You are on page 1of 79

ABDULLAH CALAN

DN SORUNUNA DEVRMC YAKLAIM

ABDULLAH CALAN

DN SORUNUNA DEVRMC YAKLAIM

WEANN SERXWEBN 48

Abdullah calan Din soruna devrimci yaklaim Weann Serxwebn: 48

nc Bask: Ekim 2008

YAYINEVNN NOTU
Din konusu kamuoyunda zellikle son dnemlerde yaygnca tartlan bir konu. Ortadou toplumlarnda derin etkileri bulunan din sorununa eitli evreler deiik biimlerde yaklaarak, toplum zerinde etkinlik kurmaya almaktadr. zellikle 12 Eyll rejimi, dini, toplum zerindeki egemenliini srdrmenin en nemli bir arac olarak grmektedir. Dier taraftan, devlet iinde etkinliklerini artrmak isteyen deiik evrelerin de dini duygular smrerek giritikleri ok sayda dini tlenme sz konusudur. zellikle 12 Eyll rejimi sonrasnda tarikatlk, mezhepilik youn olarak gelitirilip krklenmektedir. Din etrafnda bu kadar ok dnp dolalmas, phesiz ki, toplumda dini duygularn kkl etkilerinin bulunmasndandr. Bu durum, toplumu rgtleyip devrime kaldrrken din etkenini de dikkate almay zorunlu klmaktadr. Son dnemlerde sol gler iinde de bu konu zerinde oka durulduu gzlemlenmektedir. Son derece hassas bir konu olan din sorunu zerinde doru-devrimci dnceler temelinde yorumlar gelitirebilmek, devrimci mcadeleyi gelitirirken, zenle eilinmesi gereken bir konudur. Ancak bunu yaparken sa ya da sol sapmalara dmemek gereklidir. Sorunun nemi ve hassasiyetini dikkate alarak, din sorununa temel devrimci bak asnn nasl olmas gerektiine dair PKK Genel Sekreteri A. CALAN yoldan yapt deerlendirmeyi bror haline getirerek okuyucuya sunuyoruz. Weanen Serxwebun

Giri
Temel kavramlara aklk getirmek ve dzeltmelere gitmek yolunda olduka aba sarf ediyoruz ve olduka da younlam durumdayz. Bu yararldr da. Yoldalar topluluu, tartmasn bilen bir topluluktur. Yeni tanrlar, yeni dinler icat etmeyelim. Biz, bilimsel sosyalizmin gerekliine inanyoruz, ama dinimiz sosyalizmdir demiyoruz. Bilimsel sosyalizm, dinin, hatta felsefenin almasdr da. Ancak, bundan dinin bir hi olduu, tamamen demode olduu ve insan yaamnda etkili olmad sonucu asla kmamaldr. Din gereine komnizm ad altnda inkrc yaklam, genelde olduu kadar, zellikle Ortadou halklarnda ok tehlikeli bir etki yaratmtr. Bu yaklamn halktan soyutlanmaya, dolaysyla da gericiliin olduka glenmesine yol atn hemen belirtelim. Hatta denilebilir ki, din gereine inkrc yaklam, diyalektik materyalizmin kaba uygulanmas anlamnda olup, Ortadou devrimlerinin gelimeyiinin en nemli nedenlerinden birisidir.

11

Klasik komnist partileri, Ortadou sahasnda 70 yldr varlk srdryorlar. Ama en izole olmu topluluk durumundadrlar. Bunun esasl -zellikle ideolojik- nedenlerinden birisi de, dinsel geree, komnistler tanr tanmaz, din eittir gericilik eklindeki yanl yaklamdr. Bylece, daha ie balar balamaz bu szcklerle adm atldnda btn toplum karya alnm olur. Bunu yapmakla bilimsel sosyalizmin bana en byk ktlk, sosyalistlik adna getirilmi olur. Bu, mevcut klasik komnist partilerinin pratiinde tamamen aa kmtr. ran slam Devrimi gelitiinde ve onun temellerinin atlmasndan ok daha nceleri randa komnist partisi vard. O zaman gl olan komnist partisi, slam devrimi gelitiinde bu gcn korumaktayd. Ama gelien olguya o kadar arpk yaklat ki, sonuta imha olmaktan kurtulamad. Biz, suu sadece slam devrimine ykleyemeyiz. Komnist sfatyla yola kanlarn kendi toplum gereine ok arpk ve inkrc bir biimde yaklamalarn da nemli bir neden olarak ele alyoruz. Trkiyede ilk sosyalizm tartmalarnn yapld dnemde dine kfrle ie baland bilinmektedir. Dine kfrle ie giriilmesiyle birlikte, dine bal ezici bir halk ounluu daha batan sosyalizme kar artland. Sosyalistler, tanr tanmaz, aile tanmaz biiminde damgaland. Gericiler, bunu kkrttlar ve sonuta, ancak ucube tipinde bir solcu imaj kald. Halklarn kurtulu ideolojisi olmas gereken sosyalizm, bu yaklam yznden, halklarn aleyhinde ileyen, onlarn zgrlk mcadelesinin nnde engel tekil eden bir konuma kadar gtrld. Bu konuda TKP pratii hayli reticidir. Sanki grevi halk hareketini gelitirme deil de, engellemekmiesine bir ilev grd ve halen de bunun abas iindedir. Grlyor ki, din son derece hayati bir konudur. Ksacas, bu konuda yanl yaklam, daha batan itibaren yenilgiye gtryor. Arap toplumlarnda komnist partilerinin etkileri yok denecek kadar azdr; buna karlk, bu toplumlar stnde slamn etkisi ok gldr. Komnist sfatn tayanlarn slama doru bir biimde yaklamama ve reel sosyalizmin bir memuru gibi hareket etmeleri, kendilerinin varlklaryla yokluklarn eit duruma getirmitir. Bir sre nce CIAnin komnist partiler hakknda yapt deerlendirmeyi bir gazetede okuduk. Kbrs Komnist Partisinden tutalm, dnyann birok lkesindeki komnist partilerine
12

kadar, bu partilerin etkilerini ve ye saylarn vermektedir. Ancak sra Trkiye Komnist Partisine gelince, Adn dile getirmeye demez diyor; yani ne kadar etkisiz bir parti olduunu vurguluyor. Ortadoudaki dier partilerin durumu da byledir. Acaba bilimsel sosyalizm genelde din gerei, zelde de Ortadou halklarnn toplumsal oluumundaki slami gerei deerlendiremeyecek, ondan sonu karamayacak kadar zmsz mdr? Elbette ki hayr. Sosyalizme bunu yklemek demek, onun amzn nder eylem klavuzu olduunu inkr etmek demektir. Dolaysyla, onu zmsz klmak doru deildir; doru olan, bilimsel yaklamn btn toplumsal olgulara gsterdii yaklam gibi, din gereine, onun oluumuna ve hlihazrdaki toplumsal etkisine de yaklam doru bir temelde, sosyalist ideolojinin nda yapabilmektir. Bunun iin, inkrcsekter bir yaklam iinde olamayacamz gibi, sosyalizm eittir slam ya da slam sosyalizmi deyip sosyalizmin bamszln, bilimselliini inkr etme yoluna da sapamayz. Doru zm, toplumsal bilimdedir; bilimsel sosyalizm, toplumun geliim yasalarn veren, bunu geree en yakn gsterebilen biricik bilimdir. O halde, bir toplumsal olgu olarak bu konuda da doruya en yakn zmlemeler gsterilebilir. Biz de bu inancmza dayanarak, din gereine bir tartma tasla dzeyinde yaklamaya alacaz.

13

Dinin tanm douu ve insanln geliimi zerindeki etkileri Her eyden nce, dinin tanmna bir aklk getirmek gerekiyor. nsan trnn ortaya kmaya balad koullarda, tr olarak insanlamann balad dnemde, ona bu niteliklerini veren yetenekleri konuturmaya baladnda, bir din deerine, bir din dncesine, bir dini bak asna ulamak zorundayd. Bunu iki nedenle yapmak durumundayd; bir yanda olaanst grd doa gleri, te yanda ise kendi yetenekleri sz konusuydu. Yeryzne yeni kan bir varlk dnn ki, bu varlk yetenekleri ile yeryzne hkim olabilecek durumdadr; o zaman yapmas gereken, yeteneklerini harekete geirerek rn toplamak, hayvan besleme abasn gstererek birok deeri bir araya getirmeye balamaktr. Bu, bir eyler toplama, bir eylere sahip olma yeteneini kullanma demektir. O halde, bu hkim olma, elde etme yetenei onda neden hemen bu dnya benimdir dncesini gelitirmesin? Dnyamz da olaanst gzellikte bir gezegen olduuna gre, neden hemen cennet kavramna ulamasn? Neden lmn zifiri karanln, yokluu, daha az nce km olduu hayvanlk leminin koullarm kabul etsin? Neden kendini yceletirmesin? Ama sahip olduu deerlerin yan sra bir de duyduu korku var. rnein, gne douyor ve
14

son derece gl k sayor; gk grlyor, kuvvetli imek akyor; bir yandan zifiri karanlk, bir yandan yamur var, ormanlar var, canavarlar var! Ve btn bunlar, onun yaam zerinde her saat etkili oluyorlar. O da bunlar bir yandan kskanyor, bir yandan da byleniyor. te bunlar, hayatna olduka hkmediyor ve karanlklar tanrs, aydnlk tanrlar bu temelde ortaya kyor. Gnei grm ve hemen Gne Tanrs yaratmlardr. Japonyadaki imparatorlara, halen Gnein Olu derler. Gnein Japonyadaki etkisi ok daha anlamldr. Bunun, orann iklimiyle de biraz balants vardr. Dnlrse, doada en gzel rol gne oynar ve dolaysyla en byk toplum gc de gne gibi olur; ya da Gnein Olu olur. Zaten Japon imparatorlar kendilerini tanr ile zde sayyorlar. rnein, Frtna Tanrs vardr. Her doa kuvvetine bir tanr ile karlk verilmesinin en iyi rneini, klan-kabile yapsnda gryoruz. Belgelere getii ve isimleri gnmze kadar yazl olarak ulaabildii iin, bu konuda iyi bilgilere sahibiz; onlarda hemen hemen her doa kuvvetini temsil eden bir tanr vardr. Bunlarn en by Zeustur. Daha tek tanrl dinlere gitmeden nce, tek tanrl dinlere yaklamn adeta bir n aamasdr da btn tanrlarn tanrs! Onun adna mabetler yaplr; dikilen heykelleri son derece grkemlidir. Toplum zerinde olduka etkilidir. Balang dinlerinin durumuna baktmzda, tamamen doa kuvvetlerini temsil ettikleri grlr. Henz insani bir kuvveti deil, doann bir kuvvetini temsil etmektedirler. nk insanln ilk ortaya k koullarnda, ancak din, doa kuvvetlerini dizginlemenin yanltc bir zemini olabilirdi. Bu olgu ok nemlidir. rnein, bulunduumuz ortamda sizler eitli emniyet tedbirleri altnda salkl yaayabildiiniz iin, ruhunuzda, beyninizde fazla bir sarsnt yaamadan varlnz srdrebiliyorsunuz. Ama ilk insann iinde bulunduu koullar dndmzde, ne fabrikalarda herhangi bir yiyecek veya giyecek imalinin ne de hazrda su vb. temel ihtiya maddelerinin var olmadn grrz. Byle bir durumda her ey doa koullarnn elverililiine baldr. Hayvanlar avlayacak, ama son derece dayanksz olduundan kendisi de yutulabilir! Doaya ok muhta, ancak doa kuvvetleri onu olduka zorluyor. Unutmayalm ki bu konuda ok zavalldr; gzel gezegenimize gzn am ama gezegenimizdeki kuvvetler onu her an mahve-

15

debilir. Snacak evi de yoktur; yle imdiki gibi konutlara sahip deildir. Ne bir ba, ne bir avu tuzu, ne ate ve ne de yiyecei vardr; rlplak ve atr. Byle bir konumda olan insan ele alalm ve dini anlamaya alrken insanlarn bu durumunu gz nne getirelim. O, bu zayfln, bu plakln ne ile giderecek? Elbette ki baz tanrlar icat ederek veya kendini tanr katna ycelterek! u konuda yanlmadmza inanyorum: nsanlar kendilerini hkmedenler durumuna getirmek iin, zavalllklarndan, korkularndan ve zayflklarndan kurtulmak iin, doaya sempatik gzkmek ve doay anlayl klmak iin ve elbette ki hepsinin de tesinde kendilerini egemen klmak iin, din ve tanr dncesine bavuruyorlar. Aslnda kiinin kendisinin hkim olmada gz vardr. te bunun n aamas da, kendisine tanrlar yaratmaktr. Dier yandan, kendisine zarar vermekte olan doa kuvvetlerini de dizginlemek istiyor. Bunun ocuka bir yntemi olarak o doa gcne tapnp, onun putunu yaptnda ve geip nnde secdeye durduunda, kendini ocuka bir kandrmaca iinde bulur. Kendini kandrdnda da, tapnd g, ona, rnein ihtiyac olan yamuru yadrr, saar, byklk salar! Gk Tanrlarna, Bereket Tanrlarna yaktrlan rollere bakn; hep kendisinin zorunlu ihtiyalarn karlamak iindir. Her ne kadar, dinler bize son derece topik yaklamlar gibi gzkyorsa da, vardrlar. Bylece, tanrlar icat etmeye ne gerek var diyecek durumdaysak da, yanlmayalm ki gnmz dnyasnn tanrlar farkldr. imdikinin dini de farkldr. Onlar anlatmaya alacaz. O koullardaki insana bakarak, soruyu cevaplandralm. Gerekten o dnem insan ruhen, fiziksel ynden ve dnce itibaryla byle rlplak olan, iki szc, iki aa daln bile bir araya getiremeyen konumdadr; fakat dnmeye cesaret ediyor, ruhen de bir rperti duyuyor. Doruluk, iyilik, gzellik kavramlar onu etkiliyor. O zaman bu insan ok gezmek zorundadr. Yaama kar ok dikkatli olacak, ona kutsallk derecesinde bakacaktr; ve kanmca bu, onda hemen dinsel bir yaklama yol amaktadr. Daha da somutlatrrsak; din, insan trnn doayla karlamasnda ilk girdii dnce ve ruhsal gelime biimidir. Doayla temasn, dnce
16

ile temasn, evrenle temasn ilk insanmzda olutuu biimdir. O halde bundan bir sonu kar: Din, insanlk kadar eskidir. nsanln oluumundan ayrlmaz bir paradr. nsann varl dinsel bir varlktr. Dini tanmayan hibir toplum yoktur. Hepsinin yaamnda din vardr. te burada, gnmzdeki kaba materyalizmin inkr ettii ve son derece sakncal sonular kard tezin yan sra, dini inkr sayan ve toplum iinde balangtan gnmze kadar gelen etkilerini inkr eden yaklamn ve halklarn devrimci mcadelelerinde son derece sekter ve yabanclamaya yol aan konumun almas mmkn oluyor. Din, insanln oluumunda vazgeilmez bir evre olarak deerlendirilmelidir. lk insan trnn kendi zayflklarn gidermesinde, kendini ruhen doyurmasnda, kendini gl, kuvvetli hissetmesinde nemli bir rle sahiptir. nsan kendini gl, kuvvetli hissediyor; nk benim tanrm var diyor. Yani bugn nasl ki insan, benim niteliklerim var diyor ve bu niteliklerine dayanarak yayorsa, bunu gemite tanrm var eklinde yapmaktadr. O olmazsa yaayamaz. O zamanki insan, hemen her kuvvete bir tanr bimitir. Tanrlarn iinde bykleri de vardr. Tanrs byk olann -ki, bu byk kabiledirdier kabileler zerinde egemenlii olacaktr. Benim tanrm dierlerinden daha byktr demek, insan bir gven anlayna, bir glenmeye gtrr. Nesnel bir temeli olmayan bir tiptir, ama ayakta tuttuu iin bu da bir kuvvettir. Yani, tanrya snarak kl kullanmak sznde de ifadesini bulduu gibi, ona snarak klc daha salam vuruyor. Kald ki, dncenin hepsi biraz da byledir. Bugn zorlu dnceye snarak en gl eylemlere yneliyorsunuz; demek ki, din manevi bir kuvvet olarak balangta insanlar iin vazgeilmez bir neme haizdir. Kmsememek gerekiyor. nsanolu, doaya kar var olan muazzam zayfln, korkularn, aclarn bununla rtyor. nk koullar onu son derece zorluyor; ama te yandan onu rahatlatmak iin hemen din ve tanr mefhumu imdada yetiiyor ve o zaman insann gelimesinde bugnk bilim kadar rol oynuyor. Bugn bilim, ilerimizi nasl bu kadar kolaylatrmsa, o zamanki dinsel aamada da dinler ve tanrlar, insana manevi ynden bu kadar yararl olmulardr. Bu, az bir destek deildir. O halde, dinin insan trnn ortaya kndaki rolne bir deer bimek yerindedir. Din, btn zayflklarn kapatmada, korkularn, endiele-

17

rini, aclarn gidermede insanolu iin bir ilatr. Hem de gereklidir. lk insan, neden bilimsel gereklere ulamad, neden yanlglara, saplantlara kapld, denilemez. nk o gnn koullarnda bundan farkl davranamazd. O halde, ilk insann gereini daha iyi anlamak gereklidir. Bu yapldnda din gereini kavramak da kolaylaacaktr. Demek ki din, balangta esas olarak insann doa, dnya, evren hakkndaki umutlarn ifade eder; bu da olumlu tanrlara, olumlu din dncesine yol aar. Zorluklar, aclar, umutsuzluklar, zorba tanrlarn; korkular ise, boyun eilen tanrlarn ortaya kmasna yol aar. Din dncesi balangta biraz da tanr olgusu etrafnda oluur. Uzun bir sre, ilkel komnal toplum boyunca ve daha sonraki nemli snflama aamasnda, zellikle de feodal toplum boyunca din etkilidir. Yani din srekli evrim geirir; ama esas itibaryla, hkim ideolojik-manevi kuvvettir. Balangta rol daha ok doa karsndaki zayfl gidermek iken; toplumun gelimesi ve kabileler arasndaki eitsizliin gelimesi ile birlikte byk din, kk din; benim tanrm, senin tanrn, benim putum, senin putun dncesi geliir. Kabile bydke ve birden fazla kabileye blndke, ana kabile ana tanrya, ana tanrasna ynelir. Onu, dier kabilenin tanrlarna egemen klar. Daha sonraki tek tanrl dinlere, daha ok da toplumsal kuvvetlere gre belirlenen ynelmenin ilk aamasdr bu. Dinlerin balangtaki olumlu ve doa karsndaki zayfl kapatc rol, giderek toplumsal kuvvetlere kar toplumsal kuvvet oluturma, toplum zerinde egemenlik kurma temelindeki bir rle brnmeye ve bununla tamamlanmaya balar ki, kleciliin balamasyla, daha ok da feodalizmin gelimesiyle ortaya kan tek tanrl veya evrensel dinler, son tahlilde, bir ynyle smrnn evrensellemesine, dier ynyle de insann artk doay denetlemesine, doaya hkim olmasna balanr. Glenen insan, toplumun tek tanrs mertebesine ykselmitir. nsanlk kavramnn gelimesi, klan-kabile topluluklarndan kma, hepimiz insanz dncesine ulama, zellikle slamiyette ve Hristiyanlkta daha belirgindir. Buradan giderek btn insanln tanrs anlayna ulalmtr. Balangtaki ok tanrllk, anlalr nedenlerden tr ok ynl doa kuvvetlerini dile getirirken, onlara kar bir nlem, acndrma, yaknma veya bunlara snarak egemen olma anlamnda bir rol oynarken, insan toplumunun klan-kabile birliklerinden kurtulup giderek daha
18

ileri toplumsal biimlenie ulamas, klan ve kabilelerden halk birliklerinin olumas ve insan trnn her yerde insanm diyecek kadar olgunlamas, milli dinlerin (bu Yahudilikte ok barizdir) ve de onun bir st aamas olarak btn insanl ilgilendiren dinlerin ortaya kmasna yol amtr. Balangta dinlerin esas itibaryla doa karsndaki zayfllklardan kaynaklanan zelliine karn, toplumun ve retim aralarnn gelimesiyle, giderek doadan, doann olumsuz koullarndan daha az etkilenme grlr. Toplumun uzun vadeli varln srdrmesi ve insan trnn toplumsal bir kuvvet durumuna gelmesi, dinin dnm geirmesine yol amtr. O zaman daha ok toplumsal aamaya uygun bir biimlenmeyi yaamaktadr ki, o da toplum iindeki etkili kabile, hanedan, snf egemenliine hizmet eder duruma ulamasdr; toplumsal eitsizlik konumunun bnyesine denk dmesidir. Yahudilik Bir klan ya da kabilenin baka klan ya da kabileler zerinde egemenlik kurmasnda tanrlardan nemli oranda yararlanlm; egemenlik ou zaman tanr buyruu olarak kabul ettirilmeye allmtr. Bylece din, insanln daha bu aamasnda olumsuz bir rol oynamtr. Ezme-ezilme, smrme-smrlme ilikilerinde tanrnn, dinin kullanlmas; ite, snflama srecinin balangcnda dinin kullanlmas olay budur. Snflama srecinin balangcnda dinin konumu da byle ortaya kyor. zellikle de Yahudi dininin zmlemesini yaptmzda yle bir gerek karmza kacaktr: Yahudi dini, milli bir din olma asndan hem en eski, hem de snrlar en dar izilmi bir dindir. Bu dinsel felsefede, Yahudi toplumunun, tanr tarafndan en yce klnmas, btn insanln stne oturtulmas ve tm insanln egemenlii altnda olmas, toplum olarak kutsallatrlp yceltilmesi durumu vardr. Dikkat edelim, byle bir yaklam, Yahudiliin daha sonraki olumsuz ilevine temel tekil edecektir. Bunun dier bir kayna da udur: Bu dinin doduu dnemde henz Yahudiler milliyetleme amasna gelmemitir. Aslnda Yahudiler bir topluluktur. Ancak, bir yandan Msr firavunlar, dier yandan daha geri durumda olan l kabileleri, onlar sktrmaktadr. Kendileri Msrla bu-

