerli yerine konmu tur. Bunlar n hibirisini tesadflere vermek mmkn de ildir. limler bize bu gere i a ka gsterir.

11

L M NDE DE OLSA TAHS L ED N Z

lim iin an uzak yerlere bile gitmelidir. lim, insan n yitirilmi mal d r, nerede bulursa als n. sz lim inde de olsa tahsil ediniz. szyle e anlaml d r. lim tahsil edilirken, ilmi insanl k yarar na kullan p de erlendirme niyetinde ve azminde olunmal d r.
12

FENLER
Fenler ile evrene bak lmal ve evrenin sayfalar okunmal d r. O zaman ak llar hayrette b rakan yksek nizam grlr. Tek bir ahs n fikri ve bak yksek nizam bulmakta yetersiz kal r. Zaten bir ah s ok fenlerde ihtisas sahibi de olamaz. Fenler, fikirlerin birle mesinden ortaya km t r, zaman n gemesiyle de geli mi tir.
13

 Fenler, gzlemledi imiz nizam ierir. Fenlerin her birisi, evrende yksek bir nizam n bulunmas na bir delildir. Nizam, faydalar n ve menfaatlerin kayna d r. Evrene hayat veren de nizamd r. 21. asr n ilerlemi dnyas nda, en ileri yerlerde, en zeki insanda bile fenlerin te biri bulunmaz. Evrenin her bir trne ait bir fen olu mu veya olu maktad r.
14

 limleri, fenleri insanl k yarar na kullanmal y z ve de erlendirmeliyiz. Vicdan kltr de dedi imiz marifet, bilginin tabiata mal edilmesiyle kazan l r. Meseleleri srekli ola anstlklere ba lamak kinat kitab n anlayamaman n ifadesidir.

15

BRAN LA MANIN FAYDASI VE BERABER NDE GET RD BYK TEHL KE

Sir James Jeans " nsanlar, me gul oldu u fende fenafi'l-fen olurlar." der. Sir James Jeans ikinci Einstein olarak bilinir. Esrarl Kinat ve Etraf m zdaki Kinat isimli eserleri Milli E itim Bakanl taraf ndan tercme ettirilip yay nlanm t r.
16

 Sir James Jeans bu szyle hem insan n hangi fen dal ile fazla me gul olursa onda fani oldu unu belirterek ihtisasla man n byk faydas na temas etmi hem de bran la man n getirdi i tehlikelere dikkat ekmi tir.

17

KANUNLAR
Kanunlar n zihnimizde varl klar sz konusudur. D la ilgili bir varl klar sz konusu de ildir. D la ilgili varl klar olsayd , rne in; atomun iinde hem itme hem de ekme kanunundan sz edemeyecektik; nk bunlar birbirine z t kanunlard r. Ayn yerde bulunmalar hayret vericidir. Bu kanunlardan sz etti imize gre varl klar zihnimizdedir.
18

 Kanunlar n nas l gerekle ti inin anla lmas veya kanunun bir isimle ifadesi, olay n harikal n azaltmaz. Ate yakar, bu konu ilahi det iindedir; ate , Allah n emriyle yakar; Allah emretmezse ate yakmaz. Btn kanunlar buna k yaslayabilirsiniz.

19

ATOMDA VE YILDIZLARDA AYNI KANUN GEERL D R

20

 KTLESEL EK M KUVVET : Gezegenlerdeki kanundur. F= G

m1 x m2 r2

COULOMB (KULOMB) EK M KUVVET : Atomdaki kanundur. F= k

q1 x q2 r2

21

 G ve k sabit say d r. F, ekim kuvvetidir; birimi Newton (N)dur. r, uzakl kt r. m gezegenlerin ktlesi, q ise elektron ve protonun ykdr. En byk alemdeki en byk sistemlerdeki itme ve ekme kanunlar ile en kk atom parac klar ndaki kanunlar ayn d r. E er bu tr kanunlar de i seydi, hibir ilim inki af edemez ve kanunlar belirli, kararl olamad ndan hibir formlden, sabit say dan vb. hususlardan bahsedilemezdi.
22

 limlerin meydana gelmesi, bu de i mez kanunlar vas tas yla olmaktad r. Gezegenlerdeki ve atomdaki kanunun ad de i mi tir, ama ayn kanundur.

23

D N LE LM N B RLE MES
Gnmzde din ve ilmin beraber ele al nmas ok nemlidir. Bu sayede yeni ufuklar a lacakt r. Bundan dolay din ile ilmi birle tirmek iin al ma yapmam z ve kendi dnyam z kurmaya al mam z gerekmektedir.