19

gnk Suriye-Filistin, Suriye-rdn arasnda ve Filistin topraklarnda peygamberleri Musann nclnde dolap durmaktadrlar. Ayn zamanda kendilerini stn bir durumda da grmektedirler. Bir yandan bir milli ereveyi kendilerine geirmeye, te yandan da, bununla btn insanln zerinde kendilerini hkim klmaya almaktadrlar. Yahudi dininin knda bu zellik hayli belirgindir. Dolaysyla, Yahudi dini, Yahudiye zgdr; Yahudinin yceltilmesini amalar. Yahudinin, Allahn en sevilen kulu olduunu, dier btn insanlarn ona hizmet etmekle mkellef bulunduunu vaaz eder. te, temeli byle atlmtr. Ancak yle bir dnemi de ifade ettiini belirtmek gerekir: lkel klan-kabile dinleriyle daha sonraki insanln tek tanrl dinlerinin gelitii dnemler arasndaki aamada ortaya kmtr. Bu konuda sekin bir rnek durumundadr. Yahudi dini (Musevilik), ne klan-kabile dinidir, ne de btn insanln dinidir. O, sekin Yahudi kavminin dinidir. Bu konuda banazdr. Son derece oven, milliyetidir. Yahudiden baka hi kimseye asla stnlk hakk vermez, sonuna kadar egemen olmak durumundadr. nsanln egemen kesimidir. te, Yahudiler, bu dnce yznden srekli saldrlara urar. Yani Yahudi, herkesi kendine dman yapmtr. Herkesi dman yapt iin de herkesle savar ve bu savata yalnz olmalar, Yahudilerin dnyann drt bir tarafna savrulmalarna yol aar. Buna tarihte, Yahudiler peryas da denir. Bu durum, Yahudi dininin (Musevilik) zelliklerinden kaynaklanr. Yahudiler, ya herkese kar dmanlk yapmakta ya da gidilen yerde herkesle eliki gelitirmektedirler, ite bu durum, Almanyada byk katliama yol at. Hitler lgnlnn Yahudi dmanlnda, Yahudiliin bu zelliini gz nne getirmek gerekir. Yahudi mutlaka stnln, hkimiyetini dayatacaktr. Bu da gelimi toplumlarda, kavimlerde onlara dmanl getirmekte ve onlar katliamlara gtrmektedir. Yahudilik, gemite ve gnmzde devaml olarak insanln nemli bir sorunu olmutur. nsanln daha ileri bir evresinde dinsel gelimedeki aama, tek tanrl dinler, yani semavi dinler aamasdr. Tanr artk yeryznden gkyzne trmanmtr. Bu, ne demektir? Bu, insanln kendisine gveninin artmas, yani toplumsal gcn artmasdr. nsanln ilkel kabile, klan paralanmlndan kurtulup daha st ve btn insanl etkisi altna alan bir toplum20

sal biimlenie (ki, bu kleliktir, daha sonra feodalizmdir) ulamas demektir. te, dinsel planda buna denk gelen aama, dinin tek tanrl dinler seviyesine kmasdr. Yahudilik, Yahudi kavminin dini olmakta srarl olduu iin, ok tehlikeli bir konumu daha M.. 500 yllarnda yaar. Bu durum arpktr ve dzeltilmesi gerekir. Mslmanlk ve Hristiyanlk, Musevilikten etkilenmi olmalarna ramen, onun gibi deildirler. Ama Musevilik, her eyi Yahudiler iin ngrdnden, gnmzdeki kat burjuva-ulusal ovenizmi gibi tehlikelidir. Demek ki, Musevilik gereinde grld zere, dinde de ovenizm en tehlikeli gelimelere yol aabilmektedir. Hristiyanlk Hristiyanlk, dier nedenlerle birlikte zellikle Yahudiliin bu durumuna dmemek iin kendini btn insanln, hatta ezilmilerin dini ilan eder. Neden bunu yapmak durumundadr? ncelikle, Musevilik hkim bir kavmin dini olarak ortaya kmtr. kincisi, bol sayda doal zellikler yanstan dinler vardr. Ama toplum gelimitir. Gelitii iin de yeni bir dinin (hem doal zellikleri yanstmayacak ve hem de kabile, kavim zelliklerini yanstmayacak) kendisini btn topluma yanstmas gerekecektir. Btn insanlk kavram soyut bir kavramdr. Soyut bir kavram, karlnda, tanr udur, tanr budur dedirtmez. Soyut kavramn maddi varl yoktur. nsanlk, bu anlamda grnmez, ama son derece etkili bir kavramdr. Ve karln tek tanrl dinde bulur. sa insan olmakla birlikte, artk tanrdr. Dikkat edersek, yle bir tartma halen vardr: sa tanr mdr, yoksa bir insan mdr? Cevap olarak, tanrnn oludur derler. Dikkat edilirse, dile getirilmek istenen gereklik, tam bu aamaya denk geliyor. nsan kendini tanr katna ykseltmek, yerden koparmak istiyor. Yani doal dinlerin zelliklerinden kurtulmak, tm insanln mal haline getirmek, genel bir kavrama ynelmek istiyor. Burada, insan olan sa, kendisini tanrlam durumda grecektir. Bir de yeryznn her tarafnn artk tannmas, kefedilmi olmas gerei vardr. Unutulmasn ki, kefedilmenin olduu yerde din kalkar. Kuvvetler kefedilmi, zellikleri kefedilmi, kefedilmeyen ise evrendir, gkyzdr. O zaman,

21

orada tanrya yer vardr. Tanr giderek oray kendisine mekn edecektir. Balangta belirtildii gibi, insan dnyaya hkmetmek istiyor. Hkmetmek istediine gre, kendisine bir kuvvet atfedecektir. En kuvvetli giz nedir? Kendisini tanr katna ykseltmektir. Tanr yle gl dedi mi bu, ben bu kadar glym demektedir. Bylece, insan kendisini gl gsterebilmesine olanak tanyan bir dini yaratmaya ynelecektir. Buradan zellikle imparatorluk olayna gireceiz. nce din ve tanrnn byklnn gsterilmesi gerekiyor. Kii kalkp, ben byk biriyim, tanrym dese kimse inanmaz. Ama nce byk din ve byk dinin byk tanrs yaratlr, ardndan da kii, tanry temsil ettii, olaanst zelliklere sahip olduu iddiasn ortaya atar. te sa olay bu aamadaki bir olaydr. Yava yava yeryznden gkyzne doru gider ki, tabii bu, kabilesine gre byledir. sa artk, tanr veya tanrnn oludur. Artk, hkim olmak isteyen insandr. Balangta o, btn ezilen insanmz adna vardr. nk insanmz bu dzeyde yine aclar iinde kvranyor. ok arpk bir snfsal bask tr vardr. zellikle Roma mparatorluu ok acmaszdr, insanln gelimesini olduka engeller bir konumdadr. ok sayda kle vardr, kleleme vardr. nsanmz o kahramanlk anda, kahramanca tanrlar seviyesine de ulamtr ama onda bir drlme durumu da sz konusudur. Fakat imdi insan bymtr. Toplum bymtr. O zaman bunu telafi etmek gerekecektir. O Roma kabilelerinde kendisini direkt tanr, Roma Tanrs grmek, byle ilan etmek, kendisini insan zelliklerinden kartmak sz konusudur. mparatorluk tanrlarla zdetir. Hem Romann ayrcalklar sz konusudur ve hem de ok ar bir biimde, tanr eittir ben anlay vardr. nsanlk zerinde haddinden fazla zor bir g haline gelmektedir. te bu ynden, salk, kavim dini olmaktan, Roma dini olmaktan uzaktr ve ona kardr. Yahudilikten etkilenmitir ama Yahudilie kardr. Roma zerinden etkilenir ama Romaya kardr. Romann ezdii klelere sahiplik etmek ister. Kabile dinlerinden uzaklamak ister. Yeryznn ktlklerinden arnmak ister. nsanln drlm olduu ac sefillii, kleliin aclarn dindirmek ister. te btn bunlar, saln, Hristiyanln oluumunun belli bal nedenleridir. Bu nedenle sa, Senin bir yanana vurursam sen dierini uzat der. Yani balangta yumuaktr.
22

Otoriter deildir. ktidardan uzaktr; nk iktidara kardr. Ilmldr, fakat ilk defa btn insanlk adna konuur. Bykl buradadr; saviliin bykl buradadr. Klan-kabile, millet ve hatta devlet dini olmaktan kp, btn insanlk adna, btn klelerin adna bir ar yapar. Bu ar say olduka yceletirir, kutsal bir varlk haline getirir ve ite buradan da, denildii gibi, gkyzne uup gider. Mslmanlk daha deiik bir ortamn dinidir. Mslmanlk dneminde savilik, Roma mparatorluunun resmi dini olmutur. Ezilenlerin dininden, egemenlerin resmi dinine dnmtr. Bu ok nemli bir aamadr. Kesinlikle Bizans mparatorluunda mthi bir Hristiyanlk korkusu ilenmitir. Hristiyanlk daha M.. 395de tannyordu. Bu tarihte resmi din haline getirilmitir. Roma mparatorluunun ideolojik hamuru olarak i gren Hristiyanlk, hem imparatorluun oluumunda ve hem de geliiminde rol oynar. Genel bir insanlk dini olduu iin de saysz kabile ve kavim zerinde etkili olmada ok gl bir ileve sahiptir. Ksacas, onun ihtiamndan duyulan korku ile erkenden resmilemitir. Roma, balangta Hristiyanla kar ok acmaszdr. ok sayda havariyi yakmtr. Halen her tarafta gizlendikleri maaralar vardr. Acmasz bir g karsnda ayakta durmak ve gelimek iin on binlerce maara yapmlardr. Byk bir zorba gce kar ok gizli ve zor koullarda yaamlardr. Yaptklar maaralarn hepsi kefedilememitir. Manastrlarn 1989 yl nceden temelleri atlmtr ve halen sapasalam ayaktadrlar. Bilindii gibi, kiliseler ve onlarn ilkel biimi olan manastrlar ok grkemli ve gizlidir. Kocaman da balarnda manastr amlardr. Yeraltnda dev snaklar yapmlardr. Bu ne demektir? Zamann azgn Roma mparatorluuna kar, inanlarn savunmak ve toplantlarn yapmak iin kararghlarn tesis etmedir. Ve uzun sre, 300-400 yl, sadece ezilenlerin, ac ekenlerin dini temsilcileri olarak, Romada gizlenerek yaamaya almlardr. Yeraltna gizlenmi, korkun ve grkemli dalarda kendilerine manastr am, dnyann her tarafna savrulmulardr. Bu, ok byk bir inanla ve azimle kendini korumadr. Dinsel grnm altnda snfsal savam srdrmedir. Roma, artk 300400 yl getikten sonra, zellikle Bizans mparatorluunda dinin bykln kabul eder ve bir dnm geirir. Hristiyanlk artk resmi din haline gelir. mparatorluun gelimesinde din artk temel resmi ideolojik ereve-

23

dir. mparatorlar, Hristiyanln hamisi kesilir; byk kiliseler yaparlar. rnein, Ayasofya Kilisesi bu dnemden kalmadr. Artk Hristiyanlk ycelik katna ulamtr. Dolaysyla, Hristiyanln gizlilikten kurtulma dnemi balamtr. Gizlilikten kurtulan Hristiyanlk resmilemitir, onur kazanmtr. M.S. VI. yzyl sonlarndaki slamn kna kadar durumu byledir. Grkemli bir uygarlk dini halindedir. Bizans mparatorluu, yar-feodal, yar-klelik zellikleri ile Hristiyanl da kendine ok iyi uydurarak, ok salam bir gce ulamtr. Ve bylece yaylr, drt ktaya etkisini tarr. Daha nceki aamasnda bu dinin havarilerini, aziz ve azizelerini unutmamak gerekir. Hepsi byk zulme kar bakaldrnn kurbanlar ve temsilcileridirler. Ve halen de byle yanstlr. Onlar bu erevede anlamak gerekiyor. Mslmanlk Hristiyanlk resmi bir ideoloji haline geldikten sonra Ortadou toplumlarnda daha fazla etkili olmak iin aba sarf etmitir. stanbul bunun iin bir merkezdir. Yine am ok nemlidir, bir merkezdir. Antakya hakeza byledir. Fakat Arap Yarmadasnda ilkel kabileler sz konusudur. Ne Yahudi dinine ne de savilie tam bulamlardr. Yani Hristiyanln da mensuplar deillerdir. Peki hangi dinin mensuplardrlar? Bilindii kadaryla, Kbede Lad ve Fad tanrlar var. Bunlar kabile tanrlardr. Kbede 360 tane putun varl sz konusudur. Ne kadar Arap kabilesi varsa, herhalde o kadar da put var. Rakam nemli deil, ama iin z byle. Unutmayalm, yine o zaman temel ideolojik evre olarak dinsel bir kesim sz konusudur. zellikle gelien toplumun en gelien temsilcisi olduunu iddia eden Musevilik ve onun kavimi olan Yahudiler vardr. ehir uygarlnda ve ticarette etkilidirler. Dier yandan Hristiyanlk vardr. Her ne kadar Musevilikle elimesi varsa da, o da resmi bir din, yani devletin dini olarak, Arap Yarmadasnn kuzeyinde, amda hkim bir dindir. Burada ok gl bir uygarlk ina edilir. Halen kalntlar vardr ve grkemlidir. Arap Yarmadasnn i kesimlerine ynelik olarak gl kolonileri olumutur. Kiliseler, manastrlar vardr. Orada Hristiyanlar, papazlar faaliyet yrtr; hatta Muhammed ilk ktnda, ticaret yaptnda bunlarla
24

temas kurar. Yahudi tccarlarn tanr ve Yahudi tccarlarn ne kadar insafsz olduunu gzlemler. Arap Yarmadasnda gelimi olan ticaretin Yahudilik tarafndan nasl engellendiini, Yahudi tccarlarn duruma nasl hkim olduklarn grr. Ayn ekilde, Hristiyan papazlar daha gl bir konumdadrlar. Maddi ynden gldrler; devletin de desteini almaktadrlar. Yani hkim konumdadrlar. Demek ki, Muhammed, iki dini de kabul edemez. nk ticari karlarna kardr. Yahudilik de, Hristiyanlk da hayat hakk tanmamaktadr. Ama unutmayalm ki, hem sa hem de Musa, Filistinde ortaya kar. Arap kabilelerinin bir benzer gerei iinde ortaya karlar. Bir peygamber gelenei vardr. 124 bin peygamberden bahsediliyor. yle anlalyor ki, irili-ufakl her kabile neredeyse bir peygamber de orada ortaya kmtr. O zamanki gelenek, peygambersel bir gelenektir. Peygambersiz yaam dnlemiyor. Dinsiz yaam dnlemiyor. Ortaya kan her nc, kendini peygamber olarak gsteriyor. Kabilenin peygamberi, kavmin peygamberi, insanln peygamberi; o zamanki aamann toplumsal gerei tam tamna yledir. Arap kabilelerinin, zellikle o geri kalm olanlarn durumuna biraz gz atldnda, gerek daha iyi anlalr. Bir tarafta Yahudiler, dier tarafta Araplar. Sami rkinin nemli bir blm Yahudi kavimi biiminde glenmi durumdadr. Kendini insanln en sekin kavimi olarak gryor. Hristiyanl kabul edenler, yine gelimi bir kesimi oluturuyorlar. Ticarette zellikle arlklar vardr. lde en geri kalanlar ise, o kabile-klan dinlerinde de grld gibi, ok geri, insann o gnk koullarnda asla kabul edilmemesi gereken, devlet dncesine yabanc, insanlk dncesine yabanc bir konumu, maddi ynden tam bir anariyi yayor. Drt taraftan karlar tehlikede. Bunlar maddi gerekler, ama dier yandan karlarnda ykselen bir uygarlk da var. Yahudiliin ve saviliin gelitirdii uygarlklar var. Yine, aasnda Habeistanda, hatta Yemende bu elime var. Yani, bir yanda feodal toplumlarn oluturduu uygarlklar, kzgn lde ise en geri Arap kabileleri bulunuyor. Muhammed de bunlarn iinde yetiiyor ve bu elikileri gryor. Hristiyanlk ve Musevilik tarafndan tam bir ember iine alnmtr ve orada ortaya kan her nc kendisini peygamber ilan ediyor. O zaman ne yapacaktr? Bu koullar altnda ticaret hayatna atlyor. Bir g olma

25

gereine inanyor ama Arap kabileleri ve kabile tanrlar, gelitirmek istedikleri otoriteye, dzene son derece kardrlar. Kurey kabilesi ve dier kabileler, Arap kavimi dncesini, imamlk dncesini kabul etmiyorlar. liklerine kadar kabilecilie ve kabile tanrlna kendilerini kaptrmlardr. Dolaysyla, eer ilerlemek istiyorsa, o zamanki resmi dinlere olduu kadar, o kabile dinlerine de, kabile topluluklarna da kar olmaldr. nemli oranda klelii meru gren Roma mparatorluuna kar olmay, yine kabile dzeninden kavim dzenine, kabile otoritesinden devlet otoritesine ynelmeyi dnmelidir. Bunun en somut ideolojik bir erevesi de, kavim dininden btn insanlk dinine ynelmedir. Devletin resmi dinine kar kar, imparatorluun ezdii kesimlere sahip kar; yine kabilelerin, o iinden klmaz dinlerine, tanrlarna, putlarna kar hepsinin karlarn dile getiren tek tanrl dine ihtiya vardr. Musa ve sa yalnz Yahudilerin ve Hristiyanlarn peygamberidir. Ama Muhammed, ben yalnz Araplarn peygamberiyim demez; nk bu, o zamanki koullara denk gelmez. Yine, sa ben tanrym diyor. Bu nedenle Muhammed kendi kendisini tanr da ilan edemez. Yapmas gereken en uygun ey nedir? Geleneklere de dayanarak, kendisini tanrnn elisi, btn insanln peygamberi ilan eder; hem de en son peygamber! Bu tez gnn koullar asndan son derece gerekidir ve devrimcidir. nemli bir tarihsel boluk sz konusudur. Tarihin bu boluunun nemli bir devrimle kapatlmas gerekmektedir. Bu devrim, ite toplumsal koullar, tarihsel aamas byle olan bir erevede vcut bulur. Bylece slamn byk k, slamn byk klc, byk yayl gerekleir. Mevcut tarihsel ve toplumsal gereklik bylesi bir devrimin balamasna olanak tanmaktadr. Muhammedin bykl buradadr; bu koullara en iyi cevab verebilen sistemi bulabilmitir. nsanlk tarihinde ilerici bir noktay yakalayabilmitir. Bu konuda hayli younlamtr. Younlamas Kurann ortaya kmasna yol amtr. Ve bu biraz da anlalrdr. an btn dinsel dncesini imbikten geirmitir. Biz nasl ki btn halklarn devrim tecrbesini, sosyalizmin tecrbesini zmsyorsak, Muhammed de o zamann dinlerinin tecrbesini zmsemitir. lerinden en olumlu yanlar alm, en gereksiz yanlar atmtr. Muhammed, rnein topik olan sann tanr olduu dncesini atmtr.
26

nsann tanr olamayaca apaktr; onu ayor Muhammed, Peygamber tanr olamaz diyor. Kabile dinlerinin 360 putu var; gidiyor hepsini bir gnde ykyor; Bu kadar tanr olamaz diyor. Btn bunlar hep devrimci klardr. Dier yandan bunlarn olumlu zelliklerini de alyor. Tek tanrl dinlerin de olumlu zelliklerini alyor. Arap kavminin yceltilmesi gerektiini kavryor; bu da, Yahudilikten olduka etkilenmektir. Ama Yahudiliin hatasna dmyor; Arapn, Aceme stnl yoktur diyor. Burada eitlik vardr. Bu, bir anlamda enternasyonalizmdir. Bykl, kabilecilii mahkm etmesindedir. Ki, bizim halkmz bugn bile kabilecilii am deildir. Fakat Muhammed, o zaman kabilecilii mahkm edebiliyor. Demek ki, onun btn dinsel biimleri kendini putlarn yklmasnda gsteriyor. Btn bunlar yaparken de byk bir azim geliiyor. Kendisine ynelik komplolar oktur. Biliniyor; daha Mekkedeyken yatana yaplan saldrdan zor kurtulur. Yine gezdii yollarn zerine dikenler, akllar, al-rp atlr. Byle, son derece kritik bir yaam iindedir. Bilindii gibi, mehur Hicreti gerekletirir. Hicret ederek ancak Kureyin kervann pusuya drr, daha sonra da amdan gelen kuvveti bozguna uratr. Bylece bir siyasal-hukuki g haline gelir. Yeni bir devletin temelleri atlr. Bundan sonra, bilindii gibi, Arap Yarmadasn ok ksa bir sre iinde yeni slam ordularyla igal eder. Gerekten slamn ideolojik nderlii ve pratik militanlyla ksa sreler iinde drmedii bir kuvvet kalmaz. Daha 640 ylnda, yani Medineye gelii zerinden 10 yl gemeden en byk imparatorluklar olan Roma-Bizans ve Sasani imparatorluklaryla savaa balamtr ve ounlukla da bu imparatorluklarn ordular yenilir. Arap Yarmadasndan kuzeye, douya, batya ve Afrikaya doru bir yaylma balamtr. Tarihte bu kadar hzl gelien, dnyann drt bir tarafna yaylan devrim rneine az rastlanr. Biraz da bu temelde gereki yaklamak gerekiyor. Gnn koullarna gre, emir dzenine mthi kavumu, kendi komutanlk sistemini ok iyi yaratm, askeri dzenlemeye olduka erkenden ulam, byk bir disiplin, ama ayn zamanda byk bir iman! slamiyetin geliiminde iman ok nemlidir. mandan sonra askerlik gelir. Klca gerekten ok sk sarlr. O zaman klcn rolne bakalm; kl ekildi mi el-aman dilenir, herkes klcn korkusuyla iman tanr. Gnmzde insanmz kendisi iin zor-bela imana geliyor. Onlar gnde,

27

ylda saysz kabile ve kavim imana getiriyorlar. Klcn keskinlii, fikrin ve azmin bykl deniliyor. O halde, tarihin byk klarndan ders almay bilmek gerekir. O dnem grkemli klarn yaplmas gerekiyordu. Bu anlamda slamiyet, dnemine gre ok byk bir devrimdir. te, Trkiyede baz sol gruplar vardr, 12 Eyllle birlikte varlklar silindi. Biz sosyalistiz diyorlard, ksa bir dnemde silinip gittiler. Oysaki bir slamiyet, din olarak 1400 yldr varln srdryor. Hem de neminden fazla bir ey yitirmeden. Demek ki slamiyet, insanlk tarihinin nemli bir aamasnda nemli bir zm gc olarak devreye girmitir. Klcn rol vardr, ideolojinin rol vardr. Byk moral ve kararllk sz konusudur. Bizim de mensubu olduumuz Ortadou toplumlarnn hala sren temel yaant biimi haline gelebilmitir. Grlyor ki slami devrim, kesinlikle klan-kabile dzenine kardr; onu devrimle amaya alr. Yahudi kavimciliine de kardr; onun stnlk anlayna da kardr. Bu anlamda devrimcidir. Hristiyanln resmi dzenine de kardr; ki Hristiyanlk nemli oranda klecilii temsil eder. Kleciliin etkileri hem Bizans, hem de Sasani mparatorluunda gldr. Onlara gre stn bir rejimin, yani feodal uygarln younlat, ekillendii bir dindir slamiyet. slamlk son tahlilde, en gelimi feodal uygarlk dinidir. Hatta indeki, Hindistandaki benzerlerinden daha fazla, bu uygarln hazrlaycsdr. Grkemli hazrlaycsdr. Ve dneme gre evrensel apta, klan, kabile dzeninin, yani ilkel komnal toplumun tam almasnda rol oynad gibi, yar klelii, hatta biraz gelimi snrl bir feodallii temsil eden dzenleri de ok geride brakyor. Bu dzenlerin etkisi altndaki insanlara, bunun iin bir kurtarc gibi gzkyor. Bizansllar, Sasaniler, dnemine gre, kleliin aclarn, zdraplarn halklara ektiriyorlar. Kabilecilik dncesi hi ilerletmiyor. te bu ereveyi amann devrimcilii isteniyor. Dolaysyla, slamiyet, gidilen her yerde ezilenler tarafndan zellikle bir kurtarc din gibi karlanyor ve kolay zmseniyor, benimseniyor. Hzla yaylmasnn, egemen olmasnn znde baz tarihsel ihtiyalar vardr. Yalnz kl gcyle yaylmay salamyor; toplumun ilerlemesinde ok byk bir geliim imkn verdii iin, mevcut aclarn, zdraplarn giderilmesinde, ayn zamanda toplumsalln gelimesinde, bilimin, sanatn, devletin gelimesinde ile28

ri bir evreyi temsil ettii iin gelime imkn buluyor. Ve daha 650 yllarna gelindiinde -ki, douundan 20 yl sonradr- ta ran ilerine, Anadoluya, Afrikaya kadar kk salar, devrimsel bir ktr, zamanna gre insanln gelimesinin en st bir aamasn temsil etmektedir. Bu uygarln gelimesinde Arap kavimciliinin yeri byktr; fakat ovenist deildir. Dier halklarn varlna rza gsterir. zellikle Yahudilik gibi stnlk iddiasn tamaz, dolaysyla dier halklar tarafndan kolay kabul grr; ezilen kesimler tarafndan hemen benimsenir. Btn bunlarn yan sra slamiyet, douundan itibaren bir ayrl da yaar. Bu ayrlk, etkisini gnmze kadar getiren, slamiyetin erkenden devletlemesini isteyen kesimler, g-otorite haline gelmesini isteyen kesimler ile, onun ideolojik zne, eitliki zne bal kalmak isteyenler arasndaki ayrlktr. Bu, ayn zamanda, slamiyette kendini fazla dnme uratmadan, kabilenin bn karlarn bir tarata itmeden, bilakis slamln yaratt byk olanaklar iinde, bu olanaklar ele geirerek eski mal, mlkleri ve otoritelerini yz kat artrmada, yani kapsaml bir biimde gelitirmede rol almak isteyenlerle, slamn devrimci zne, onun btn insanl kurtarmas gerektiine inanan, adilliine btnyle bal olan, drst zn temsil edenlerin elikisi veya ayrldr. te snfsal z bu olan bir atma oluyor. Eski toplumun kalntlar, o kalntlar slam maskesi altnda srdrmek isteyenlerle, slamn gerek devrimci zne bal kalmak isteyenler arasndaki bir atmadr yaanan. te bu atma, ok iddetli bir biimde ve hem de slamiyetin k yllarnda yaand. Daha Muhammed vefat etmeden bu atma balamt. Bilindii gibi, atmann basn eken vardr. O zamanki Emevi slalesi, eski toplumun egemenlerini temsil etmekte, slamiyeti maske olarak kullanmakta, daha ok onun sac yorumunu esas almakta, ve ok kariyeriste, ok komplocu bir tarzda, yalan-fitneyi erkenden slama sokmakta, bu temelde hzla devletlemektedir. Emeviler, iktidarn nimetlerini hemen toparlyorlar; dolaysyla palazlanyor ve gleniyorlar. Bunlarn sa yorumuyla, daha sonra Snnilik bir mezhep olarak gelitirilmekte ve buna ideolojik klf giydirilmektedir. Bir yandan bylesi bir kesim ortaya karken, te yandan da Muhammedin yaknlarndan olan ve gerekten tamamen militanca slama hizmet

29

etmi, bu konuda byk zveri ve cesaret gstermi, ayn zamanda ok bilinli, slamn zne ve onun eitliki adil zne inanm, mal ve mlke gz dikmeyen, otoriteyle ba dnmeyen mam Alinin ban ektii bir kesim vardr. Bu akm, daha sonra karmza eitli mezhepler biiminde kar. Yani Alevilik diyebileceimiz, Alinin tutumundan yana olma temelinde bir kesim geliir. Fakat bu blnmede, bilindii gibi, Emevi slalesi baskn kar. Bu baskn kn kaynanda iktidara sahip olu vardr. ktidar, Emevilerin elindedir. Emeviler, o dnem amda kurumlamlardr. ktidar ve para ellerindedir, olanaklar genitir. Bunlar, erkenden saa yaklamakta ve bu konuda, eski toplumun aile ve kabile eflerine ok taviz vermektedirler. Onlar hzla yanlarna ekerek para ve gce dayanp bunu, snfl toplumu gelitirme temelinde kullanarak, glenip egemen oluyorlar. Dier kesim olan Aleviler, yani Ali yanllar, daha ok ideolojik safla-arla bal kaldklar, kimseye para ve mlk datmadklar, zellikle imanla, slamn militan zyle yaamak istedikleri iin, yaman savar, etkili savar fakat hkim olamazlar. Alevilik gl bir kanat olarak gelimesine ramen, bu nedenlerle hkim olamaz. Bilindii gibi, bu ekime o gnden bu yana sregelir. Bu konuda ran iiliinin istisnai bir durumu, nemli bir yeri vardr. iilik nedir? Daha ok slamn ran erevesi iinde yorumlanmas, randa egemen olan bir devlet geleneini ve uygarl nemli oranda gelitirmi bulunan Sasani mparatorluunun ykl srecinde, ran kavimlerinin banda bulunan Fars kabilesinin ve dier ranl kavimlerin karlarna uyarlanm slamdr diyebiliriz. Balangta Sasanilerin kendi dinleri vardr. Zerdtlk halen etkilidir ve biraz da milli-kavim zellii ar basan bir dindir. Sasani mparatorluu, ranl kavimlerin bir imparatorluudur. slamiyetle uzun sre atmlardr. slam gelitiren Emevi slalesi Snnidir ve bunlarn rana saldrs, rann o grkemli imparatorluunu ykmtr. mparatoluun yklmas ile birlikte, bunlar ok byk basklara ve katliamlara tank oluyorlar. Bu durum, ranllarn neden iilii setiklerini, Alevilii benimsediklerini ortaya koyar. Byle bir bask ve katliam, o zaman gelimitir ve Emevi slalesi, mam Ali evresine de ayn zulm, Alinin olu Hseyin daha Kbedeyken uygulamtr. Hseyinin kellesi tepside Emeviye camisine getirilip sunulmutur. Demek ki mam Hseyin ve dier aile efrad, Emevilerin, o zamanki Sultan Ye30

zidin katliamyla, acmaszl ile kar karyadrlar. te yandan, ranllara da Emevi slalesinin saldrlar sz konusudur. Bu durumda kimi tercih edeceklerdir? Elbette ki kendileri gibi mazlum bir durumda olan mam Ali taraftarln, hem de ustalk derecesinde kabul edeceklerdir. Bilindii gibi, iilik, en yaman mam Ali taraftarl, sava militan mam Ali taraftarldr. Ve bunun son derece anlalr bir nedeni vardr. Kendileri iin ok hayati olan birok deerin yklmasnda vahi davranan Emevilerin, -ki o zaman Emevi slalesinin komutanlar gerekten ok vahi idiler- Roma imparatorlarnn vahetini bile geride brakan, mam Ali taraftarlarna, Hseyine yaptklarn gz nne getirirsek (ki, bunlar Mslmandrlar, Arap kavimlerindendirler), bunlara bu kadar zulm yaptklarna gre, dier kavimlere elbette ki ok daha acmasz davranacaklard. te bu, iilii ortaya karr; ii militanlnn bir direnme mezhebi olarak ekillenmesine yol aar. Ta o gnden bugne kadar savarlar. Bu savam srecinde Ebu Mslm ve Abbasi mparatorluunun kurulmas, Emevi slalesinin dalmasna yol aar, bunda ranilerin de gl pay vardr. Grlyor ki, iiler, slamn, mam Ali yandalnn en militan kesimidir. Yklan Sasani mparatorluu nedeniyle de biraz rani zelliklere brnr. ranilerin, yani Fars veya dier rani kavimlerin urad katliamlara kar bir tepki zellii tar. Ve kendini srekli savunmada bulur. Bu anlamda, belli bir hakllk yn de vardr. Zulme ve hakszla kardr. Srekli savam iindedir, dolaysyla da militancadr.

31

Trk egemenlerinin slamiyete yaklam ikiyzl ve gericidir


imdi de Trklerin slamiyetle ilikisi ve slamn Trklerin durumu zerine etkileri konusuna deinmek gerekmektedir. Bu nemli bir konudur ve gereklerimize doru yaklamada daha aydnlatc olacaktr. Trk boylar (o dnemde bu boylardan henz gl bir Trk kavimi de olumu deildi), Ouz boylar, slamiyetle ilk temas, saldr ve apulculukla Ortadouda yer edinmeye altklar dnemde kurarlar. Daha ok fetheden, hem de bask ve smr yan ar basan feodal devletler kurma ve bunu da en zorba bir temelde srdrme karakteri, bu dnemde slamlkta glenmitir. Burada hemen, balangta slamln bykl, ycelii ve ataklnn nemli oranda gelien feodal uygarlklarn snfsal karakterini olduka glendirmi olduunu belirtmek gerekir. Dolaysyla, bu uygarln yaylmasnda rol alan komutanlar ganimet peindedirler. slamn bir yardmlama olarak grlmesi gereken ganimet kavram, balangta bir ilerlemeye hizmet edecek, ancak bu kurum daha sonra yozlatrlacaktr. Tamamen hanedanlklar, hkmdarlklar tesis etmek iin kullanlacaktr. X. yzyla doru geldiimizde, Orta Asya kaplarndaki slamlk, balangtaki ilerici-devrimci zn nemli oranda
32

yitirmi; bunun yerine hanedanlar, sultanlar ve meliklerin elinde ganimet yoluyla deerlerin gaspna olduka imkn veren kat bir tutuculua dnmeye balam; hzla feodallemek isteyenlerin, hzla ganimet ve g toplamak isteyenlerin elinde artk bir ideolojik silah haline gelmitir. Bu dnemde yaylmacdr ve bu anlamda emperyalist bir ncle ykselmitir. te Trkler, Trk boylar, slamiyetin bu aamasnda onunla temas kurmulardr. Trk boylar, o dnemlerde Orta Asyada kuraklk vb. nedenlerden dolay skmtr ve kesin olarak bir tarafa savrulmak durumundadr. Trkler bu dnemde at srtndaki boylar topluluudur. Son derece atiktirler. Hem zerinde yaam olduklar corafyann krkledii skk durumlar, hem de at srtnda beslenen boylar topluluu olmalar nedeniyle, tam da bu biimde slamiyetle karlatklarnda, savrulacaklar, her tarafa yaylacaklar ve bunun iin bir saldr silahna ihtiya duyacaklardr. Bu saldr silah onlar hem ideolojik, hem siyasi ynden ok glendiren bir silah olmaldr. Onlar en ok bunu arlkta grecek ve buna sarlacaktr. ine gidiyorlar ve hemen in mparatorluunun hizmetine giriyorlar, general oluyorlar. Ksacas, hkim olana uymada son derece karcdrlar. te o dnemde slamlk da bunlara byle imkn ve zellikler sunuyor. slamn klcn ellerine aldlar m, onun ideolojik saf yorumunu da yzlerine maske olarak geirdiler mi, ok iyi bir yaylma imkn buluyorlar. Byk bir ganimet elde etme ve siyasi g olma imkn ortaya kyor. Bu nedenle Trk boylarnn efleri hzla Mslmanlayorlar. slaml reddetmeleri halinde, ok gl slam ordularyla arpmak zorunda kalacaklar ki, bu da mmkn deildir. ran ia biimini kabul ederlerse, mevcut hkim kesim olan sa kesime, despot ve talanc kesime kar kmak zorundadrlar ki, bu da karlarna uygun deildir. Oysa Trk boy efleri, feodal, sultan, melik olmak istiyorlar. Dolaysyla, Alevi-ia biimine kar, en sa, apulculua ve baskya en ok hizmet eden Snnilii kabul ederek ve bir de buna kendilerinin geliim seviyesi olan ilkel-komnal toplumun en st evresini ekleyerek gelimek istiyorlar. Bu st evreyle nemli feodal g sahibi olma olana birleince muazzam bir feodal srama yapyorlar. Atn stnde bir boy, ilkel-komnal toplumun en son aamas, yani barbarlk aamasnda olmalar ve slamiyetin en sa yorumuyla karla-

33

malar Trk boylarn, egemenlerini, slamn vurucu-krc gc haline getiriyor. Ve gerekten ksa srede slamlamalar ile birlikte, ran boydan boya istila ediyorlar. Hindistan ve Afganistana alyorlar ve daha 1050 yllarna geldiimizde Abbasi mparatorluunun saraylarna ortak oluyorlar. XI. yzyln ortalarndan itibaren ise, Irak, Krdistan ve Anadolu topraklarna girmeye balyorlar. te bu yaylma durumlar nemlidir. Nasl bu kadar yaylabiliyorlar? Bunlar slamiyette bir devrim mi yaptlar? Hayr! Trk ve slam ilikilerini gerekten nemle ele alyoruz. Ve son derece gereki bir ele altr bu. Bunlar slamln nderliini ele geirdiklerinde slamn en sac, en ganimeti, en gaddar zelliklerini esas alyorlar. Bu ne demektir? slamn gerek devrimciletirici, uygarlatrc ynne kar, en sac, gerici, katliamc zelliklerini esas alyorlar. Trk egemen snfnn Trk feodalitesinin olumas bu anlamda gericidir. slam uygarlnn zne bile kardr. Yani sahte slamcdr; slamn zn geriletmekte, bask altna almaktadr. slamiyetin gerekten en sahte kavimi, en sahte bir temsilcisidir. Belirttiimiz gibi, ganimet iin, siyasal g olmak iin, feodal, melik, sultan olmak iin slamiyeti kabul ediyor ve bir de bunu en geri, en sa, en bastrmac zellikleri ile gerekletiriyorlar. Burada ilericilik ve devrimcilik aranmaz. te Trkln slam tarihindeki yeri ve rol budur ve kesinlikle olumsuz yan egemendir. Bunu Abbasi mparatorluunun yklnda, randaki devletlerin yklmasnda grmek mmkndr. Anadoluda yrtlen slam istilasnda grmek mmkndr. Burada hemen bir konuya daha deinmek gerekiyor. Trk boylarnn egemen kesimi, sermaye, art deer, siyasi g elde eden kesimi hzla palazlanr ve devlet gc haline gelirken, Trk boylarnn alt kesimi, yani airet birlikleri dalyor, snflama balyor. Feodalleenler ve serfleenler var. Serfleenler Trkmenlerdir. Feodalleenler ise, airetlerin nde gelen boy beyleridir. Onlarn slama yaklam sz konusudur. Bu da anlalrdr. nk snfsal bir eliki var ve bu o zamandan beri Trkmenlerle, boy beyliini bir savam iinde tutmutur. Ve bu savam gerekten iddetlidir. Trk boylarndaki savam, zellikte boylarn devletlemesiyle birlikte ok acmasz bir hal alr. Trk boy beyleri, Trkmenlere, dier kavimlere yaptklarndan daha fazla gaddarlk yapmlardr. nk Trkmenlerin
34

varl onlarn snf iktidarn engelliyor, etkiliyor. Snflama srecinde kabile oymaklarnn ayrma uramasnda sert bir karlar kavgas balyor. Ve bu karlar kavgasnda elbette ki feodalizmi esas alan kesim hkim kacaktr. Trkmen ise serfleecektir, dalara yerleecektir. Beyler imparatorluklarn eski devlet merkezlerine yerleecek; Badattan Konyaya, stanbula ve dier irili ufakl feodal devletik merkezlerine kadar younlaacaklardr. Snf atmasndan tr de Trkmen Toros dalarna ekilecektir. Kyda kede, urada burada kendini yaatmaya alacaktr. Trk toplumundaki snfsal elimenin douunun dinsel bir grnme, mezhepsel bir grnme brnmesinin anlam budur. Byk Seluklularda olsun, Anadolu Seluklularnda olsun, Trk devletlerinin kurulularnda bu model olduu gibi izlenir. Feodalleen kesim, nce de belirtildii gibi, slamn Snniliini, hkim sa ynn esas alr. Bunun ideolojik klf altnda Anadoluya yerleir. Anadoluda belli bir younlama ile birlikte Anadolu Seluklularnn kuruluundan sonra ok sayda Trk boylar Anadoluya akn ederler, o bilinen byk g dalgalar geliir. Olduka byk bir Trk ve slam nfusu burada younlar. Bizans geriletirler. Bizansn geriletilmesinde, yine dneme gre slamn ileri bir uygarl temsil etmesi, Bizansn ise zellikle egemenlik altnda tuttuu kendi halk ve dier halklar zerinde yzyllardan beri sren katmerli bir basky temsil etmesi rol oynar. Bizansllar artk bask ve smrden nefret ediyorlar. nk byle bir imparatorluun hkm altnda yzyllardan beri ac ekiyorlar. slam onlara bir taze kuvvet, bir kurtarc kuvvet gibi geliyor. Yani Trkln igalci, istilac karakteri altnda, znde bu olmamasna ramen slamn genel alglan biraz byledir. Khnemi Bizansa kar taze bir kuvvet olarak bilinirler. Trk kavimi eliyle, Trk feodalleri eliyle ok g kazanm bir slam saldr sz konusudur. Araplarn elinde bu yn aslnda ksmen snrldr; Malatyaya kadar giderler ama Bizans zapt edemezler. Bizansn zapt, stanbulun fethi, Trk egemenlii, yani Osmanl slam mparatorluu eliyle gerekleecektir. Bizansn nce geriletilmesi ve daha sonra yklmas, bu adan eski bir imparatorluk biiminin ta Romada vcut bulan bir imparatorluk biiminin almas ve en sac, biraz da gecikmi byk merkezi Osmanl mparatorluunun kurulmas demektir.