24

L MLER K MLERD R, L M K ME DEN R?

Allahtan hakk yla korkuda bulunanlar limlerdir. Teorik bilgileri bilen insana lim denilmez; bilgileri de erlendirerek gere e ula anlara ve ula t ranlara lim denir. As l mesele nazari ilmin amel ilme dnmesidir. lminin gere ine gre davran sergilemeyen cahildir.
25

NAZAR L M VE AMEL L M
Faydas z ilimden, eytandan s n r gibi Allaha s nmal d r. Amel ilim; ilmin yerinde kullan lmas suretiyle hem ilimden faydalanma hem de insanl yararland rmad r. Bu yararland rma hem bu dnyada hem de br dnyada fayda olarak insana geri dner.
26

 Hikmet, vicdan bilgisi, marifet ve irfan amel ilimde olur. Kime hikmet verilmi se, ona her ey verilmi demektir. Nazari ilim; kafa kar t ran ve tereddt olu turan bilgilerdir.

27

METAF Z K VE AKIL L K S (V CDANIN DRT UNSURU VE GAYELER )

Metafizik ve ak l, her ikisini de ihmal etmemeliyiz. Akl m z n nurunu, vicdan m z n ziyas yla birle tirip himmetimizi kam lamal y z. Akl ihmal etmemeliyiz; nk zihnin gayesi marifettir.
28

 Kalbi, devre d b rakmamal y z; nk kalbin gayesi m ahededir. Hissimizi hakikat ve ilim a k na kanalize etmeye al mal y z; nk hissin gayesi muhabbettir. Bunlarda ba ar l olabilmek iin rehber olan irademizi de gerek gayesine ynlendirmeliyiz.

29

LM ALI MALARDA BA ARIYA ULA MADA K YOL

lm al malarda ba ar ya ula mada iki yol vard r: Birincisi; d nmek, ezberlemek, fikri al t rmakt r. Bu; zamanla olan d r. kincisi; sezgi ad n verdi imiz bir anda ula lan ba ar d r.
30

 Sezgiyle ula lan ba ar da iki k s md r: Birisi gayret gsterme sonucunda ilhamla olan , di eri de o bran ta al madan ilhamla olan d r. Gayret gsterme sonucunda ilhamla olan , al ma ve tecrbe ile gerekle ir, ancak al ma sonucu de il de farkl bir zamanda ele geer. Ryada Kekulenin benzen halkas n ke fetmesi, Bohrun da atom modelini bulmas buna rnektir.
31

 Bir anda ula lan ba ar n n ikincisi, ilhamd r. Herkes potansiyel olarak buna a k var edilmi tir. Bu yolda; peygamberler, do ruluktan a mayan ak l sahipleri ve temiz duygu, temiz d nce ta yan kalp sahipleri vard r. Bu ba ar ; mevhibeiilahiye olarak verilir.

32

BA ARININ SIRRI
Ba ar n n s rr , melek safl nda olmaya ba l d r. Melek safiyetinde olmak; kinattaki dengeyi koruyarak al mak demektir. Do al dengenin kimyas iyi bilinmelidir. Ancak o zaman; melek, s rr n insana verecektir. Ayr ca maddenin emrimizde oldu unu anlamal , duymal ve grmeliyiz.
33

 Maddenin s rlar n akl m zla grme azmimiz, her an devam etmeli ve bizimle beraber olmal d r. Etraf m zdaki olaylar ayd nlatmak, kavramak, ke fetmek azminde olunmal d r. Bilgiler, s rtta yk olmamal d r. Bilgi hamal olunmamal d r. limler gayeli renilmelidir. Hayattaki olaylar ile vicdan aras nda ili ki kurulmal d r.
34

 Hayat n en byk muallim oldu u unutulmamal d r.

35

B L MDEK TEOR LER

Bilimdeki teoriler mutlak do ru olmayabilir. leride do ru olmad anla lacak bir teoriyi i leme insan sorumlu yapar. Teori (faraziye), her ne kadar birtak m n bilgilere dayansa da, temelde, tecrbe edilmemi gr ler, iddialar demektir.