35

Osmanl mparatorluunun tarihteki erevesini ksaca zetlersek: slamn devrimci aamasn oktan at bir dnemde hkm srmtr. Feodal uygarln ilerici ve olgunluk aamasn geride brakt, XV. yzyla doru gelindiinde slamn gerileme aamasna ulat ok sa bir nderlik altnda bir gerilemeyi yaad dnemde devreye giren Trk kavimleri de gerekten slam uygarlna fazla bir katkda bulunmamlardr. Tamamen gasp ve apul peinde komulardr. Bu nedenle, uygarla herhangi bir katklar olmamtr. Elbette yaptklar bir eyler vardr ama bu ilerleme anlamnda, aama anlamnda deildir. Tamamen fetih peinde koan, birde buna muhta olan ok sayda boy vardr. Bu boylara srekli yeni topraklar gereklidir. Bu, yeni topraklarn gasp iin kendini sk skya grevli hissetmelerine yol amaktadr. Dolaysyla, slami feodal uygarln gerileme aamasna denk gelen bu aama daha ok da Osmanl mparatorluunun gereinde grlen, onun stanbulu fethiyle birlikte dnemin en gl imparatorluu haline gelmesi ve bu temelde tutuculuunun daha da artmasdr. Bu dnemde kapitalizmin yeni bir retim biimi olarak gelimesi, kapitalizme gre feodalizmin gerilii temsil etmesi, kapitalist ideolojiye, burjuva ideolojisine gre artk dinsel yn ar basan ideolojilerin tutuculamas, hele bunlarn en olumsuz zelliklerinin daha da aa kmas, Trk Osmanl mparatorluunu dnemin tutucu, muhafazakr ve uygarl fazla gelitirmeyen merkezi otoritesi haline getirir. Dolaysyla bu dnemde imparatorluun halklar zerindeki egemenlii, onlarn gerilemesine yol amtr. Tarihi adan da artk feodal uygarlk ilerleme dnemini doldurmutur. Ve en gl feodal merkezi imparatorluk olan Osmanl mparatorluu bu adan en tutucu ve halklarn kapitalist retim biimine doru ilerlemesini, kendi z gleri ile ilerlemesini engelleyen bir konumdadr. Araplarn elinde gerekten nemli bir uygarlk yaratm olan slamiyet, bu imparatorluun elinde tam tersine bu uygarln yklmasnda rol oynam, hem de Araplar zerine ynelerek, Araplar tekrar drt yzyl egemenlik altna alarak, onlarn devlet gcn krarak, eski airet, kabile topluluklar dzeyine indirerek, ykc bir etki yaratmtr. Osmanl egemenlii altndaki Araplar, adeta ok byk bir uygarln sahibi deillermi gibi, geriyi simgeleyen, klan-kabileci zellikleri ar basan bir yap36

ya brnmlerdir. Dolaysyla, Osmanl mparatorluunun Arap kavimi zerindeki rol olumsuzdur, gericidir. Osmanllar, ranla da srekli savam iinde olmulardr. ranllar ia, yani Alevi temelindeki kyla Safevi mparatorluu somutunda Osmanllara kar direnmilerdir. Dolaysyla onlarn ykc igallerini, basklarn reddetmilerdir. Boyun ememilerdir. ranllar kendi zglerine dinsel bir grnm de verseler, bu ialk erevesinde de olsa, daha ok milli ynleri olabilen, daha ok zgr gelimelerine imkn hazrlayan ve de bunu Osmanlya kar, onunla savam iinde srdrebilen bir konumu yaama gcn bulmulardr. Bu, onlarn srekli savam iinde gnmze kadar kendilerini gl konumda tutmalarna yol amtr. Krdistan zerinde Osmanl politikalar ok iyi biliniyor. Krdistanda feodalizmin balad yllarda Krt airet ve kabilelerinde feodalizm geliiyor. Feodal beyliklerin gelitirilmesi sz konusudur. Beylikler, bilindii gibi, olumalarnda daha ok slamn sa yorumlarn esas alrlar. Yani Snni olurlar ve bunu resmi mezhep kabul ederek hangi imparatorluk varsa onun emrine girerler. O zamanki gl imparatorluk Osmanl mpratorluudur. ialk ise ran temsil eder. Dolaysyla bey olma, beylik kurma, hatta dneme gre hkmdarlk durumuna kadar ykselme, Snnilii esas alan imparatorlua dayanmakla olur. Bu Krt beylerinin on binlerce askeri vardr. rnein, Bitlisli Eminin durumu byledir. ok sayda byle beylik vardr. Bunlar, bu kadar gl feodal beylikler, hkmetler durumuna gelmeleri asndan karlarn Osmanllarda gryorlar. ranllar ise, bu beylikleri Osmanlya kar kkrtmaktadrlar. Gerekten bugn bile ran yetkilileri, daha fazla Anadolu ilerinde Alevilii rgtlemekte ve onlar siyasal bir kavga iine ve isyana srklemektedir. O dnemde ok byk isyanlar sz konusudur. Seluklular dneminde bu byle olduu gibi, Osmanl mparatorluu dneminde de byledir. te bu korku Osmanly Krt Snni beyliklerine olduka geni bir otonomi tanyarak, ittifak kurmaya gtryor ve Krt beylikleri ile kendini glendiriyor. Krt beylikleri de, beylik karlarn Osmanl mparatorluunda gryorlar. Bu, XVI. yzylnn ilk eyreinde olduka gelien bir durumdur. mparatorluk iinde son derece geni otonomiye sahip olan Krt beylikleri, bu zel konumlarndan dolay imparatorluun doudaki tampon gcdr. rana kar imparatorluu ko-

37

ruyorlar. Bu nedenle geni otoriteleri sz konusudur. mparatorluu askeri ynden olduka beslerler. ranla yaplan savalarda bunlarn saylar yar yaryadr. Hatta Trklerin Bizans geriletmesinde Malazgirt Savanda Alparslann ordularndaki Krtlerin saylar 20 bine yakndr. Savan kazanlmasnda da rolleri ok byktr. Bu anlamda, Trkln, Trk egemen snfnn olumasnda Krt beyliklerinin rol ok nemlidir, hatta belirleyicidir. zellikle aratrmalarla bunun gn yzne kmas hayli nemli bir konudur. Bunun karsnda Krtlerin ezilen kesimleri, Osmanllara ve ibirlikilerine boyun emek istemeyen kesimleri rann etkisiyle Alevilik mezhebinde younlarlar. zellikle dalk alanlarda bu byledir. Yine Mslmanl kabul etmek istemeyenlerin durumu yledir: zellikle da kabilelerinden byk bir kesim, yani ezilen ve smrlen halk kesimi, Osmanl etkilerine ve ibirlikilerine kar, onun mezhepsel grnm olan Snniye kar kendisini eliki ierisinde grr ve bu nedenle direnme iinde olur. Ksaca slam dininin gnmze kadarki tarihsel gelimesi byle zetlenebilir. Bu konuda baz sonular karlmak istenirse, unlar belirtilebilir; zellikle slamiyetin k bir devrimdir. Douundan itibaren ierisinde baz sapmalar kmtr ve bu gnmze kadar da srmtr. slamiyet ilk aamasnda, Arap yaylmaclnn ilk dnemlerinde feodal uygarln gelimesinde ilerletici bir rle sahiptir. Feodal uygarln gelimesinde evrensel bir hizmet grmtr. Askerlikte, siyasette, bilimde olduka ileri bir aamaya ulalmasnda hizmet grmtr. slamiyet yaylp geniledike, her kavim onu kendi durumuna uyarlamak istemitir. Bu, ezilen kavimleri mam Ali yandalna doru gtrrken, ayn zamanda bunlar ezilenleri, hem snfsal, hem de ulusal ynden (milli zellikler ynnden) ezilen kesimleri tekil ediyorlar. Halk topluluklar iinde feodalleenler, yani ezenler ise, slamn daha ok resmi sa Snni ideolojik erevesini esas almaktadrlar. Snfsal ve ulusal kavgalar bu nedenle tarih boyunca nemli oranda mam Ali yandalaryla Snnilerin elikisi grnmne brnmtr. Ama znde, gerekten Trkmen-Trk boy beyleri elikisinde grld gibi, yine randaki milli basklara kar kmada grld gibi, tamamen snfsal ve ulusal temellerden kaynaklanan bir atma sz konusudur. Ama grnts, ideolojik erevesi dinseldir, mezhepseldir.
38

imdi de Trklk-slamlk ilikisini gnmz ilgilendiren ynyle deerlendirmeye alacaz. Bilindii gibi, XVII. yzyl sonlarnda ve XVIII. yzyln balarnda, kapitalizm toplumu uyandrm; burjuva devrimi Avrupada etkili olmaya balamtr. Fransz Devrimi ile burjuva gelimeler btn Avrupaya tarlmaya allr. Bu nedenle, daha nceden balayan Osmanl mparatorluunun Avrupadaki gerilemesi sreci bu yz ylda daha da hzlanm ve tamamen gerileme dnemine girmitir. nce duraklama, sonra gerileme dnemine girmitir. Bu aamada artk Batnn bariz bir stnl sz konusudur. Batnn genelde Dou, zelde Osmanl mparatorluu zerindeki etkisi artmakta, buna karn imparatorluk gerileme srecini doldurmaktadr. Dolaysyla, eski smr ve g biriktirme imknlarn kaybetmektedir. Bu nedenle, gittike daha fazla tutuculamaktadr. zellikle Anadolu, Krdistan, Arabistan ve Ermeni halk zerindeki basks katmerlemektedir. Daha fazla vergi toplamak istiyorlar, daha ok sava devirmek istiyorlar. Bunlar da ancak amansz basklarla mmkn olabiliyor. Ayn zamanda Batya boyun eme sreci de geliiyor. Artk Osmanllar iinde Trklk, Trk egemenleri gelimeye balyor. Sultanlardan btn brokratlarna kadar zaten ou devirmedir, Hristiyan kkenlidir, sahte bir Mslmanlamalar sz konusudur. Bunlardan Sokullu gibi sahte byk vezirler de kyor. Bunlarn ardllar, zellikle XIX. yzyla gelindiinde olduka ypranmlardr ve imparatorluk epey zayf dmtr. Balkan halklar, Hristiyan halklar, dinsel temellerde, yani kiliselere dayal ideolojik bir erevede de olsa, kapitalizmin etkisiyle hzla milli uyana ynelmilerdir. Bu anlamda hem milli ve hem de dini yneli aslnda yenidir. nk Osmanl slamclna kar kendi milli kiliseleri de savayor. klar millidir. Ayn zamanda Batnn etkisiyle milliyetilik bilinleri uyanmtr. Bununla da savamaktadrlar. Bu imparatorluu Balkanlarda nce son derece zayftrlar, sonra etkisizletirirler ve sonunda tasfiye ederler. Bu durumda imparatorluk ksmen Dou halklar, slam halklar zerinde etkiliyse, bu da slamlk yzndendir. Bilhassa bu halklarn kapitalizmin etkilerine ok ge girmelerinde Osmanl mparatorluunun rol byktr. Trk egemen kesimin Bat etkisine girmesi XIX. yzylda iddetleniyor. XIX. yzyl ortalarndan itibaren yar smrgelemeye balyor. Bunda borlanma nemli bir etkendir.

39

Artk slami esaslara gre eitim yerine Batl esaslara gre eitim balar. Eitimde ikilik balamtr. Dou-Bat atmas balamtr. Homojenlik ortadan kalkmtr. Batya boyun emecilik imparatorlukta, sultanlkta, brokratlarda gelimitir. Kompradorlama vardr. Aznlklar nemli oranda kompradorlamlardr. Bu sre Trkln slama yaklamnda, zellikle Trk egemen kesiminin yaklamnda ayrlklar ortaya karacaktr. Bu da laik olanlarla doucu slamclarn atmasna gtrr ve zellikle XIX. yzyl ortalarndan itibaren hz kazanr. Jn Trkler ortaya kar. slaml biraz daha Batyla uzlatrma abasna giriirler. Ciddi bir slami reformu gze alamazlar. Zaten slamda reform ve reformculuk olmayan bir eydir. Gerek de yoktur. Bat bugn siz de reformlar balatn diyorsa da, slamn gerei ayrdr. Trk egemenlerinin kar artk bundan sonra Batl smrgeci devletlerle, kapitalist devletlerle ibirliindedir, zellikle ngilizler ve Franszlarla ibirlii iindedir. Rus arlndan ekinmektedirler. Halklarn milli ayaklanmasndan ekinmektedirler. Rus arl da biraz byledir. Rus arl Slav asll halklar, Hristiyan kkenli halklar kkrtmaktadr. Bu tehlike Osmanl devletini Batllara snmaya gtrr. Daha 1820lerde bir Mehmet Alinin Msrda bakaldrsnda grld gibi, artk dou halklarnn bakaldrs da balamtr. Krdistanda boydan boya isyanlar vardr. te bir de douda byle ayaklanmalarla karlanca imparatorluk kendini adeta Batya teslim eder. Uzun bir sre ngilizlere dayanr. XIX. yzyl sonlarna doru gelindiinde Almanya taze bir g olarak doar ve imparatorluk bu kez Alman emperyalizmine dayanr. Trklk, Trk egemenleri artk nemli oranda kapitalist-emperyalist devletlerin aleti olmaya balamtr. Daha nceki, slamn gerici, tutucu ve sahte bir tarzdaki temsilciliinden bu sefer slaml ikinci planda brakan, Bat ideolojisinin en tutucu -ki, buna pozitivizm diyorlar- temsilciliine dn yapar. Emperyalist zellikleri gz nne getirmeyen, sonuna kadar teslimiyeti uygun gren, ekonomik, siyasi, milli btn karlarn Batya teslim olmada gren kesimi, Batnn ajanlar, Bat ideolojilerinin en gerici tarzdaki temsilcileri olma eilimindedirler. Jn Trk ideolojisi, Batllamann etkilerini somutlatrmada bir aamay temsil eder. Yine, Batya boyun emeyi, Dou toplumlarndan uzaklamay,
40

artk karlarn kapitalist smrgeci devletlerde grmeyi, onlara dayanmay, onlarn arasndaki iliki ve elikilerden yararlanmay ve bylece de mrlerini uzatma abasna girmeyi ifade eder. Feodal uygarln en gerici tarzda temsilinden kaynaklanan ve XIX. yzyla gelindiinde artk tamamen gerici bir hal alm olan, bilhassa ok dogmatik, ok gerici, tutucu, sahte slami zelliklerle Batnn artk emperyalistlemeye balayan, ilerletici olmayan tutucu ideolojilerini kartrarak bir Trk milliyetilii oluturmak istemitir (Ki bu en tehlikeli milliyetiliklerden birisidir, ilerletici yn ok azdr). Bu ideolojik-siyasal yap emperyalizmin olgusunu kabul etmedii gibi, Dou gerekliinden de kopmutur, ona kar da tepki iindedir. Buna bir de masonluk zelliklerini katarak, Yahudiler iin nemli olan Osmanl mparatorluundaki varlkllar kapitalizmde daha da gelitirdiler. zellikle kapitali ellerinde bulunduran ve bor verenlerin nemli bir ksm bunlardr. Bunlar, imparatorluu Batya balamada, slamlktan uzaklamada, en gerici bir milliyetilikte karar klmada etkili olurlar. Btn bunlar, Trk milliyetiliinin gerici ve ok arpk bir tarzda olumasna, nemli oranda Batnn ve o zaman gelimek durumunda olan Siyonizmin-masonluun himayesinde bymesine yol aar. ttihat- Terakki dneminde bu daha da glenir ve Trkiye Cumhuriyeti ekillendiinde resmi bir ideoloji durumuna kavuur. Mustafa Kemal, bin yldr kendilerine hkmeden slami ereveye kardr, sonuna kadar laiktir. Sonuna kadar Batl, tutucu, ar oven, milliyeti deer yarglarnn sahibidir. En oven bir Trk milliyetiliinde karar klmtr. Trklk adeta ite, Bir Trk dnyaya bedeldir sznde grld zere, Yahudilik dini gibi bir din haline getirilmitir. Btn kavimlerden stn bir kavimcilik anlay ekillenmi; zayf temelde olutuu iin de, ite btn dnya Trkle dmandr felsefesi gelitirilmitir ki, Yahudilikte de bu vardr. Trk btn insanlardan stndr anlay zayflndan kaynaklanr ve bu onlar oven bir milliyetilie gtrr. oven milliyetilik bu milletin ideolojik hamurudur, bu milliyetilikle Trkiye Cumhuriyeti daha batan antidemokratik bir zle ekillenir. Yan banda gelien Sosyalist Bolevik Devrime c gibi bakar. Ama yine de kendini dnyadan izole etmi, son derece mmtaz bir kavim olarak tutup yaatmak ister.

41

Kemalist ideolojinin, znde Bat ajanln slam halklarnn karlarna aykr, kart olma temelinde gelitirmesi ve bunu da ok tehlikeli bir milliyetilik biiminde somutlatrmas sz konusudur. Snfsal planda nasl ki Trk boy beyleri, Trkmenleri acmasz bir ekilde serfletirmi ve ounu katliamlardan geirmilerse, M. Kemal nderliinde de Trk feodal-kompradorlarnn Trk emekileri zerindeki bask-smr temelinde hzla kapitalistlemeleri sz konusudur. Bu kapitalistleme srecinde eskinin Anadolu serfi olan Trkmeni artk proleterletirir. Bu da ok acmasz bir smr ve bask ortamnda gerekletirilir. Bu anlamda, cumhuriyet tarihi, Osmanldan kalan halklar zerinde acmasz bir oven ve faist bask ve katliam gelitirir. Bu temelde baz aznlklar eritilip, Krt milleti zerinde de acmasz bir yok etme dnemine girilirken, Anadolu Trkmeni, Anadolu Trk kyls zerinde ise acmasz bir kapitalist smr balatlr. Bu kapitalist smr gnmze doru yalnz Trk kapitalizminin ihtiyalarna gre gelitirilmekle kalnmaz; bu nfus dnyann drt bir tarafna savrularak, Anadolu kyls Avrupa metropollerinde, Ortadouda kle gibi pazarlanarak, snrsz bir smrnn bir de bu temelde salanmas esas alnr. Bir kapitalist palazlanmaya, bir tekelci Trk kapitalizmi oluturmaya ynelerek, gnmze doru geldiimizde NATOya yanaarak, Batnn ideolojik egemenliine snarak, oktan slamiyeti terk edip onu daha ok halk ynlarn uyuturmada kullanarak gelimek ister. znde slama kardr, ama halk ynlar Mslman olduu iin Mslmanl onlar uyutmada bir ara olarak kullanmaktadr. Trk egemenleri ran devriminin etkilerini snrlamak iin, bu devrimle sahte bir uzlamaya girme, gerekirse laiklikten de taviz verme pahasna bunu yapma ikiyzlln gstermilerdir. 12 Eyll faizminin, slamiyeti, Osmanl mparatorluunun yz yllardan beri onu gerici sa ve dogmatik bir biimde kullanmas yetmiyormu gibi, daha da iinden klmaz bir biimde ve ayn zamanda arkasna devletin istihbarat glerini de vererek utanmaz bir biimde ve son derece ikiyzlce kullanmas sz konusudur. Faist Trk burjuvazisi, slamn en gerici biimi olan Snnilii ve bunun eitli tarikatlarn ok arpk bir biimde ve hem de ajanvari kullanarak, toplumu etki altnda, bask altnda tutmak istemektedir. Kendisi tepede sivil kuvvet olarak aslnda oktan kfirlemitir, ama grnty kurtarmak
42

iin slam kullanmaktan da saknmaz. Dier yandan, Batnn da en gerici, en oven emperyalist kesimleri ile, daha dn Hitlerle dostluk ilikisinde olduu gibi, bugn onun ardllar ile de ilikisini srdrmektedir. Bata ABD emperyalizmi olmak zere, bunlar kapitalizmin en tutucu-muhafazakr rejimleridir, devletleridir, imparatorluudur. te tm bu glerle 1950lerden sonra ittifaka girer. Girdii ittifak ilikilerini Ortadou halklarna, slam halklarna ve sosyalist halklara kar kullanr. Emperyalizm onu bunun iin kullanr. slami grnm altnda slama kart olarak kullanr. Hem Ortadou halklarna, hem Sovyet halklara kar kullanr. 12 Eyllde faist dzende bu daha ileri bir asamaya vardrlr. Trklk artk tamamen Batnn hizmetinde, Batnn dilencisi durumundadr. AT ye girmek iin her gn dileke verir, her gn szlanr. Artk Anadolu bu Trk ibirlikileri vastasyla Batnn yeni smrgesi durumuna gelmitir, Krdistan ise klasik smrgesi durumuna sokulmutur. Bir avu ibirliki karlaryla buna hizmet etmektedir. Artk karlarn, tamamen Batnn emperyalist-kapitalist snr tanmaz smrsnde grmektedirler. Bunun iin kar kmayacaklar bir deer yoktur; yeter ki, karlar srdrlsn. Evren-zal kliinin slam kullandn, Trk-slam Sentezi ad altnda bir sahte yutturmacaya girdiini grmekteyiz. 12 Eyll faizminin, bu anlamda gerekten slam halklarnn karyla ilikisi urada kalsn, tamamen onlara kar olma durumu vardr. Batl emperyalist ideolojilerin en gl destekileri olduklar halde, zellikle ran slam Devriminin olumlu etkilerini snrlandrmak iin, slama snmalar, yani Trk-slam Sentezi sz konusudur. Bu, slamn zn almak deil, gerici, ematik, dogmatik yanlarn slam halklarnn uyannda olumsuz bir tarzda kullanmak iin girdikleri bir sahtekrlktr; tamamen ajan slami bir hareketi gelitirmektir. Bu, yle kokumu, yle iren bir biimde ortaya kt ki, mcadelemizin gelitii alanlarda MTin olaanst abalar ile bir yn sahte tarikat rgtlendirildi. Bu tarikatlar (Nakbendi, Kadiri vb.) szde dini tarikatlar gibi lanse edilmesine ramen, tamamen halkn temiz dini duygularn ktye kullanmak iin icat edilmi istihbarat faaliyetleridir. Son derece kar-devrimci bir ze sahiptirler. zellikle Krdistanda, yzyllardan beri beyler tarafndan slamn gerici bir temelde kullanlmas gibi, imdi de bunlarn byle gerici bir tarzda hkimiyetlerini srdrmek iin onu kullanmalar sz konusudur.

43

Dinin kaba materyalist yorumu tehlikelidir


Biz bu deerlendirmeleri daha ok genelde din, zelde slam dini gerekliini ortaya karmak iin yaptk. Ancak gnmz iin karlacak sonu udur: Genelde sosyalizm adna, ama kaba materyaliste dinin ve slamn yorumlanmas tehlikelidir, buna kesinlikle kar olmak gerekiyor. slamn genelde ABD emperyalizmi, zelde onun Trk ibirlikileri tarafndan tehlikeli bir biimde, slam kkenli halklarn uyann engellemek ve daha ok da ran slam Devriminin anti-emperyalist zelliklerini boa karmak iin kullanlmas sz konusudur. Bunun yan sra sahte slamc akmlara Ortadou monarilerince muazzam parasal destek yaplmaktadr. Ksmen Mslman Kardeler tekilatnda bu destek somutlamtr. Ve Trkiyede de Refah Partisinin iinde, daha nce de MSP bnyesinde bu destek somutlamtr. slam savunuyor gibi grnmelerine ve slam kardeliinden yana olduklarn iddia etmelerine ramen, kesinlikle slamn devrimci zyle, halklarn bir moral deeri olarak slamla hibir ilikileri yoktur. Kokumu smr ve bask dzenlerini srdrmek iin slamn geleneksel etkisini arpk ve dogmatik bir tarzda kullanmaya aba sarf etmektedirler.
44

Emperyalizm bu konuda o kadar umutludur ki, Sovyetler Birliindeki Mslman halklar bile, slam kullanarak, Sovyet sosyalizmi ile atmaya srkleyecek kadar cesaretlenmektedir. Yine, Afganistanda sosyalizmin arpk, kaba bir tarzda uygulanmasn da frsat bilen slami grnml bir gerici hareketin gelitii ortadadr. Bunun da arkasnda gl bir emperyalist destek vardr, Ortadou gericiliinin destei vardr. Bu, slama doru yaklamamann, ona kaba ve biraz da ikiyzl yaklamann nasl kullanldn gstermesi asndan iyi bir rnektir. Bilimsel sosyalizmi uygulamayan klasik komnist parti anlaylarnn bir halk nereye gtreceinin ac bir gereidir. Onun yerine, ran slam Devriminde grlen, geleneksel d baskya kar olma zelliidir. Irakn slam devrimine ynelik saldrlarna kar bir kez daha tarihte hem Irak gerici rejimine ve hem de emperyalizme kar ilerici bir ilev grmtr. Her ne kadar mezhepsel grnmlyse de, ran Devrimi, znde ran halklarnn ve daha ok da Fars balknn milli karlarn n plana alan bir bakaldrdr. ran ahln ykmas ilerici bir roldr. ran ahl artklarna kar -ki ou liberal ve Bat yanl grnyor- kmas, onlar silip sprmesi olumludur. ABDnin etkilerine ve yine Saddam nderlikli gericiliin saldrganlna kar tavr olumludur. zellikle emperyalizme kar dini ideolojinin nasl kullanlabileceini, yine yerel gericilie kar (ahlk ve monarik rejimlere kar) nasl dikilebileceini ortaya karabilmitir. Bunlar olumlu derslerdir. Dolaysyla, Ortadouda yerleik veya daha ok da emperyalizm tarafndan karlar salama alnm, belli bir statye kavumu olan ve eitli baml devletikler biiminde somutlaan statkoculua kar, rann devrim hamlesi, devrimin Ortadouda gelimesi asndan olumludur. Statkonun paralanmasna ynelik her gelime devrimin objektif ve sbjektif geliimine hizmet eder. Bu anlamda ders karmak, olumlu etkilerinden yararlanmak nemlidir. Halen gerek Krdistanda ve gerekse Anadoluda, yzyllar boyu Osmanllarn dogmatik, gerici, Snni grnml egemenliine kar znde snfsal ve ulusal olan Alevi gelenekleri temelindeki direni varln srdrmektedir. Her ne kadar Kemalizm dier birok geree yaklamndaki ikiyzll olduu gibi burada da gsterip, kendini, Osmanlya kar kan, dolaysyla Alevi mezhebini koruyan biri gibi gstermi-

45

se de, tamamen Bat ajanl tipinde bir ideolojik yaklam iinde olduu, yine TCnin bu konuda ok somut bir ajan kurum olduu gz nne serilmitir. Bu gerekler temelinde, Osmanlya kar olduu gibi, Trk egemenliine kar da, direnii geleneini Krdistanda ulusal kurtulu temelinde dntrerek srdrmek asndan Alevilerin konumu ilericidevrimci bir imkn sunmaktadr.

46

Devrimci yaklam ilerici ve sonu alcdr


Evren-zal kliinin dine snmas sahtekrcadr. Tonlarca ayet yazp Krdistanda helikopterlerle datarak Partimizi din dman ilan etmeye almalar ok sahtekrcadr ve kar devrimci bir giriimdir. slamn devrimci z ile hibir ilikisi olmad halde, halkn geri konumunu kullanarak, devrimci faaliyetlerimizi henz istenilen dzeyde rgtlenmemi olmasn frsat bilerek, bylesine bir sahtekrlkla halk ulusal kurtulu mcadelemize kar kmay hedeflemektedir. Bu konuda bizim batan beri dikkatli ve duyarl hareket etmemiz sonucu, tam olmasa da belli gelimelerin ortaya kmas mmkn olabilmitir. Dier yandan gerici, dogmatik slami yaklamlara kar kmz dorudur, bunu da ksmen gsterdik. Daha ok nmzdeki dnemde MT patentli mevcut btn tarikat rgtlenmelerini seyitlik ve eyhlik kurumlarn yerle bir etmek; ama buna karlk, halkn direni geleneinde sinmi bulunan, halkn adalet ve moral deerlerinde yerlemi bulunan slami deerlere saygl olmak, onun dini dn ve tavrlarna kesinlikle ve hem de slamn devrimci yorumunu bu biimde yaparak sahip

47

kmak devrime olduka hizmet edebilecektir. slam ad altndaki btn o sahte kurumlar, tarikatlar, gerici imamlar, benzeri kurulular tasfiye edip, bunun yerine halkmzn, ran Devriminde grld gibi, antiemperyalist, anti-kapitalist slami duygularn, moral deerlerini, eitlik anlayn, adalet anlayn slamn doru yorumu, doru deerlendirilmesi ve doru sahiplenilmesi biiminde halka gtrmek, bu temelde halk bilinlendirmek, kaba materyalist yaklam bu biimde aarak bilimsel sosyalizmin Ortadou halk gereine ve kendi halk gerekliimize baaryla uygulamasn bilmek gerekir. Bu temelde kitle balarn gelitirmek, kitlelerin aslnda nemli oranda isyana hizmet edebilecek, adaleti iletebilecek, zulme ve eitsizlie kar mcadelede kmsenmeyecek bakaldr olanaklarn aa karmak mmkndr. Bunun yaplmas byk neme sahiptir. Bu temelde halkn direnii zelliklerini, hak-adalet duygularn harekete geirmek byk nem tayor. Bizim ulusal kurtuluumuzda bu ok hayati bir yaklamdr. Ulusal kurtulu hareketimiz, slami llerle vurgulayacak olursak, bu anlamda slamn balangtaki devrimci zelliklerini olduu gibi gnmzn koullarna uygulayarak, azimde, kararllkta, eitlik llerinde ondan yararlanmaya, dknle kar olan zelliklerini dikkate almaya ve halkmzn da barnda mevcut bulunan bu deer yarglarn esas almaya zen ve sayg gsterir. Halkmzn da nemli snfsal ve ulusal atma iinde bir kimliinin bulunduu, olumsuz ve olumlu ynlerin mevcut olduu bilinerek, bunlar doru bir zmlemeye tabi tutulmaldr. Sahte ve biraz da dogmatik slamc gelenekle mcadele, bir mezhep mcadelesi deildir; bir snf ve ulus mcadelesidir. Ve bu ok aktr. Bunu yeniden gn yzne karmak, bu mcadeleyi, karmzda sahtelii, ajanl tartlmaz olan ve tamamen Bat ajanln yaatmak durumunda olan bir faist rejime kar yrtmek, genelde Kemalist TCye, zelde onun 12 Eyllc yaklamlarna kar srdrmek gnmzde byk neme haizdir. Bunu yaparken, ayn zamanda halkmzn olumlu tarihi zelliklerine de byk deer bimeyi, bal bana bir rgtlenmeyi, bal bana bir direnmeyi, bir protestoyu ifade eden bu deerleri ustaca yakalayarak, bunlar rgtleyerek byk bir ulusal kurtuluu ve snfsal devrimci g haline gelmeyi bilmeliyiz. Bu ger48

ee imdiye kadar soldan getirilen inkrc-kaba yorumlar, ideolojik mcadele ile gidermeliyiz. zellikle Trkiye solunda ok etkili olan bu yaklamlar asla kendimize yaktrmamalyz. Ve bu konuda biraz gereklerimize bal olmamzn bizi kitleselletirdiini gz ard etmemeliyiz. Daha da azami kitlesellemenin, mevcut olaan yaklammz daha da derinletirerek uygulamayla balantl olduu unutulmamaldr. Btn bunlarn slamda bir reformculuk olmad, tam tersine halklarmzn yzyllardan beri kazanm olduu tarihsel zelliklerine gereki yaklamaktan ibaret olduu aktr. Somut gereklere, halkn somut tarihi gereine, kimliine doru yaklalmal, kimliin balangta ok gl olmasna karlk, emperyalist-kapitalist smrgeci gler tarafndan nasl geriletildii, kreltildii ortaya konulmal ve buna kar mcadelenin temel bir biiminin de halklarmzn tarihini ortaya karmann gereki bir abas ve mcadelesi iinde olmak olduu iyi bilinmelidir. Bu gereklerle emperyalizme, smrgecilie ve ibirlikilerine kar kimlik sava iinde olmak, ulusal ve snfsal kimlikle savam vermek, kurtuluu bu biimde tarihi bir temele indirgemek, bylelikle birok uygarla beiklik etmi Ortadou halklarna tekrar insanlk deerlerinin olumasnda byk rollerinden birisini oynatmak ve gnmzde bu halklar kapitalist-emperyalizme kar kararak bu temelde yeniden doularn gerekletirmek Partimizin ideolojik yaklamnn esaslarndandr. Partimizin sosyalizm kavraynn bir ifadesidir. Bu, Ortadou halklarnn gereine en bilimsel sosyalizmi yaratc bir biimde uygulamamzn zdr. Trkiyede zellikle bu konuda gelitirilmek istenilen, Din ve devlet ileri ayrdr. Laiklik ilericiliktir safsatasna inanlmamaldr. Laiklik aslnda Batnn ve Siyonizmin karlarn dikkate alan, Ortadou halklarnn ise snfsal ve ulusal kurtulularm rtbas etmede kullanlan bir yaklamdr. Partimizin esas ald bilimsel sosyalizmin, toplumu btn ynleriyle nasl zgrletirebileceinin erevesi izilmitir. Yine, dinsel geree nasl yaklald aka bellidir. Bu aklk ierisinde, laikliin Trkiyedeki geliimini biz ilericilik olarak deerlendirmiyoruz. Bir devrim olduunu, son derece ilerletici bir e olduunu kabul etmiyoruz. Bilakis, laiklik, genelde Ortadou halklarna, zelde ise Anadolu ve Krdistan halkna kar olan, onlarn snfsal ve ulusal kurtulularna dayatlm

49

bir Bat oyunudur. Bir Bat ibirliidir. Din ve devlet ileri birbirlerinden ayrdr derler ama bu dinin devlet tarafndan en kt bir biimde kullanlmasdr. Trk Diyanet ileri Bakanl ad altnda, dinin son derece boyun emeci ve en silik bir tarzda devlete kullanlmasna hizmet eden bir kurum vardr. Yine iine geldii zaman dini en kt bir tarzda ve de zellikle snfsal-ulusal mcadeleye kar kulland bilinmektedir. Bu, dini sosyalizme kar kullanmasdr. Bu nedenle, Trkiyedeki laiklii reddetmek, kar-devrimci zn grmek gerekir. Din ile devlet ileri ayrdr safsatasna inanmamak gerekir. Din, ayrlmaz bir siyasal yaamdr; ayn zamanda onun kltrel, moral bir sosyal biimidir de. Ortadounun insan ve halklar bu anlamda slami kimlik ierisinde din ve devlet ayrm urada kalsn, dinle devlet i ie, kltrel, sosyal, hukuki ve hatta ekonomik yaam iice ayarlayan bir ze sahiptir. Bylesine bir tarihi gereklii vardr. Dolaysyla dinin bu biimdeki saptrlmlna, ikiyzl kullanlmasna kar olmak, slam dininin Ortadou halklar gereinde nemli bir arl olduunu grmek, bu arl olumlu ynden deerlendirmek, gerici zn tasfiye edip ilerici-olumlu zne sahip kmak, gnmzde halklarn kimlik bulmasnda ve ulusal kurtulularnda bunu byle benimseyip deerlendirmek nem tar. Laiklik ikiyzllnn gerekten karmakark hale getirdii ortam bylesi bir yaklamla aydnlatmak ve gereklerin hakkn vermek, halklarn kimliinin doru kavranmasna ve gnmzde Krdistan halk sz konusu olduunda kendi tarihi gerekliine bu biimde sahip kmak, ayn zamanda gnmzn snfsal ve ulusal elikisini gidermede, kendi kimliini doru kullanmada ve tanmlamada zenli ve bilinli davranmasn bilmek, bundan sonraki ulusal kurtulu faaliyetlerinde slam dininin olumlu zelliklerini iyi yakalayarak daha imdiden bir cephesel kol halinde rgtlemek, slam dini ve ulusal kurtulu arasndaki doru ilikiyi Kuran ayetlerine dayanarak aklamak, bunda giderek doru bir programa kadar ulamak, btnyle halkmz ve drst din adamlarn bu temelde ulusal kurtulu ats iinde rgtlemek doru ve yerine getirilmesi gereken bir grevdir. Mevcut yetmezlikleri bu temelde amak, ulusal kurtuluu cephe hareketini ve dolaysyla da toplumsal kurtuluu hzlandracaktr.
50

Ayn zamanda, faizmin hala slami bir ereveye brnerek ve halkmzn bilincinin de yeterince gelimemesini frsat bilerek asimilasyon temelinde slam ok kt kullanmasna engel olmak iin, mezheplerin roln, zellikle Aleviliin roln ulusal kurtuluta doru bir zmlemeye kavuturmak ve faizmin dine ikiyzlce yaklamasna kar dini doru temelde ele alp amlamak tahmin edildiinden daha fazla olumlu bir halk gereine yol aacaktr. Yine bu, mezhep atmas ad altnda faizmin halkmz birbirine kar kullanmasna son verdirebilecektir. Unutmayalm ki, 12 Eyll faizminden nce mezhep kavgasyla snfsal ve ulusal kurtulu mcadelemiz bastrlmak istendi. Ve bu konuda hi de az mesafe kat edilmedi. Bunu nlemek ve nmzdeki dnemde din ve mezhepilik kozunu ellerinden almak iin soruna bylesine kapsaml yaklamak ve bu biimde zm gc olmak byk nem tayor. Partimiz, btn toplumsal ve ulusal sorunlara olduu gibi, grlyor ki din gereine, dinden kaynaklanan sorunlara da bilimsel bir zm getirebiliyor. Bu erevede doru ve olgun bir hareket program ortaya karabiliyor. zellikle bundan sonra da gelitirilecek rgtl almalarla ulusal kurtulu mcadelemiz ve de onunla i ie snfsal kurtuluumuz nemli bir aamaya gelebilecektir. Bu aamaya gelirken, dinin devrime kar tehlikeli bir biimde kullanlmasn engellemek ve slamiyeti devrimin hizmetinde iyi bir ileve kavuturarak bu silah gericiliin kendisine kar, emperyalizme, smrgecilie ve tm ibirlikilerine kar ustaca karmak gerekir. nmzdeki dnemde almalarmzda bir de bu temelde daha baarl bir yaklam gstermek mmkndr. Bu yaklam, pratikte gsterilecek abalarla rgtlendirildiinde, hem daha fazla kitlesellemeye ve hem de halk savamzn daha da hz kazanmasna, dolaysyla baarya gitmesine yol aabilecektir.