36

L M VE B L M FARKI
limde gl bir istek ve arzu olur. lim a k ilim yapanlarda olur, bilim yapanlarda olmaz. Bilim de il, ilim yapmal y z. Aksi hlde ilim a k n sndrm oluruz. D ar n n bilim konusundaki dayatmalar na kar da parola sormal y z. Yoksa ba kalar n n eliyle de ilim a k m z sndrlm olur.
37

 Bilim tecrbe ile elde edilir. Eski bilgiler zerine yeni bilgiler ilave edilerek geli tirilir. Yanl lar dzeltile dzeltile olgunla t r lmaya al l r. Gnmzdeki ilm faaliyetlerimiz bu gruptand r. Bu nedenle ilm faaliyet de il de bilimsel faaliyet denilse daha uygun olur. nsan ilim mi yoksa bilim mi yapt n bilmelidir; kendini test etmelidir. al rken a k , evki, muhabbeti, arzusu varsa do ru yerde duruyor demektir.
38

 Gerek ilim adam koyun gibi olmal d r, ku gibi olmamal d r; nk koyun yavrusuna st verir. Ku ise yavrusuna kusmuk verir. Yavrusuna st veren ilim adam d r, yavrusuna kusmuk veren bilim adam d r. Kuran ilimler ansiklopedisidir. lim adam , inand de erleri bozacak bilimde bulunan eyleri hemen ay rt edebilir.
39

 lim adam , kaynaklar n hakiki kaynak olarak alg lar. Bundan dolay da anlama ve yorumlama konusunda ba ka kaynaklara mracaat etmez. Kaynaklar n n her eye yetece inde phesi yoktur. Yabanc kltr, felsefe ve anlay lara itibar etmez. Okudu u, duydu u her eyi test ederek d ar da b rak lmas gerekenleri d ar da b rak r, almas gerekenleri al r. Ald faydal her bilgiyi yerli yerine koyar.
40

 lim adam , zihin ve haf zas n kirletecek bilgilerden uzak durur. lim adam n n haf zas kuvvetlidir. Faydal ve nemli uzun bilgileri ka rmadan haf zas na alabilir ve ba kalar na aktarabilir. lim adam n n sezisi kuvvetlidir. Metafizi e a k oldu undan dolay metafizik potansiyelini kullanabilir. Kalbin hayat derecesine girerek soyut yolla ke if, kanun ve teorilere ula laca n n uurundad r.
41

 lim adam , sahas na giren her eyin ierdi i fayda, nem ve gereklili ini inceleyip her eyin hem birbiriyle hem de bizimle olan uyum, ili ki, intizam ve ahengindeki perdeyi kald r r. e itli bilim dallar nda gnmzn retim programlar genelde Bat l pozitivist, natralist ve rasyonalist kaynaklardan al nm t r. lim adam n n gayesi mfredatta yeniliktir.
42

 Bilim genelde para iin yap l r. limde maddi beklentiler sz konusu de ildir. limde ilim artt ka marifet ortaya kar. Marifet, hem madden hem de manen yukar do ru ykselmedir. lim tmdengelimdir; ilmi tmevar m grmemek laz md r. Bilim tmevar md r. lim adam , din ile ilmi bar t rmak abas ndad r. Bilim adam , olumsuz evre artlar ndan etkilenmi tir.
43

 limde yaln z kanun vard r. Bilimde ise hem teori hem de kanun vard r. Bilim, ilim de ildir.

44

L M B L M N GTRP BIRAKTI I IKMAZDAN NASIL KURTULUR?

lim bilimin gtrp b rakt kmazdan bak a s ile ve konular bir kere daha belirli bir ynden inceleyip gr a s kazanmakla kurtulur.

45

LM N SEBEPLER
LM N SEBEPLER GENEL ANLAMDA TR: 1. Gz, kulak, burun, dil ve deriden ibaret olan sa lam duyu organlar (havass selime) ilmin sebeplerinden ilkidir. Soyut bir his sonucunda ula lan ke if, kanun ve teoriler bu s n fa girer. Burada mant k, muhakeme de duyu organlar ile beraber nemlidir.
46

 2. ok say da gvenilir kimsenin nesilden nesle aktarmas ile gnmze kadar gelen bilgiler, ilmin sebeplerindendir. Sad k haber szc ile de ifade edilen bu do ru haber ikiye ayr l r: Birincisi, yalan zerinde birle meleri olanak d olan ok say daki bir toplulu un haber vermesiyle olu an do rulu u kesin olan haberdir. kincisi ise; Allah taraf ndan gnderilen Peygamberlerin haberidir.

47

 3. Ak l, ilmin sebeplerinden ncsdr. Bilgiye d nlerek veya d nlmeksizin ula l r; her ikisinin de zahir sebebi ak ld r. Ak l, ilahla t r lmamal d r. Bununla beraber dengesi de korunmal d r. Demagoji, aptall k, enayilik akl n dengesizli i sonucu ortaya kan kt hldir.

48