51

Sonu
nsanlarda din dncesinin ortaya kndan gnmze kadar btn dinsel olay ve sreler incelendiinde ortaya inkr edilmez bir gerek kmaktadr. Her eyden nce, din, balangta insana zorla ve dardan dayatlan bir olgu deildir. Her ne kadar tarihsel sre iinde dinler kurumlam ve snfsallama olaynda rol oynamsa da, balang tamamen farkldr. Bu yzden, din, hibir zaman insanlarn toplumsal gelimelerinin belli bir aamasnda ihtiya duyulan ve topluma dayatlan bir olay olarak grlmemelidir. Din, insanla birlikte vardr. Din, balangta, insanln doa ve yaam zorluklar karsnda yneldii bir snma, kendini gl hissetme ve doaya (daha sonra topluma) egemen olma ihtiyacndan domutur. lm bir trl kabul etmeyen insann cennet ve br dnya tasarm da mutluluk igdsnn hayal leminde tatmin olmasdr. Bu bakmdan insan, yaam, doa ve lm karsnda bylesi bir ynelime gereksinim duyar. Balangtan gnmze kadar dinler tarihine bakldnda, manevi dnce aynen kalmak artyla, tanr kavram ve tasavvurunda deiiklik olmutur. lkel ko52

mnal toplumdan gnmze kadar, doa glerini temsil eden tanrlardan ve putlardan Semavi dinlere kadar kat edilen gelime, dorudan bilimsel gelime ve insan ufkunun gelimesiyle ilgilidir. Burada din ve tanr kavramn da zdeletirmek gerekir. Manevi glerin tanr kavram olarak sembolletirilmesi nasl olursa olsun, hemen hemen btn dinlerde manevi dnceye sevk eden nedenler ayndr. Aradaki fark, iinde bulunulan zaman, mekn, yaam artlar ve kat edilen bilimsel gelime ile, doa ve maddeyi anlama dzeyi ile ilgilidir. nsanln var oluundan gnmze kadar geen sre iinde tanrlara atfedilen sfat ve glln basitten karmaa ve bye doru geliimi, kukusuz tanrnn evrimi deil, insann evrimi ve toplumsal gelime ile ilgilidir. Din ve tanr tasavvuru insann gelime dzeyine gre ekil almaktadr. Balangta insan, doa ve yaam karsnda gsz olduundan, gnlk yaam dhil her olay tanrlarna mal ederdi. Zamanla bu durum almakta ve tanr hem yceltilmekte hem de artk basit ve anlalabilir, aklanabilir olaylarn nedeni ve sorumlusu olmaktan karlmaktadr. Demek ki, din ile yaam arasndaki iliki her zaman var olmutur. nsann doa, evren ve madde zerindeki dncesi mulk kald srece ve yine yaam ve lm gereini kendi iine sindiremedii ve kabullenemedii srece manevi dnceler u ya da bu ekilde var olacaktr. nsanlarn her eyi bilme ve ona hkmetme, onu deitirme hrsyla bilinmeyenlerin okluu arasndaki eliki var olduka insanlarn doast, madde st glere inanmasnn temelleri var olacaktr. Din, insann doa, yaam ve lm karsndaki gszlnn bir eseri olarak ortaya kmakla birlikte, zamanla bir ideoloji durumuna gelmitir. Aydnlanma ana kadar, bu durum devam etmektedir. nsanlarn dnya, evren, gk bilimi ve madde konusundaki dnceleri ve bunlara getirdii yorum gc, o zamanki bilimsel gelime dzeyine tekabl etmekteydi. Her doan yeni gn, o zamana kadarki bilim-teknik ve doa bilimine belli yorumlar getirerek bunlar kendisine mal etmekteydi. Oluturulan dnce ve yorum sistemi, insanlarn kabul edebilecei ve en azndan rtemeyecei lleri ve kantlar esas almaktayd. Ortaa boyunca, insanlarn, ulamak istedikleri dzeyiyle, gerek Mslmanlkta ve gerek Hristiyanlkta ideolojik, politik, hukuksal ve toplumsal yaamn srdrlmesine tmden dam-

53

gasn vuran dine itiraz etmeleri iin pek gereki bir nedenleri yoktu. Ne var ki, evrenin yaps ve madde zerindeki somut ve deneyle ispatlanabilir bilgiler ortaya knca, dinde reform yoluna gidildi. Bu deiiklikte, retim ve retimden kaynaklanan eitli sorunlar da nemli rol oynamaktadr. zellikle Hristiyanlkta bu durum belirgin olarak grlr. Kilisenin farkl yasalar ve tm toplum zerinde dini yasalarla egemen olmas durumu, geri feodal koullarda nemli elikilere dnmeden katlanlabilir bir konumdayd. Var olan ekonomik, toplumsal ve bilimsel sorunlara kilise lleri iinde zm getirmek mmknd. Ama kapitalizmin de ortaya kna neden olan gelimeler ve yasalarla kiliseyi uzlatrmak artk imknszd. Kilisenin bu gelimeleri uzun sre grmezlikten geldii, inkr ettii ve hatta buna kar direndii bilinmektedir. Ne var ki, gzle grlen gerekleri uzun sre tmden inkr etmek de mmkn deildi. Burjuvazinin yeni bir felsefeyi kendisine k yaparak retim, hukuk ve sosyal-siyasal yaam yeni esaslar zerinde ina etmesi ve kilisenin egemenlik alannda kalmas bu dneme rastlamaktadr. Grld gibi, insan dncesinin egemen olduu yerde din ve tanr uzaklamaktadr, ama tamamen yok edilememektedir. Dinler, toplumsal sorunlara zm getirdikleri lde sadece bir inan olmaktan km, sosyal yaam iinde de hayat bulmulardr. Tek tanrl dinlerde bu olgu daha net grld gibi, eskiden yeniye gelindike dinlerin bu rol de artmaktadr. rnein, Hristiyanlk daha eski olduundan, toplumun binlerce yl sonra kar karya kalaca sorunlar net olarak grememitir. Kilise yasalar (reform ncesi) olduka katdr. Toplumun ekonomik, sosyal, siyasal, kltrel ve bilimsel gelimesine kapaldr ve btn bunlar kendi onay ve szgecinden geirmek ister. Dolaysyla, daha sonralar, kilise ve krallklar arasnda byk elikiler grlr ve hatta bu elikiler atmalara dnr. slamlk kendisinden nceki dinlerin sonularndan, olumlu ve olumsuz ynlerinden dersler karr ve ta bandan, din ile ekonomik-toplumsal gerekleri uzlatrmaya, kurallar esnek tutmaya zen gsterir. Dinin ekonomik ve sosyal yaamn yasalaryla elikiye dmemesi iin ald tedbirler esnek olduundan, gnmze kadar eriatla idare edilen toplumlarn varl da sz konusu olur. Mft ahit denilen byk din limleri, tarih sreci iinde, her elli, yz ylda bir
54

tarihin kat ettii gelimeleri deerlendirirler ve slami kurallar bu yeni gelimelere ayarlarlar. Bununla, dini, her zaman diri ve zm gc gibi tutmaya alrlar. Burada slamln sosyal bir din olma zellii ortaya kar. slamln en son din olmas zellii de dini kurallarn esnek tutularak gelecekte yeni bir din sorununun ortaya kmasnn batan engellenmesi yzndendir. Demek ki, balangta doa karsndaki gszln bir sonucu olarak ortaya kan din, daha sonra, insann doa karsnda belli bir inisiyatife ulamasyla ve snfl toplumlarla birlikte insanlar arasndaki mcadelelerin de yeni bir biimi oluyor. nsann tarih boyunca kar karya olduu sorunlarn zmnde u ya da bu ekilde din etkisini ya da dine snmay grmekteyiz. Yine, bir baka ynden de u olgu iyi gzlenmektedir: nsanlararas egemenlik mcadelesinde, snf smrs ve otoritenin tesis edilmesinde, insan her zaman iin dine gereksinme duymamtr. Feodal toplumda insan her yerde ve her zaman fiili bir denetim altnda tutamayan hkim snflar, her yerde hazr ve nazr tanr kavramn gelitirmiler ve gklere karmlardr. Kleci sistemin yklmasyla, insan tanrlar da son bulur. Tek tanrl (Semavi) dinlerin ortaya kyla, hkim snfn temsilcileri tanr olma sevdasndan vazgeerler. Bu dnemle birlikte Hristiyanlkta papa ve krallar, slamlkta da halifeleri tanrnn yeryzndeki temsilcileri olarak grmekteyiz. Feodal hkim snflar dinleri snf karlarna gre dzenlemekte ve bir egemenlik arac olarak kullanmaktadrlar. Ortaada tek tanrl dinlerin, zellikle slam dininin son ve en nemli tek tanrl din olarak kendisini ilan etmesiyle birlikte, bir anlamda dinsel ideolojik an yerini giderek bilimin n plana kt bir aa braktn belirtmeliyiz. slamiyetin kendini son din ilan etmesi tesadf deildir. Uygarln genel gelime seviyesi, zellikle bilimlerin gelimesi, yani doann bilimsel yntemlerle bata deneyim, gzlem, yoklama, snama, tecrbe etme ve bylelikle doa kanunlarnn bu doruluunu pratikte grebilme yntemleri, uygulamalar ile kendini daha da ortaya kardka, zellikle kapitalizmin douu ile birlikte bilimin kapitalist gelimedeki yeri belirginletike, dinsel ideoloji ve ona dayal siyasal, hukuki, ekonomik uygulamalar sert bir eletiriye uruyor. Bunun yerine, bata doa alan olmak

55

zere, giderek toplumsal alan da devrimci bir eletiriye tabi tutuluyor. zellikle toplumun tarihsel geliiminden tutalm, ideolojik, siyasi, hukuki, ekonomik btn ynlerde bir eletiriye tabi tutulmas sz konusudur. Daha nce dinsel ideoloji ile izah edilmek istenen her ey tersyz edilerek bilimle izah edilmek isteniliyor. Ve bu alanda sadece eletiri deil, giderek dine dmanlk geliiyor. Burjuvazinin ykseli anda bu anlamda dine kar ynelttii sadece bir eletiri deil, giderek bir dmanlkt. Kapitalizmin gelimesi, retimin merkezilemesi ve smrnn daha somut esaslar zerinde mmkn olmas, bir btn olarak kapitalist retim ilikileri, insanlarn din vastasyla denetlenmesini gereksiz klar. Burjuvazi, ekonomik ve sosyal yapy srekli ordu, polis ve gelimi teknikle, her alanda rgtl devlet gcyle denetleme imknlarna sahiptir. nsanlar manevi yollarla direkt ya da dolayl olarak kendisine balama zorunda deildir. Metann toplumsal yaama damgasn vurmas ve ekonomik bamlln son derece sistemli bir biimde burjuvazi lehine ekillendirilmesi, ruhani liderleri, yetki ve varlklar snrl birer sembol durumuna sokar. Sermaye ve retim aralar kimin elindeyse o topluma egemen olmaktadr. Ama ne zaman ki kapitalizm olgunlat, yeni devrimci snf olarak proletarya dodu ve bu sefer eletiri silahn, hem de en gl ve daha bilimsel olarak proletarya zerine aldysa, ite o zaman egemen snf olarak burjuvazinin zrhna snmaya balad. Ve dini tekrar ne karmaya, kitleleri eski dinsel ideolojik dogmalarla kreltmeye, kendi snf karlarna dini alet etmeye balad. Dinin olumlu zelliklerini veya eitlie, adalete, hmanizme dayal hususlarn kendi bencil snf karlar iin kulland. Ve bu anlamda bilimsel sosyalizmin nderleri dinin bir afyon olarak kullanldn gstermek istediler. Bylesi bir belirleme yaptlar. Dnemi iin bu anlalr bir husustur. Daha sonra emperyalist asamaya ulaan kapitalizmin, zellikle smrgeletirdii alanlara, onlarn geleneksel tarihlerine saldrlarn gelitirirken btn manevi st yaplarna da bir saldrs sz konusuydu. Dolaysyla smrgecilie kar, emperyalizmin smrgeciliine kar, smrgeletirilen lkelerin halklarnn bakaldrsnda eski geleneklerin direnii zelliinin yannda dinin de nemli bir bakaldrc zellikte
56

olduu ortaya kt. Ortadou toplumlarnda olsun, birok geri braklan, smrgeletirilmek istenilen halklarda olsun, din ideolojik bir konuma da brnd. Bir diren kayna oldu. Her ne kadar bilimsel sosyalist bir ideolojik nclk deilse de bu, yine de emperyalizme, onun dayatt smrgecilie kar kmas anlamnda bir roldr ve bu gnmze doru en belirgin olarak rann anti-emperyalizminde grlr. randa ialk temelinde slamiyetin nemli bir ideolojik fonksiyonu yerine getirmesinde grlr. Ortadou halklarnn anti-emperyalist mcadelelerinde, anti-smrgeci mcadelelerinde dinin bnyesinde bu temelde kullanlacak yanlarn olduunu grmek gerekir. zellikle ia (Alevi) mezhebinin kkeni yzyllara dayanan isyanclnda dinin bu bakaldrc yanlarn grp gncelletirmek, bunu yalnzca mezhepsel sapmalarda da deil, dinin balangtaki ihtilalc znde ve onun ileri bir dnemi aan zelliinde iyi grmek, gnmzde de halklarn devrimci mcadelesinde bunu kullanmak, zellikle dinin gerici bir temelde kullanlna kar ilerici bir temelde kullanlna byk nem vermek gerekiyor. Snfl toplumlarn ortaya kmasyla birlikte, hem snflar arasndaki elikilere ve hem de sosyal yaam kurallarna mdahale etmede dinin seyirci kalmad grlmtr. Doa dinlerinden tek tanrl dinlere geiin nedenlerinden birisi de budur. nsanlar arasnda snfsal eliki ve bu elikiden doan sorunlarn olmad dnemlerde, dinin konusu ve insanlarn dinden beklentileri farkldr. Yamurun yadrlmas, afetlerin kmas, rnlerin bereketli olmas vb. sorunlar dine sarlmann nedenini oluturmaktadrlar. Ama snfl toplumlarla birlikte, blm, hukuk, mlk edinme ve en az bunlar kadar, mevcut ekonomik, sosyal ve siyasal dzeni koruma, arlklardan kanma, kltrde, ahlakta, insan neslini ve ortak yaam deerlerini risklerden koruma gibi sorunlar dini kurallara gre zme kavuturulmaktadr. Dinin bir de gelecee ilikin rolnden ksa bir tanm dzeyinde bahsetmek istersek: Her ne kadar dinin douu ve yaam karsndaki zayflktan kaynaklanyorsa ve bireyin bu konudaki zayflnn bir rn olarak douyorsa da, yine toplumun zgrlemesi orannda, doaya kar toplumun ve bireyin hkim olmasyla orantl olarak nasl etkisini yitirebilecekse de,

57

her zaman doa karsnda bireyin zayf kald ve her zaman doa glerinin tahribatlaryla, stnlyle kar karya kalabilecei gz nne getirildiinde, klasik dinler gibi olmasa da, tek tanrl dinler gibi olmasa da, yine de gncel doa ve de snfsal, toplumsal elikiler, zayflklar orannda dine de yaklamlarn kendini ortaya karacan, dolaysyla her zaman bir manevi boluun manevi bir yaklamla doldurulacan bilmek gerekiyor. Dolaysyla, bu konuda kaba materyalist bir yaklam yerine, toplumlarn iinde bulunduu doaya ve iindeki elikilere kar zayflklar orannda, yaratc manevi bir yaklamn sergilenmesini becermek gerekiyor. Bunun nemini bilerek yaklamak gerekiyor. Bugn bilim ve teknikte gelimi toplumlarda dinin halen varln srdrmesi, hatta tamamen bilimsel esaslar zerinde toplumu eiten Sovyetler Birliinde bile dinin nemli lde var olmas ve bunun milyonlarn yaamnda nemli bir yer tutmas, insanlarn basit bilgileri ile tamamen dinden vazgemeyeceklerini gstermektedir. nsan kendi varlk nedenlerini bilmedii srece, bilim ve teknikte ne kadar gelime olursa olsun, din, u ya da bu lde varln koruyacaktr.

Nisan 1989

58

Krdistanda Trklk slamiyet ve ulusal kurtuluuluk


Trkiyede, pek ok alanda olduu gibi, din ve slamiyet alannda da ou zaman ilericilik, gericilik gibi kavramlar kartrlyor. zellikle laiklik kavramnn anlam, topluma son derece arpk biimlerde sunulmak, empoze edilmek isteniyor. Toplumun ezici bir ounluu dinin, slam dininin etkisinde olan Trkiyede, denilebilir ki, solun en nemli yetmezliklerinden bir tanesi de, dine ve dini inan sahibi kitlelere yaklamdr. Solun zayflklarnn ve kitleselleememesinin balca nedenlerinden biri de, kazanmas gereken bu kitleleri kazanacak yntem ve yaklamlar gelitirememesidir. O nedenle, bu alanda da kavram karklklarn gidermek, sahte olan gzler nne sermek ve dorular yerli yerine oturtmak kanlmaz oluyor. TC devletinin, zellikle 12 Eyll faizmiyle birlikte, Krt halk hareketine kar olduka younlatrd zel sava politikasnn en ok bavurduu ara dindir. yle ki, din ve dine dayal sahte tarikatlar, bu dnemde zel sava politikasnn en etkili arac ve silah oldu. Oysa lafa geldiinde, cumhuriyet Trkiyesinin laik bir temelde gelitirilmek istendii, Kemalizmin bu konuda kat bir hkm ifade ettii sylenir.
59

Peki bunu nasl yorumlayalm? Kemalizmin laiklik iddialarnn tersine, 12 Eyll rejiminin dini olduka kullanmasna, yine buna bal olarak tarikat glerin gibi ortaya kmasna ve bymesine yol amasn nasl yorumlamalyz? Kemalizmin laiklik ilkesine sarlnn nedeni nedir? Kime hizmet eder? Gnmzde bir de Trk-slam Sentezinden, bu temelde partilerin kurulu undan ve hatta cumhuriyetin kkl bir ideolojik dnmnden bahsediliyor. Bu tip gelimelere nasl yorum getirmeliyiz? te bunlara aklk getirmeye alyoruz. Ve bunun iin de, baz hatrlatmalar dzeyinde de olsa, tarihi temellerine gz atmak gerekiyor.

60

Trklk ve slamiyet ilikilerinin esas ve 12 Eyll rejiminin sahte dincilii Trkln en temel yaylma gerekelerinden birisi olarak slam dininin gerekleri belirtilir. Yeni, fetihi bir din olan slamda, gaza iin fetih gerekir. Ve bunun da, Trkln yaylmac ruhu ile pek badatndan sz edilir. Trkler, Orta-Asyadan ktklarnda, o bilinen ktlk, kuraklk, nfus art ve benzeri nedenlerden dolay rana doru istila hareketlerine baladklarnda slamla karlarlar. stilac yaylma emelleri iin, daha en bandan, dini, bir ara olarak kullanmak isterler. Bundan dolay, eer direkt slama kar karlarsa yaylma ve istila abalarnn sonusuz kalacan dnrler. nk slamlk hayli gelikin ve sava bir karakterdedir. Ona kar direnmek olduka zordur. Hele yaylma istek ve emellerini gerekletirebilmek daha da zor olacaktr. Bu yzden bir yaylma ideolojisi olarak, slaml karlarna ok uygun bulurlar. Daha IX. ve X. yzyldan itibaren Trk airet boylar, bata Ouzlar olmak zere youn bir biimde slama ynelirler. ran ilerine doru yayldka, bir yandan da hzla slamlarlar. Yani, slamlamayla yaylmaclk-

61

lar arasnda sk bir iliki vardr. Ne kadar hzl slamlarlarsa o kadar hzl yaylrlar, yayldka da daha fazla slamlarlar. Grlyor ki, Trklerdeki yaylmac ve aknc ruh, slamcl bir ideolojik ilev olarak olduka deerlendiriyor. Bir de, Orta-Asyada kabile federasyonundan teye gidememi Trk boylarnn ideolojik ve siyasi gelimeleri snrldr. Henz barbarlktan tam olarak kurtulmu deillerdir. Yani, uygarla dnm henz salanmamtr. Snfl topluma gl bir giri yaplmamtr. Dolaysyla onlar snflamaya, uygarlamaya gtrecek bir ideolojik, siyasi gelimeleri de yoktur. te bunu slamda buluyorlar. Demek ki slam, ayn zamanda Trklerdeki snflamay ve dolaysyla uygarlamay da gelitiriyor. Bu nemli bir noktadr. Yani Trklerde snflamak, uygarlamak ve slamlamak birbiriyle sk skya ilikili gelimelerdir. Trkler Orta-Asyadan g ettiklerinde, Ortadouda gelikin uygarlklar vardr. ran uygarl, Arap uygarl ve Anadoludaki uygarlklar snfsal gelimeyi ileri bir dzeyde yaamaktadrlar. Kleliin ve feodalizmin ileri bir aamasndadrlar. Oysa Trkler Ortadouya doru aldklarnda, uygarlk d ve barbar bir kavim durumundadrlar. Byle bir uygarlkla temas onlar gelitirmi, Trklerin barbarl amalarn salamtr. Ksacas Trklerin snflamas ve uygarlamas, randa, Anadolu ve Arap yarmadalarnda kkleri milattan ncesine kadar uzanan uygarlklarla temasa gemeleri ve slam kabul etmeleriyle balar. Bu dnemde Ortadouda egemen ideoloji islamdr. slamln olgun dnemi, uygarl gelitiren dnemidir. te Trklerin en byk avantajlar, bu uygarlklarla temasa gemeleri ve bunu snflamann taze balangc yapmalardr. At stnde yetien bir kavim olmalarndan dolay sava kabiliyetleri gelimitir. Bir de gebe olmalar, yerleik yaama gememi olmalar ve henz uygarln o yorucu, ypratc atmosferine girmemi olmalar, onlar mthi aknc bir kuvvet yapmtr. Bu aknc kuvvet slam gibi yaylmac bir ideolojiyle birlemitir. unu da belirtmek gerekir ki, slamiyet bu dnemde ilerici bir rol oynar, ilericilie hizmet eder. Her devrim gibi slam devrimi de fethetmek zorundayd, fakat nemli olan Trklerin bunu ilkel bir aamada ve ilkel bir tarzda ele almalardr. Bu ilkel barbarlk aamasndaki kavim sava, gebe
62

ve taze olmasndan dolay yaylmac ideolojiyle birletiinde mthi bir saldr kuvveti haline gelmitir. ran, Irak, Krdistan istila ettikten sonra, Anadoludan Orta Avrupaya kadar ve hatta Afrika ktasna kadar hzla yaylmaya balar. Bu yaylmacln nedenleri byle sralanabilir. Nasl ki, bir dnem Germen rk Roma mparatorluunu kuzeyden istila edip, feodalizmi yeni bir toplumsal retim biimi olarak gelitirdiyse, Trkler de buna yakn bir rol oynamtr. Germen rk da byle ilkel, barbarlk aamasnda bir kavimdir. Roma ise, kleciliin son dnemini yaayan bir imparatorluk, bir uygarlktr. Yani ksaca belirtmek gerekirse, tarihte bu tip geri kavimlerin istilasyla, bunlarn eski uygarlklarn son kalntlarna karmasndan yeni toplumsal biimler doar. Trklerinki byle olmamakla birlikte, slamiyetin gelimesini tam olmasa bile yaylmasn hzlandryor. Bylece Avrupada yeni bir retim biimi olarak doan ve gelien kapitalizm karsnda slamiyet yaydrlmaya allmtr. Bu anlamda olan udur: slamiyet, dou ve olgunluk dneminin ilerici hamlelerini temsil etmekten ziyade, artk gerilemeye, gericilemeye balar. zellikle kapitalizmin ykselii karsnda, feodalizmin gerileme dnemi balar. Ve artk Trklk, Seluklu ve daha ok da Osmanl mparatorluu biiminde geri bir nc kuvvet olarak karmza kyor. Daha XV. yzylda Osmanl mparatorluu biiminde ynetici bir kavim veya onun iinden bir aristokrat, bir sultanlk kesimi karan Trkler, Avrupaya kar, bir anlamda da yeni ykselmekte olan kapitalizme kar tutucu bir kuvvet olarak didinip dururlar. Bu nemli bir husustur. En nemlisi ise, Trklerde snflamay slamlama dneminde gryoruz. te Trkmen krm, bir anlamda, slamlama srecindeki bu snflamay ifade eder. Aristokratlaan kesim, slamn egemen ideolojik biimi olan Snnilii esas alarak bunu Emevi-Abbasi ideolojik geleneinin devam eklinde Seluklu ve Osmanllarda ok daha gl klar ve aristokratl olduka gelitirir. Bey, paa denilen bir st tabaka oluur. Batda feodaller snf denen bu snf Osmanllarda merkezi feodal, yani sultanlk, paalk, beylik sistemleridir. Ama burada sultann gc merkezidir. Burada Asya tipi toplumlarn despotik zellii daha da glendirilerek gl bir sultanlk rejimi kurulur.

63

Ezilen kesim olan Trkmenler ise, Toroslar ve Krdistan gibi dalk alanlara snmaya alr. Muhalif mezhep olarak iilie, Alevilie ynelirler. Snnilik, aristokrat kesimin ideolojik grnts iken, ezilen kesimler ise, iilik ve Alevilii esas alr. Ve ezilen kesim direngendir. Demek ki, Seluklu ve Osmanl sultanlarna kar Trklerdeki snflamay da, slamclk temelinde byle deerlendirmek mmkndr. Trk-slam Sentezi tarihteki biimiyle byledir. Bu, znde Trklerin barbar bir kavim olma aamasndan kurtulup, snfl bir topluma dnmesini, yani slamlamasn ifade eder. Trk-slam Sentezinin basn ekenler ise, hkim airet ve boy beyleridir. Dolaysyla Trklerin egemen ve smren kesimleridir. Ve bunlar Trk-slam Sentezinin resmi ifadesidirler. Snni kesim egemen ve resmi kesimdir. Altta kalanlar ise, slamn sapk bir mezhebi olarak deerlendirilen, fakat bize gre devrimci z tekil eden ii, Alevi geleneini yaatan, ezilen halktr. Buradaki ayrm iyi grmek gerekiyor. Trk-slam Sentezi kavram, ezilen halk kesiminin bu durumunu ifade eden bir kavram deildir. Tam tersine bu, egemen snflarn resmi Trk-slam sentezine kar, halkn bir seenei olarak karmza kar. Yani bu ad, asl egemen snflarca temsil edilen ve devlet katna ulam Trk-slam gereine verilen bir ad oluyor. Demek ki, Trkler uygarlatka, snfsal gelimelerini devletleme dzeyinde gelitirdike gerici slam veya slamn iinde gerici bir akm temsil etmeleri de o derece geliiyor. Ve denilebilir ki, Osmanl sultanl btnyle slamn gerici ve sahte bir yaplanmasdr. Gerek slam bunlara denmez. nk Trkln her dnemde slama yaklamnn esas z ve amac; slama sarlarak Trkl gelitirmek veya tehlikeye girmise korumak oluyor. rnein, Sultan II. Abdlhamit dneminde yeniden slamcla dn ne anlama gelir? Pan slamizm, Bat karsnda zorlanan imparatorluun Mslman halklar zerindeki etkisini kurmaya ve Osmanl mparatorluunu bu temelde glendirmeye, buna hizmet etmeye dayanan bir tutumu ifade eder. Trkler, slam temelinde bydklerini ok iyi biliyorlar. Ykl dneminde de slama sarlarak, hem de sahte bir biimde sarlarak kurtulmak istiyorlar. Buna karn, ttihat-Terakki ve Kemalist atlm dnemlerinde ise, tam bir
64

laiklik politikasna sarldklarn grmekteyiz. Onlar iin laiklik; yzyllardan beri Trkle olduka hizmet eden slami grnty, slami ideolojiyi ve yaam tarzn ikinci plana atmak, gayri resmi ve devlet d brakmaktr. Bunun yerine Bat yaam tarzn, dinden arndrlm, hatta bir anlamda dinsizletirilmi yaam tarzn Trkiyede veya TC snrlar dhilinde uygulamaktr. Kemalizmin laiklik ilkesi budur. Dini devlet dna, resmiyet dna atmak, onun yaam tarzn mahkm etmek ve bunun yerine Avrupa yaam tarzn egemen klmaktr. Bu ayn zamanda Bat uakldr. slam bir btn olarak olumlu, olumsuz demeden tasfiye etmek, bunun yerine Batnn o donemdeki emperyalist, smrc ve bir avu aristokratn karlarna ynelik yaam tarzn, bu binyllarn Anadolu halkna, kltrne dayatmak, gerekte byk bir tahribat yaratmaktr. te TC, bir anlamda bu tahribatn addr. Ve TC bu anlamyla, yani vazgeilmez dedii laiklik ilkesiyle kendi halklarna, Ortadou halklarna sava am demektir. Bugn Ortadou Mslman lkeler Birlii, Mslman lkeler Zirvesi biiminde baz abalar grlyorsa da, bunlar sahtekrlktan ibarettir. TCnin varlk nedeni bile Ortadou halklarna ve onlarn slami geleneklerine ters der. Zaten laiklik ilkesi, bunun resmi ifadesidir. Bugn bu temelde bir sava yrtlyor ve hatta laikler cephesi ile slamclar cephesi diye bir ayrma kadar gidilmek isteniyor. Bunun tarihi anlamn biz byle ortaya koymalyz. Laikler cephesi, her ne kadar dinin banazlna, tutuculuuna kar kyoruz diyorsa da ve eskiden bu ynl snrl bir ilevi olmusa da, oktan bu ynne ihanet etmitir. Yani gemite dinin tutucu, gerici etkilerini ve zellikle de devlet katndaki, Osmanl resmi dzenindeki geri slam zelliklerini tasfiye edelim demilerse de, gnmzde artk buna da oktan son verilmitir. 12 Eyll faizminde ise, durumlar ok daha deiiktir. Bunun esas ald laiklik, tamamyla Bat yaam tarznn kopya edilmesi, Bat hayranl ve uakldr. Dolaysyla da tarihle, zellikle Anadolu ve Ortadou halklarnn tarihiyle atmadr. Uygulanmak istenen laiklik, Bat adna objektif bir ajanlktr. Bu nedenle toplum, zerinden 70 yl gemesine ramen, halen de bununla atma halindedir. Gnmze doru geldiimizde, zellikle 12 Eyll faizminin tekrar dine sarldn gryoruz. Trk-slam Sentezi denen ynelim, bu temelde

65

tarikatlarn gibi aa karlmasna, bunlara muazzam paralar aktlmasna ve hem de bunlarn en gerici mihraklardan destek grmesine her trl teviki yaratmtr. Ve en nemlisi de Krdistanda bu konuda ok belirgin bir ideolojik ve rgtlenme biimi olarak tarikatlar seilmitir. TC tarihinde, 1925 eyh Sait isyannn amalar zerine tartmalar hayli yaygndr. Bu isyan gerici bir din isyan myd, yoksa bir Krt milli isyan myd, biimindeki tartmalar halen de vardr. Dorusu nedir? Bizce dorusu, bir anlamda laiklie kar olan dindarlarn bir tepkisidir. TCnin, cumhuriyetin o laiklik ilkesi ad altnda, bir yandan dini geleneklerde dier yandan bununla i ie olan milli geleneklerine bal Krtlere ve onlarn tarihine, milliyetine saldrsna ve hatta bunu bir soykrm dzeyine kadar vardrmasna bakaldrdr. syan, bu tr saldrlar karsnda, din grntl ama milli ynleri de olan bir isyandr. Zaten o dnemdeki toplumsal koullar gz nne getirdiimizde greceiz ki, ortaya kacak her isyan dini nitelikte olacakt; milli ve dini nitelikler i ie olacakt. Birok lkede ve halkta bu byledir ve bizde de byle olmutur. TC, baz ayaklanmalardan dinsel, gerici ayaklanmalar diye bahseder. Bu niteleme tutarl deildir ve bu iddialar ciddiye almamak gerekir. Kemalist tarih tezi irtica hortlad der bu dnemlerde. Birka kii dini savundu diye yaygara koparr. Aslnda burada kendisinin savunduu da ilericilikle ilgili deildir. Adna ilericilik denen ve gelitirilmek istenen, bir Bat uakldr. Halkn buna olan tepkisine gerici dememek gerekir. Osmanl sultanlarna kar baz ayaklanmalar ortaya ktnda da byle denilirdi. Aslnda gerici olan, o gn Osmanl sultanl ve bugn de TCdir. Dinsel grntl de olsa halk hareketleri daha kutsaldr. Baskya ve zulme kar olma nedenlerinden dolay hakldr. Ad geen Krt isyanyla birlikte dier birok isyanlar da bu temelde deerlendirmek durumundayz. Laiklik, din adna ortaya kan birok gerici, tutucu tavr ve davrana kar kmakla, ksmen de olsa olumlu bir ilev grmtr. Bu nedenle tmn inkr etmek mmkn deildir. nk din, tarikat ve mezhep adna bir yn sahtekrlk yaplyor ve korkun bir smr gelitiriliyor. Laiklik ilkesinin bu tr feodal bask ve smr ana ve halk uyutma abalarna kar kmas yerindedir. Biz bu anlamdaki laiklie, yani gerek laiklie kar deiliz. Hatta bu temelde en ok laik olan biziz diyeceiz. Zira biz,
66

din maskesi altnda, eitli mezhep ve tarikatlar grnts ile halk aldatmay, TCnin ajan haline getirmeyi amalayan akmlara kar en tutarl mcadeleyi, ulusal kurtulu savamzla yrtmekteyiz. Dinle aslnda ilgisi olmayan, din tccarl ve bezirgnl biiminde dini istismar edenlerle mcadelesi orannda ve bu temelde, laikliin Trk ulusal hareketi iin oynad baz olumlu rolleri gryoruz. Fakat ar basan yan, daha ok Bat ibirlikilii yandr, buna kar duruyoruz. Halklarn dinine, dini geleneklerine, slami temeldeki yaam biimlerine saldrsn, onlar hor grmesini doru bulmuyoruz. TCnin, gnmzde artk bu laiklik iddiasn da bir yana braktn gryoruz. Kemalizmin kendi karlar iin laiklie sarlmasna karn, 12 Eyll rejimi ise dine sarld. Cumhuriyetin kurulu dnemindeki yaklamn tam tersini yapt ve daha ok da sol ideolojilere, hatta liberal ideolojilere kar, tamamen dini ideolojiyi bayrak edinmeye alt. Din ile alakalar olmad ve znde dine kar olduklar halde, yine batan ayaa Amerikanc, Batc olduklar halde, sahtekrca slama sarldlar. Bunu biraz da, ran slam devriminin etkisini krmak amacyla yaptlar. nk ran devrimi, slam ilerici temelde kullanm veya deerlendirmi, devrimci ve anti-emperyalist zn ortaya karabilmi ve byk bir etkinlik salamtr. Bundan korktuklar iin, bunun etkisini krmak amacyla sahtekrca ve gerici bir temelde dine sarlyorlar. Bunun iin Suudi Arabistan kralndan, monarisinden destek alyorlar. Bylece bir yandan para gelir rejim rahatlarken, bir yandan da randaki devrimin etkisi krlm oluyor. te bu nedenlerden dolay bunlar 80lerin bandan itibaren alabildiine dine sarldlar. Olayn bir boyutunu bu biimde belirtirken, dier nemli boyutunu da, yani i tehlikelere ynelik, zellikle de 80 sonrasnda gelien Krt ulusal hareketine ynelik boyutuna da bakmak gerekiyor. Ve bu erevede de Milli Selamet ve Refah partilerinin zel misyonuna, ANAPn durumuna, eitli tarikatlara ve bu oranda Nakciliin rolne aklk getirmek zorunlu oluyor.

67

Erbakanclk ANAP ve Nakcilik


Erbakanclk olgusu biiminde deerlendirilebilecek Milli Selamet ve Refah partileri, her ne kadar Milli Gr ad altnda neredeyse TCnin radikal bir eletirisini yapan, slama son derece bal ve kendisini kutsal atfeden bir rolle ortaya kmak istiyorsa da, bunun dayand baz olgular ve gelimeler vardr. Nedir Milli Selamet, Refah Partisi, Erbakan olay? Dikkat edilirse zellikle cumhuriyet ideolojisinin, resmi ideolojinin tehirinin gelitii ve devrimci ideolojinin etkinlik kazanmaya alt yllarda geliiyor. 1965lerde devrimci, sosyalist dnce Trkiye koullarna gre sratle geliim halindedir. Kemalist ideolojinin hem sa, hem solu alyor. Toplumda gl bir ideolojik etkinlik olarak sosyalizm boy gsteriyor. Buna TC bnyesinde verilen karlk, balangta lk Ocaklar, Milliyeti Hareket Partisi biiminde bir Trk milliyetilii; daha sonra ise, yine znde Trk milliyetisi ama biimde slamc, milli gr dediimiz o Milli Selamet Partisi ve gnmzde Refah Partisi yaklam olmutur. Bu iki gr -Milli Selamet ve Milli Hareket- znde ayndr. kisinin de altnda geleneksel Trk istilaclnn o aknc gelenei vardr. Biri Trklk yanna, dieri slamclk yanna
68

arlk verir ama Anadoluda gerekletirildii biimiyle Trklk ve slamclk bir gerein i ie gemi ifadesidir. Bu kavramlar aslnda gelimeleri karlayamayan ve yetmezlie den Kemalizmi kurtarmak veya devrimci sosyalist dncenin politik etkinliinin giderek gelimesi karsnda, TCyi biraz da Kemalizmi aarak kurtarmak ihtiyacndan kaynaklanmtr. Kemalizm, bu anlamda biraz da orta yol oluyor. Daha nce biraz Trkl ve slamcl bastrmt. Sosyalizmi de bastrmt. Kuruluunda ve geliiminde bu byledir. Bu baskdan sosyalizm z abasyla kurtulmaya alrken, dierleri de ortal sosyalizme kaptrmamak iin devletin desteiyle canlandrldlar. ster MHP ister MSP olsun, bunlar, devlet kaynakl hareketlerdir. Fakat toplumun geleneksel deer yarglarna dayanmay esas alyor, milli ve dini yanlarna hitap ediyorlar. Bunu yaparken de hep sosyalizme kar kyorlar. Ksaca, Kemalizmin bir kmaz sosyalistlerce ve devrim dayatlarak almaya allrken, tutucu ve gerici zellikleriyle bunlara tabii engel biiminde bir rol tannyor. Bu amala, gelimeleri iin sermaye destek ve icazet sunuyor. Kemalist model ald oranda, bunlar, devlet tarafndan emniyet sbaplar olarak gelitirilmeye alld. MHP daha ok Anadolu Trkln, biraz da devrime yatkn ve temel olabilecek Trkleri esas ald. MHPnin gelitii Anadolu, yani Toroslar, Trkmenlerin henz uluslamayan kesimlerinin bulunduu alanlar oluyor. Yoksul halk olarak aslnda devrimin temellerini oluturmas gereken Trkmenler, Trk egemen uluslamasna daha dhil olmamlardr. Bir yerde milliyet aamasnda bulunuyorlar, millet olmamlardr. MHP bu boluu iyi gryor. Aslnda gerekten Trkmenler solun dayanaklar olmalyd. Ama solun o bilinen, cumhuriyetin icazetisi olmas hastal bunu nlyor. MSP dinsel ideolojinin etkinliinin olduu alanlar esas alyor. O da, din etkinlii adna ne varsa hitap ediyor, zellikle de Osmanl resmi dinsel geleneinin etkili olduu evrelere el atyor. Hlbuki cumhuriyet bu evreler zerinde bask uygulamakla burada biraz muhalif bir konum yaratmt. Devrim ve sosyalizm buray kullanabilirdi. Ama o el atmad iin, alan MSP ye kalyor. Cumhuriyet de, olas bir muhalefet odan veya temelini bylece kapatyor.

69

Trkmen tam bir isyanc gelenein devamdr. Onu MHP derhal dzenle birletiriyor ve bylece emniyet sbab olma ilevini yerine getiriyor. Yine, rnein bir randa dini temelde byk bir muhalif hareket gelitirildi. Trkiyede de byle bir gelime olabilirdi. Bunu da MSP kapatyor. Ve aslnda devletle dankl dvyor. yle ciddi bir muhalefet durumlar yok, olas muhalefet kaynaklarn balayarak, bylece etkisizletirmenin arac oluyorlar. Belirttiimiz gibi, aslnda sosyalizmin deerlendirmesi gereken bu alanlar bylece gasp ederek, sosyalizmin sonunu getiriyor ve kitle taban olmayan bir aydnlar, aydn gevezeler kulbne dntryorlar. Sosyalizmin bir trl kitleselleememesinin altnda demek ki, en nemli bir neden olarak bu iki oluumun muhalif kaynaklar ve olas muhalefet temellerini daha basndan kapatmas yatyor. Sol iin geriye ne kalyor? Kala kala sol Kemalistler kalyor ki, bunlar da gerek Kemalistlerdir ve en tehlikeli olanlardr. Bunlarla da iliki kurmak istediklerinde -ki bunlar ordu ierisinde etkililer- komplo ve imha ile kar karya gelmilerdir. Ve bylece sol, gerek toplum iinde gerek devlet iinde olsun gerekten esas alabilecei mttefikleri, temel gleri bulamyor. MHP zerine ok eyler sylenmitir, o nedenle biz burada fazla ama gerei duymuyoruz. Ama gerekten Kemalist milliyetiliin yetmedii noktada ve zellikle dnya Trkl de biraz devreye sokularak gelitirilmek istenen en ar bir Trk milliyetiliidir. Kemalizm, 20. yzyln balarndaki en akll Trk milliyetilii idi; MHP, yzyln ikinci yarsnda gelien ve Kemalizmi tamamlayan Trk milliyetiliidir. Bugn Ecevit ile MHP geleneinin birlemesi tesadf deildir. Ecevit, 20. yzyln ilk yarsnn Kemalist milliyetisidir. Trke, ikinci yansnn gelikin Trk milliyetisidir. Bugn kavuuyorlar. MHPnin btn tezlerine Ecevit sahip kyor. Bu gereklik, her iki dnem Trk milliyetiliinin kaynamasnn saland anlamna geliyor. Milli Selamet, Refah, Erbakan deneyimi biraz daha farkldr ve gittike daha fazla slam kullanmaya alyor. Hatta Trkle, slamn nder gc olma gibi bir rol biiyor. Bu ne anlama gelir? TCyi, Osmanl dneminin slam halklar ierisindeki konumuna getirme, yani imparatorluk lksne zenme hevesleri var. Bylece gten dm Trkl tekrar gce kavuturma anlamna geliyor.
70

Cumhuriyet bir ynyle de Siyonizm ibirlikilii demektir. M. Kemalin kendisi de dhil olmak zere cumhuriyetin kurucu kadrolarnn yardan fazlas ve gnmzdekilerin de byk bir ksm mason. Dolaysyla Kemalizm, uluslararas Siyonizmin kontrol altnda, hatta onun banaz bir ua durumundadr. Aslnda din dmanl diyebileceimiz milliyetilikleri kendilerini hem Mslman halklardan ve hem de Trkiye toplumundan koparyor. Dolaysyla devleti ve rejimi bir bakma tehlikeye sokan bu durum MSP RP veya Erbakanclk olay tarafndan iyi fark ediliyor. Cumhuriyeti ve Trk milliyetiliini, Milli Gr denen grle bu tehlikeden kurtarmaya alyor. Bat ajan ve Siyonizmin ibirlikisi olmak yerine, Arap ynetimleriyle ilikilerimizi gelitirelim diyorlar. Bylelikle Trkl tekrar eski konumuna, imparatorluk dnemindeki an-eref gnlerine ve byklne ulatrmay umut ediyorlar. Milli Gr ideolojisi bu oluyor. Bu ise, znde yle fazla slamc deil, Trk milliyetiliinin bin maskeli biimlerinden birini ifade ediyor. rnein, bir ran slam devrimi vardr ki, iinde devrime, anti-emperyalizme, anti Siyonizme ynelik ok ey bulunabilir. Fakat Erbakan slamclnda bu anlamda hibir ey bulunamaz. En gerici Amerikanclk biimiyle znde olumlu olan slami elere kart bir slamclk sergileniyor. Trk-Osmanl slamcl dediimiz tarzda, Snni gericilii ve Nak tarikat erevesinde yaplyor. Bu ekilde gericilii ve sa esas ald iin, rnein Alevi kesimi iinde Erbakan pek tutulmuyor. Hatta halktan Snni kesime de fazla dayanmyor. nk o bir devlet ideolojisidir ve esas olarak devlete dayanyor; daha ok imam hatiplileri, devletin bu tutumunu yanstan baz entelektelleri esas alyor. Dolaysyla devletin toplum zerindeki etkin bir karar oluyor. Zaman zaman devletin dier kesimleriyle zellikle sosyalizme kar nlem temelinde ittifaklar kurduu da biliniyor ve bu anlalrdr. rnein, Avrupadaki ii kitlesi zerinde bunlarn faaliyetleri ok youndur. nk orada Trk milliyetiliinden biraz kurtulabildikleri iin iileri devrimci ideolojiye veya yurtsever ideolojimize kazanmak ok kolaydr. Batan beri Milli Gr Tekilat, Trk-slam Federasyonlar ok gelitirildi ve iyi biliyoruz ki, bunlar MTin etkili olduu kurululardr. Devletin, eliliklerin desteiyle beslenip korunmaktadrlar.

71

MSP deneyimini, gnmzde de Refah Partisi deneyimini ve Erbakanclk olgusunu ksaca bu biimde deerlendirebiliriz. Bu parti ve anlaylar cumhuriyetin yetmezliini gidermek, ar Bat yanls Trk tutumunun zararlarn telafi etmek ve bylece Trk ulusunu g durumdan kurtarmak iin ortaya karldlar. Dier bir deyimle, halkn cumhuriyetten kopmamas iin gelitirildiler ve halen de bu temelde gelitiriliyorlar. te yandan, bizim amzdan daha da nemli bir olgu olan, zellikle 12 Eyll faizminden sonra lkemizde bir tarikatlar furyasnn balatlmas olay var. Yine, 12 Eyll rejiminin, ANAP ad altnda dini daha ikiyzlce, riyakrca ve rejimi srdrmeye yarayan bir alet olarak kullandn gryoruz. Sahte tarikatln lkemizde ne kadar rgtl olduunu ve bunun devlet tarafndan hangi boyutlarda kullanldn anlayabilmek iin, son seimlerde bu tarikatlara dayanan partilerin Silvan, Batman gibi en tannm kentlerimiz bata olmak zere o alanlarda aldklar %25lere varan oy oranlarna bakmak yeterlidir. Bunun nedeni ok ak. Kemalizm zaten iflas etmi durumda, halkmz bunu artk iyi tanyor. Ulusal kurtuluu dnceyi Trke milliyetiliiyle durdurmann olanakszl da ortadadr. Geriye, halkn dini duygularna el atmak kalyor. unu ksaca belirtmek lazm; 12 Eyll faizmi ve onun srdrcs ANAP, lkemizdeki ulusal kurtuluu ideolojinin Krt halk zerindeki etkisini, yol at gelimeleri ve btnyle dinin de devrimin hizmetinde rol oynamasn nlemek iin, devlet desteiyle ok youn bir hareket ve rgtlenme gelitirmek amacndadr. Bu nedenle ANAP hkmeti, lkemizin geri toplumsal yapsnn ve gerici aa, eyh dzeninin srdrlmesi iin, tarikatlar younca devreye sokmaktadr. Bu temelde destekledikleri birok tarikat vardr. rnein, Nak tarikat da bunlardan bir tanesidir ve siyasi ynden en ok desteklenenlerin banda gelmektedir. Unutmayalm ki, bu tarikat, daha Yavuz Selim zamannda Osmanllar tarafndan bir ajan tarikat biiminde rgtlendirilmitir. Yani yzyllardan beri bu temelde kullanlan Nakcilik, basit bir olay olarak grlmemelidir. Kaynam dris-i Bitlisilerin ncesinden alyor. Ve temsilcileri gnmzde sadece Bitliste de deildir; lkemizin Gneyine, Barzanilere dek uzanmaktadr. Hepsi bugn de hkmetle ili-dldr. Nakcilik bu temelde Trk ajanlnn dinsel gerei olu72

yor. Bu tarikat tarihte ve gnmzde roln ok iyi oynuyor. Nakcilik, gnmzde 12 Eylln, daha ok da ANAPn temel rgtlenmesidir. Nak eyhleri bugn devletin gcn kullanarak en ok palazlanan kesimdir. Tarihi merkezleri Bitlis tamamen bunlarn denetimindedir. Hakkari, Mardin, Batman milletvekilleri, belediye bakanlar hep Nak eyhleridir. Silvan, Diyarbakr, Bingl, Urfa, Adyaman da ayn niteliktedir ve hatta bunlarn kollar Trkiyeye kadar da yaylyor. Tm de hkmetin, ANAPn hizmetindedirler. Aslnda ANAP, imdi lkemizde Nakler dnda bir tabana da sahip deildir. Dersimde, Malatyada, urada-burada kalan birka tane gerici Alevi ileri geleni de, para karlnda satn alnmtr. M. Kemal de byle kulland; o da eyhlerin, seyitlerin ve pirlerin ellerini perek desteklerini ald. imdi Evren-zal da ayn politikay srdryorlar. Cumhuriyetin laiklik gereinin ikiyzlln gsteriyorlar. Bunlarn laiklikte ne denli riyakr ve sahtekr olduklarn bu rneklerle daha da yakndan grebiliyoruz. Burada nemli olan, lkemizdeki Nak tarikat ve onun ne denli devlet ajanl roln oynadn grmektir. ileri Bakan Abdlkadir Aksu da bir eyh slalesinden gelmektedir. Ky korucular en ok bu tarikat iinde rgtlendirildi ve bunlarn hepsi de imdi mthi para alyorlar. Nak tarikatnn nderi Kamran nan, imdi GAP koordinatrdr. Grld gibi, nde gelenlerin hepsi Nak eyhleridir. Bir de an en gelikin tketim aralarnn bunlarn elinde bulunduu toplum tarafndan pek fazla bilinmemektedir. zellikle Suudiden byk bir destek geliyor. Urfada kurulan Al-Baraka, Faisal Finans gibi kurumlar araclyla Harran daha imdiden parsellenmeye allyor. GAP etrafnda imdiden byk bir ebeke oluturulmu ve bu ebekenin satn almad g kalmamtr. Nak tarikat temelinde Sleymanclk, Kadirilik vb. baka adlar ve kollar altnda daha pek ok tarikat da ayn ilevle faaliyet yrtmekte, benzer bir rol oynamaktadrlar. Bunlarn tm de arlkl olarak MT tarafndan ynlendirilmektedir. Burada yle bilinen kara gzlkl, James Bond antal tipler teekkl etmez; o ba sarkllar bu ileri yrtenlerin ta kendileri oluyor. Dolaysyla 12 Eyllle birlikte dozaj daha da artrlan bu tarikatlar furyasn, lkemizde gelien ulusal kurtulu hareketine kar MTin alm olduu bir tedbir olarak dneceiz. zellikle Nak tarika-

73

tnn tarihte oynad rolnn, bugn de ajan bir tarikat olarak, milleti uyuturmak iin kullanldn grmek gerekir. Tarihte Alevilie kar rgtlendirilen bu tarikat, gnmzde de Ulusal Kurtulu Hareketine kar durarak roln oynuyor. Ve slamlkla hibir alakalar olmad halde, tarihte olduu gibi bugn de slaml kullanyorlar. Milli Selamet ve Refah partilerinin uyguladklar politika da ayndr, ama ANAP bunu daha devleti bir biimde kullanyor. Gnmzde Refah Partisi daha ok yoksul ve orta kesimi rgtlemeye alrken; ANAP devletlemi, devlet ierisinde g kazanm olanlar, yani etkili ve nfuzlu evreleri rgtlyor. Ve son seimlerde ortaya kt gibi, ANAP ve RP halk aldatarak neredeyse oylarn %50sini almlardr. Bu, halkmzn yarsn etki altna almak demek oluyor ki, kmsenecek bir durum deildir. Dolaysyla ulusal kurtulu hareketi nnde gnmzde en byk engel laiklik, Kemalizmin laiklii deil, 12 Eyll faizminin ve onun srdrcs ANAPn, slam maskesi altnda ve slam kullanarak gelitirmek istedii MT ajan tarikatlamasdr. MT milyonlarca Krt ocuunu ve gencini para karlnda bu tarikatlara balamtr. Bylece ulusal kurtuluumuzun genlik ve halk temelini daraltmak, mmknse yok etmek iin ok sinsi ve haince bir politika uygulanyor. stelik bu, halkn dinine ball ve gelenekleri istismar edilerek yaplyor.

74

Devrimci tutum ve grevler ne olmaldr?


O halde greviniz, zellikle tehlikeli bir hal alm bulunan ve en ok ideolojik olarak tehir ve tecrit etmemiz gereken bu tarikatlarn maskelerini drmek, bunlarn slamla ilgilerinin olmadn, slam smrc amalar iin alet olarak kullandklarn, tamamen bir ajan faaliyet olduklarn, ulusal kurtulu mcadelesine dayatldklarn kapsaml olarak gstermek ve bunlar etkisizletirmektir. nk gibi gelien bu tarikatlar lkemizde ajan eteleri durumuna gelmilerdir. Bir yerde eli silahl korucu eteleri, bir yerde de bu tarikat eteleri vardr ve gerekte her ikisi de etedir. Birisi maddi -silahl- ete, dieri de manevi, yani elinde sahte kitaplar olan etedir. Fakat ulusal kurtulu mcadelemize kar grevleri ayndr: Bastrmak, kitle temelini daraltmak ve yenilgiye uratmak. Bizim de grevimiz, bunlarn maskelerini drerek dinle ve slamlkla alakalarnn olmadn ortaya koymak ve imdiye kadar yrttkleri tahribatlarn hesabn bylece sormaktr. Bu balamda, dinin anti-emperyalist, anti-smrgeci bir temelde ve halkn tarihi geleneklerine uygun bir mcadele arac olarak kullanlmas-

75

na nayak olmak gerekir. Bir ran deneyiminde olduu gibi, anti-emperyalist, radikal k rneklerinden yararlanarak, bunlarn olumlu ynlerini kendi koullarmzda deerlendirerek ve daha olumlu bir karlk vererek sonu alabiliriz. Bu sonu; din silahn faizm ve emperyalizme kar kullanabileceimizi gsterir. Kullandklar bu silah onlara kar dorultmak ve bylece onlara hak ettikleri cevab vermek en doru devrimci tutum oluyor. Bu konudaki grevlerimizi her zamankinden daha iyi grmeli, imdiye kadar yerine getirmediimiz grevleri yerine getirmek iin, halkn dini duygularna saygl olmal, deer vermeli, dinin gerek ilerici-devrimci zn deerlendirerek bu silahla bu gerici ajanlar ve emperyalizmin uaklarn yerle bir etmeliyiz. Biz her dine sayglyz. lkemizde Sryanisine de, Hristiyanna da, Ermenisine de sayglyz. Yezidilik dinine bal olanlar vardr, dinlerini korumak istiyorlar, sayglyz ve zgrlk tanyoruz. Hatta Mslmanlarn da eitli mezhepleri vardr, zellikle Alevi mezhepsel klara deer biiyoruz. Daha yakn iliki kuruyor, dzene kar gerek muhalif konuma getiriyoruz. Yine bir Snni mezhep vardr, zellikle Gneyde, yoksul halk kesimleri arasnda yaygndr. Onlar devrime kerek halk Snni gericiliin, eyhlerin etkisinden kurtardk. Herkesin de rahatlkla fark ettii gibi, gnmzde zellikle Gneyde bu tarikatlarn etkisini krmamz demokrasiye en byk fayday salamtr. Solun geleneksel bir hatas vardr; din olgusunu ok arpk ele almak veya dini inkr etmek... Bu hataya dmemeye dikkat ettik ve dinin anlamn doru ortaya koyduk. Dinin, son tahlilde bir devrim ideolojisi olduunu, en azndan douunda bu anlama sahip olduunu ve slamn knn da devrimsel bir k olduunu syledik. O zamanlar btn ideolojilerin dinsel nitelikler tadn, dinsel yan ar basan ideolojiler olduunu ve slamda da bunun byle olduunu belirttik. Gerekten slam siyasal bir devrimdir ve byk bir uygarln oluumuna yol amtr. Gnmzde de etkileri vardr, inkr edilemez. Kald ki, ortaya kard btn deerler kt deildir. slamn iinde, daha douunda sava halinde olan kanatlar vardr. Ali ve Muaviyede bu somutlar. Her birinin baz farkl deerleri esas alan durumlar vardr ve gnmze kadar da -ran-Irak kartlnda grld gibi- devam ediyor. Btn bunlar deerlendirdik ve tavrmzn,
76

slam iinde sol diye tabir edebileceimiz, egemen feodal sultanlara, beylere, meliklere kar kan gelenein temsili olduunu vurguladk. Bu biraz da, randa iilik, Anadoluda Alevilik biiminde karmza kan, tarihte ezilen uluslarn, Emevi-Abbasi-Osmanl Snni gelenekli gerici sultanlarna bakaldran halklarn esas aldklar yolu takip etmek anlamna geliyor. Gnmzde bunu sosyalizmle btnletiriyor, kendi yurtseverliimizde gereken anlama kavuturuyor ve mcadelemizde somutlatryoruz. Grlyor ki, dini geree yaklammz olduka gereki ve sonu alcdr. Karmza karlan sahte, gerici temeldeki dini yaklamlar, tarikatsal yaklamlar devletin kanallardr. MTin tekilatlanmalardr. Bu temelde tehir ve tecrit etme, devrimi bir de bu yolla glendirme, PKKnin kitlesellemesinin temellerinden bir tanesidir. Bu konuda solun geleneksel inkrc tutumuna dmemekle nemli gelime yolu saladk. Daha da amak gerekirse, dini gereklik iinde karya alnmas gereken ne, zmsenmesi gereken nedir? Buna doru karlk verilirse, phesiz sosyalizm daha doru uygulanacaktr. Yurtseverlik daha doru ve gl bir kitle temeline kavumu olarak geliim gsterecektir. Dolaysyla bu zeminde hala yerine getirilmesi gereken olduka grevler vardr. Halk ynlarn kesinlikle bunlarn bu sahtekrca yaklamlarndan kurtarmak, hem de din adna kurtarmak gerekiyor. Gerek lke iinde gerekse lke dnda bu tr faaliyetler gelimelidir. Unutmamak gerekir ki, slam lkelerinde yeni bir slami k yaanyor. slam ideolojisi grnm altnda, halklar anti emperyalist tutumlara giriyorlar. ran, bunun en ak u noktas oluyor. Bu durum daha da gelime gsterebilir. slam halklarnn, slam grngsnn bu anti emperyalist tutumlar karsnda, Suudi gibi ABDnin himayesine bu kadar aka giren, hatta Mekke ve Medineyi bile Amerikan postallarna ineten ibirliki rejimlerin ok zor durumlara decekleri aktr. slam yneticileri ad altnda slamn en kutsal deerlerini bylesine ineten tutumlara kar tavr gelitirmek ve slam bu temelde gerekten bir anti emperyalist ze kavuturmak nemlidir. Halklarn mcadelesi, slam grntl de olsa bundan korkmamak, biimden ekinmemek gerekir. Alabildiine Bat emperyalizmine kar karmak nemlidir. nk Batllarn blge zerinde byk emelleri

77

vardr. Kendi aralarndaki demokrasiyi, kesinlikle Ortadou halklarna, slam halklarna uygulamak istemiyorlar. Ortadou halklarna uygun grdkleri, en anti demokratik, en monarik ve en despot rejimlerdir. Bat, bu konuda tam bir ikiyzldr. Her trl ulusal demokratik kuruluun karsnda gericileri destekliyor. Bu adan, onlarn Ortadou zerindeki emellerine kar kmak, ayn zamanda, oka szn ettikleri insan haklarn korumak, bamszl ve demokrasiyi korumak anlamna gelir. Bu konuda slamiyet eer iyi bir rol oynayacaksa, ona da bu rol vererek Batya kar kullanmak, deerlendirmek, kendini gittike dayatan bir grev oluyor. Blgedeki son Krfez krizi dolaysyla yepyeni durumlar geliiyor. Krdistan bu noktada en ok etkilenen ve rol oynamaya aday bir konuma geliyor. Bu nedenle, TCnin bir kanadnn slamlk ad altnda sahtekrca nmz kesme abalarn, slam halklar arasnda gelitirdiimiz slam enternasyonalizmini kurabilme abalarmza kar sergilenen bu oyunlarn boa karmak; halklarn btn ulusal toplumsal gerekliine eit ve zgr gelime hakk tanmak, bunun mcadelesi iinde olmak; yzyllardan beri yaatlan, zellikle ite en stn kavim udur, budur ad altnda slami bile zorlayan, aslnda bir avu aristokrat feodalin karna hizmet eden hkim mezhep kalntlarn gnmzde de meru grmemek, onlarn slamn zyle de badamadn ortaya koymak byk nem tayor. Emevi-Abbasi-Osmanl gelenei gerek slam temsil etmiyor. Gerek slam, ta basndan beri, Aliden balayan, gnmzde de en anti emperyalist tutumlara dek gelendir. Kim en ok direniyorsa, kim bu yzyllarn gericiliine ve gnmzde de emperyalizme direniyorsa, bizim slammz o slamdr diyeceiz. Ve bu da zorbala deil, halklar arasnda geni bir hogrye dayanr. Halklarn yaamlarn ve hogry gelitirmeye dayanan Alevilik de biraz budur. Eer doru kavranlmak isteniyorsa, milli geree biraz daha saygl olunmaldr. Yine bu temelde doru kavransa, Trkiyede de Alevicilik, daha ok Krt yan ar basan bir konumda olmalyd. Ama Kemalizm buray da ok kt kulland, arptt iin, en byk Alevi-Krt katliamn yapt halde, Dersimde grld gibi, bugn bu kesimin de dostu geinebilmektedir. Bu sahtekrl da ykmak gerekiyor, Kemalizmin ne dinle, ne de Alevilikle bir alakas vardr. Hele Krt Alevicilikle hi mi hi alakas yoktur, bunun dmandr.
78

Alevilik, gerekte Krt direniiliinin tarihte gelien bir biimidir. Bunu byle deerlendirmek gerekiyor. Yine Nakcilik de bir Osmanl tarikatldr. Egemen aristokratlarn tarikatdr. Ve gnmzde de devletin resmen rgtlemek istedii bir tarikattr. Tekrar vurgulamakta yarar var. Bunun lkemize alan kollar, dris-i Bitlisiden beri ajanlk biiminde faaliyet gstermilerdir. Bugn en byk Nak eyhi geinen Kamran nan ailesi, hkmetin lkemizdeki temsilcisidir. Dolaysyla bu tarikatn tam bir ajan konumunda olduu aktr. Gayri milli nitelii ortadadr. te son gelimeler dolaysyla, biraz daha arptlmak istenen Nakcilik, Alevicilik zerine, yine Refah Partisi ve son gnlerdeki laiklik tartmalar, cinayetleri zerine de syleyebileceklerimiz bunlardr. Bu temelde, tarihi doru kavramak, gncel siyasal gelimeleri doru deerlendirmek, sahip klmas gerekene doru sahip kmak, karmza almamz gerekene de doru bir ekilde kar kmak byk nem tayor. Geleneksel Trk sol yaklamlar ok hatal yaklamlardr ve Kemalist yaklamdan teye gidememektedir. Buray da dzeltiyoruz. Kemalist yaklam deil, devrimi, halklarn karlarn ve tarihsel temeli olan yaklam esas alyoruz. zellikle oynanmak istenen bu alanda her trl arptmay bu temelde karlamak artk mmkndr. Doru karlklar vermek, doru tutumlar aldrmak nemlidir ve ihmal edilmemelidir. Bunun iin gerekli rgtlemeleri yapmalyz, tarikatlara ve mezheplere de ulamalyz. Dorusu nedir, ortaya koymalyz. nk hep karyz demekle bu iin iinden klmas olanakszdr. Neye karyz, neye kar deiliz? Neyi nasl dzeltir, neyi nasl dntrrz? Neyi nereye kanalize etmeliyiz? ngr kadar, uygun organ ve rgtlenmelerle de zerine gitmeli, grevlerimizi yerine getirmeliyiz. Bu konuda daha fazla gerekleri grmek, daha fazla yaratclk, yurtseverlie yaklatrr, demokrasiye yaklatrr. Daha gl kitle temeline kavuturur. Devletlerin yzyllarca arptt ve batan kard halk ynlarn, gerekten sapklk derecesine varan birok olumsuzluklardan kurtararak doru bir yola getirirken, kendi zne yabanc konumuna da son vermi oluruz. zne yneltiriz. Bu temelde bir yurtseverlik ve demokrasi mcadelesiyle kendilerine gelebileceklerini gsteririz. Halklar daha imdiden bu dorultuya girmitir. Bugn hi de slamclkla ilgisi olmayan ABD, Pakis-

79

tan deneyiminden Banglade ve Fasa kadar gelimeleri slamclk adna, lml slamlk adna saptrmak istiyor. te buna dnya apnda verebileceimiz yant ve yaklam byledir. Trkiye apndaki yaklam da byledir. Her zaman egemenlerin kullanmak isteyebilecekleri eitli ideolojik siyasal birikimleri, devrimciler doru ele alr, eletirisini doru yapar ve yerine neyin konulmas gerektiini uygun aralarla belirtirler. Ve bu doru ve sonu alc bir tutumdur. Ekim 1990

80

You might also like